نتیجه گیری

علم بازشناسی آیات وسوره‌‌های مکی و مدنی قرآن از یک سو زمان نزول وحی الهی را بیان می‌‌کند و از سوی دیگر آیات را چه از نظر مکان نزول، و یا اشخاص مورد نظر، ویا از جهت زمان نزول، تقسیم‌‌بندی می‌‌کند وفایدۀ بزرگی در شناخت ناسخ و منسوخ قرآن داشته، سیر تدریجی تعالیم قرآن و بیان معارف اسلامی را بازگو می‌‌کند؛ پس شناسائی این علم در حقیقت شناسائی تاریخ تشریع وحکمت در چگونگی نزول وکشف مراحل مختلفه‌‌ای است که دعوت اسلامی گذرانده است.

در تعریف مکی و مدنی سه ملاک وضابطه است، ولی تعریفیکه جامع ومانع بوده شامل تمام آیه‌‌ها وسوره‌‌های قرآنی بوده باشد، همان تعریف مشهور است.

راه مطمئن ومعتمد در شناخت جزئیات وتفاصیل موضوع مکی و مدنی نقل است، وعلما در شناخت این موضوع علاوه بر آن ضوابطی نیز استخراج نموده‌‌اند که در شناخت این موضوع می‌‌توان به آن استیناس نمود، ولی قطعی نیست.

• تحدید آیه‌‌های سوره کار شارع حکیم است، قیاس و رأى را در این باره مجالى نیست. همچنان ترتیب آیه‌‌ها وابسته به توقیف نبى اکرم جوفرود آمده از جانب خداى تعالى است، براى رأى واجتهاد، در این زمینه مجالی نیست.

در مورد نخستین آیۀ نازل شده اختلاف نظری وجود دارد ولی طبق صحیح‌‌ترین ودرست‌‌ترین اقوال پنج آیات صدر سوره علق است.

• در تعیین آخرین آیۀ نازل شده نیز دانشمندان اختلاف نظر دارند، براساس دلایل صحیح آیۀ ربا: ﴿وَٱتَّقُواْ يَوۡمٗا تُرۡجَعُونَ فِيهِ إِلَى ٱللَّهِۖ﴾آخرین آیه از لحاظ نزول شمرده می‌‌شود.

• قول مستدل ومستند در ترتیب سوره‌‌های قرآن اینست که: ترتیب سوره‌‌های قرآن مانند ترتیب آیات در هرسورۀ قرآن "توقیفی"است، ودر زمان حیات پیامبر جبه همین ترتیب مشخص ومعلوم بوده است.

تعداد سوره‌‌های قرآن که۱۱۴ سوره است، از آن جمله (۷۵) سوره به اتفاق مکی‌‌اند و (۱۸) سوره به اتفاق مدنى وسوره‌‌هاى دیگر مورد اختلاف است.