ویرانگری ها و خیانت های مدعیان تشیع در اسلام

عبدالله بن سبأ بین وهم و حقیقت [۱۸۳]

نویسندگان و مؤرّخان در شخصیت و شهر و قبیلۀ عبدالله بن سبأ اختلاف کرده‌اند. بعضی‌ها او را به قبیلۀ «حمیر» [۱۸۴] نسبت داده‌اند. ابن حزم می‌گوید: «گروه دوّم فرقۀ غُلات-افراطیون- کسانی هستند که به الوهیت و خدایی غیر خدا معتقدند که اوّلین گروه آنها پیروان عبدالله‌بن سبا حمیری می‌باشند» [۱۸۵].

امّا بلاذری و أشعری قمی ابن سبأ را به قبیلۀ «همدان» نسبت می‌دهند و بلاذری [۱۸۶] او را «عبدالله بن وهب همدانی» و أشعری قمی [۱۸٧] او را «عبدالله بن وهب راسبی همدانی» می‌نامند و می‌گوید که: فرقۀ سبأیه پیروان عبدالله بن وهب راسبی همدانی می‌باشند.

و عبدالقاهر بغدادی می‌گوید که: ابن سبأ از اهل «حیره» بوده و از یهودیان حیره که تظاهر به اسلام می‌کرده‌است [۱۸۸].

ابن کثیر می‌گوید که: اصل ابن سبأ از روم بوده و تظاهر به اسلام می‌نموده و بدعت‌های قولی و فعلی زشتی ایجاد نموده‌است [۱۸٩].

امّا طبری و ابن عساکر می‌گویند که: ابن سبأ از یهودیان یمن و از اهل صنعاء می‌باشد [۱٩۰].

بعد از تأمّل در آراء مؤرّخان به این نتیجه می‌شود رسید که ابن سبأ از اهالی یمن بوده و رأی اکثر محقّقان و اهل علم بر این است و اگر در گفته‌های سابق دقّت کنیم می‌بینیم که در آنها تعارض حقیقی وجود ندارد، زیرا «حمیر» و «همدان» دو قبیله در یمن بوده‌اند، و در اصل ابن سبأ که یمنی است جز بغدادی و ابن کثیر اختلاف نکرده‌اند. ظاهراً برای بغدادی امر مشتبه گشته و پنداشته‌است که ابن سبا و ابن السّوداء دو شخصیت متفاوت بوده‌اند [۱٩۱]، اما هیچکدام از مؤرّخین با ابن کثیر در این مورد موافقت نداشته‌اند، اگرچه به طور قطع نمی‌توان گفت که ابن سبأ از چه قبیله‌ای بوده‌است.

در مورد پدر ابن سبأ نیز مؤرّخان اختلاف کرده‌اند، بعضی‌ها مثل جاحظ، ابن سبا را از طرف پدر به «حرب» نسبت می‌دهند [۱٩۲] و اکثر علما او را از طرف پدر به «سبأ» نسبت داده و می‌گویند: «عبدالله ابن سبأ». و از جملۀ این دانشمندان ابن قتیبه [۱٩۳] و طبری [۱٩۴] و ابوالحسن أشعری [۱٩۵] و شهرستانی [۱٩۶] و شیخ الإسلام ابن تیمیه [۱٩٧]، و از شیعیان النّاشیء الأکبر [۱٩۸] و أشعری قمی [۱٩٩] و نوبختی می‌باشند.

امّا نسبت مادری ابن سبأ از حبشیه [۲۰۰] می‌باشد و لهذا به او ابن السّوداء نیز می‌گویند، همچنانکه جاحظ [۲۰۱] و طبری و ذهبی [۲۰۲] و مقریزی [۲۰۳] بر این قول رفته‌اند.

البتّه نسبت مادری نامبرده برای بعضی از محقّقان ایجاد اشکال نموده و پنداشته‌اند که ابن سبأ غیر از ابن سوداء می‌باشد، همچنانکه برای اسفراینی این شبهه رخ داده‌است [۲۰۴].

[۱۸۳] منبع اصلی مطالب این فصل دو کتاب می‌باشد: ۱- بذل المجهود فی إثبات مشابهة الرّافضة للیهود، تألیف شیخ عبدالله الجمیلی ص ٩۸ و مابعد آن و ۲- عبدالله بن سبأ و امامة علی بن أبی طالب تألیف علی عبدالرّحمن السّلمان ص ۳۰ و مابعد آن (البتّه این کتاب معلوماتش را در این مورد تقریباً به طور کامل از کتاب اوّل گرفته‌است). [۱۸۴] قبیله‌ای هستند که به حمیر بن سبأ … نسبت داده می‌شوند: معجم البلدان ۲/۳۰۶. [۱۸۵] الفصل فی الملل والأهواء والنّحل ۵/۴۶. [۱۸۶] أنساب الأشراف ۵/۲۴۰. [۱۸٧] المقالات والفرق ص ۲۰. [۱۸۸] الفرق بین الفرق. [۱۸٩] البدایة والنّهایة ٧/۱٩۰. [۱٩۰] تاریخ الطّبری ۴/۳۴۰ و ابن عساکر تاریخ مدینة دمشق ص ۱۶۵. [۱٩۱] بذل المجهود، ۱/٩٩. [۱٩۲] البیان والتّبیین ۳/۸۱. [۱٩۳] المعارف ص ۶۲۲. [۱٩۴] تاریخ طبری ۴/۳۴۰. [۱٩۵] مقالات الإسلامیین ۱/۸۶. [۱٩۶] الملل والنّحل ۱/۱٧۴. [۱٩٧] مجموع الفتاوی ۲۸/۴۸۳. [۱٩۸] أصول النّحل، نقل از عبدالرّحمن بدری: مذاهب الإسلامیین ۲/۴۳. [۱٩٩] المقالات والفرق ص ۲۰. [۲۰۰] المحبر: حبیب البغدادی ص ۳۰۸. [۲۰۱] البیان والتّبیین ۳/۸۱. [۲۰۲] ذهبی: تاریخ الإسلام ۲/۱۲۲. [۲۰۳] خطط المقریزی: ۲/۳۵۶. [۲۰۴] التّبصیر فی الدّین ص ۱۲۴.