س۱۹: آیا می‌توان تصوّر نمود میان دلیل عقلی و نقلی تعارضی وجود دارد؟
اصلِ ثابت و بلامنازع این است که هرگز میان نقلِ صحیح و عقلِ صریح تعارضی وجود ندارد. حال اگر گمان و خیالِ تعارض به ذهن آید، حتماً یکی از این موارد است:
۱- یا ممکن است دلیل نَقلی، صحیح و ثابت باشد و برخی ادعا کنند دلیلِ عقلی با نقلی در تعارض است، ولی بعد از تحقیق و بررسی به این نتیجه می‌رسیم که چنین دلیل معتبری وجود ندارد. یا شاید عقل در امور غیبی دخالت می‌کند که اصلاً در حوزه و قدرت عقل نیست. بلکه وظیفه‌ی عقل این است که در این زمینه کاملاً مطیع و منقاد شریعت باشد و در مورد امور غیبی، اخبار شرع را تصدیق و تأیید نماید.
۲- یا این است که دلیل نقلی ثابت و صحیح نیست. که در این صورت به آن استناد نمی‌جوییم و صلاحیت تعارض را هم ندارد.
البته بر همگان واضح و روشن است که دلالت عقل تغییر پذیر است و علوم نظری ثابت و پایدار نیستند؛ و نظریات آن قابلیت تغییر و دگرگونی را دارد. حال چگونه می‌شود احکام شرعی بر قوانینی که یک روز قبول و روز دیگر مردود می‌شود، بنا گردد. خصوصاً که هیچ علمی کامل و بی‌عیب نیست. و فقط این علم اللهﻷاست که کامل و بدون نقص است.
واضح و مبَرهن است که ملاک عبودیت، تسلیم شدن در برابر اللهأو عدم سؤال‌های تفصیلی راجع به حکمتِ امر و نهی و قانون‌گذاریِ الاهی است. هر چه معنایش را دانستیم قبول کرده و هر آن‌چه حکمتش را ندانستیم در موردش بحث نمی‌کنیم. عاقلانه نیست انسانِ خردمند به گفته‌های الاهی و احکام، که وحی هستند اعتراض نماید و مطیع شدن در برابر شرع را منوط به این بداند که حتماً باید با عقل هم مورد درک باشد. لیکن هر آن‌چه حکمتش را دانستیم، می‌گیریم؛ و هر چه بر ما پوشیده ماند به بهانه‌ی این‌که تا حکمتش را ندانیم و عقل ما آن را قبول نکند، از اطاعت و فرمانبرداری دست بر نمی‌داریم.