پرسش و پاسخهایی پیرامون سَلَفیّت

س۴۳: فرق بدعتِ حقیقی با بدعتِ اضافی چیست؟ مثالی بیاورید.

بدعت حقیقی و محض، آن است که تمام جنبه‌هایش نوآوری شده باشد. و هیچ بخشِ آن از شریعت اسلامی نیست. از این رو بدان بدعت حقیقی گویند. زیرا به تمام معنا با سنت همخوانی و سنخیت ندارد؛ هر چند مرتکب بدعت شبهه‌هایی داشته باشد که بدعتش را دلیل شرعی تصور کند.

مانند: طواف قبرها، ایستادن در غیر عرفه، گذاشتنِ شمع و تندیس اطراف ضریح.

اما بدعت اضافی آن است که از یک نظر به نوعی دلیلی دارد و با شرع مخالف نیست و اما از جهتی دیگر ارتباطی با دلیل شرعی ندارد. از جهتی با شرع موافق و از جهتی دیگر در تضاد با شریعت است. بارزترین ویژگی چنین بدعت‌هایی این است که از نظرِ اصلِ این عبادت، برایش دلیلی دارند، اما از نظر کیفی و تفصیلی که مبتدع آن را عرضه می‌کند، بدون دلیل است. لیکن عبادات توقیفی هستند و برای اثبات این که در اصل مشروع بوده‌اند یا نه باید دلیل داشته باشند. همین‌طور از نظر کیفیتِ ادا هم باید مدلّل باشند.

نمازهای نافله مستحب هستند. اما خاص کردن اوقات و کیفیتی خاص برای انجام نمازهایی که در شریعت چنین خاص نشده‌اند، بدعت محسوب می‌شوند. مانند: نماز رغائب، نماز شبِ نیمه‌ی شعبان و نماز مونسِ قبر.

مبتدع که بدعتش از نوع اضافی است، با کارهای مشروع و غیر مشروع به الله ﻷتقرب می‌جوید. حال آن‌که تقرّب فقط به وسیله‌ی عباداتِ مشروع حاصل می‌گردد. در روایت صحیح می‌خوانیم: «مَن عَمِلَ عملاً لیسَ عَلَیهِ أَمرُنا فَهوَ رَدٌّ»: (هر کس کاری کند که طبق دستور ما نباشد، کارش مردود است) [۴۸].

[۴۸] مسلم.