گفتار نهم: انواع نشانههای رستاخیز
در بسیاری از احادیث، رسول‌الله ص انواع نشانههای رستاخیز را برشمرده است. بخاری و مسلم از ابوهریره س نقل کرده‌اند که رسول‌الله ص فرمود:
«لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى تَقْتَتِلَ فِئَتَانِ عَظِيمَتَانِ يَكُونُ بَيْنَهُمَا مَقْتَلَةٌ عَظِيمَةٌ دَعْوَتُهُمَا وَاحِدَةٌ وَحَتَّى يُبْعَثَ دَجَّالُونَ كَذَّابُونَ قَرِيبٌ مِنْ ثَلَاثِينَ كُلُّهُمْ يَزْعُمُ أَنَّهُ رسول‌الله‌وَحَتَّى يُقْبَضَ الْعِلْمُ وَتَكْثُرَ الزَّلَازِلُ وَيَتَقَارَبَ الزَّمَانُ وَتَظْهَرَ الْفِتَنُ وَيَكْثُرَ الْهَرْجُ وَهُوَ الْقَتْلُ وَحَتَّى يَكْثُرَ فِيكُمْ الْمَالُ فَيَفِيضَ حَتَّى يُهِمَّ رَبَّ الْمَالِ مَنْ يَقْبَلُ صَدَقَتَهُ وَحَتَّى يَعْرِضَهُ عَلَيْهِ فَيَقُولَ الَّذِي يَعْرِضُهُ عَلَيْهِ لَا أَرَبَ لِي بِهِ وَحَتَّى يَتَطَاوَلَ النَّاسُ فِي الْبُنْيَانِ وَحَتَّى يَمُرَّ الرَّجُلُ بِقَبْرِ الرَّجُلِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي مَكَانَهُ وَحَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ مِنْ مَغْرِبِهَا فَإِذَا طَلَعَتْ وَرَآهَا النَّاسُ يَعْنِي آمَنُوا أَجْمَعُونَ فَذَلِكَ حِينَ ﴿لَا يَنفَعُ نَفۡسًا إِيمَٰنُهَا لَمۡ تَكُنۡ ءَامَنَتۡ مِن قَبۡلُ أَوۡ كَسَبَتۡ فِيٓ إِيمَٰنِهَا خَيۡرٗاۗ﴾ [الأنعام: ۱۵۸]».
«تا زمانی که دو گروه بزرگ که به‌سوی یک چیز دعوت می‌دهند، با یکدیگر نجنگند و کشتار بزرگی میان آنان رخ ندهد و تا وقتی‌که نزدیک به سی دجال دروغ‌گو و مدعی پیامبری، ظهور نکنند، رستاخیز برپا نخواهد شد. هم‌چنین، رستاخیز برپا نخواهد شد مگر زمانی‌که دانش از میان مردم برداشته شود، زلزله‌ها زیاد شوند، فاصله‌ها کم شود و کشتار، زیاد گردد و مال به اندازه‌ای زیاد شود که وقتی به فردی داده می‌شود، بگوید: من به آن نیازی ندارم و نیز رستاخیز برپا نخواهد شد مگر زمانی که مردم در ساختن ساختمان‌ها به یکدیگر فخر بفروشند، و فردی از کنار فرد دیگری بگذرد و بگوید: ای کاش! من به‌جای او می‌بودم و تا زمانی‌که خورشید از مغرب، طلوع کند. هنگامی‌که خورشید از مغرب، طلوع کرد، مردم آن‌را دیدند و همگی ایمان آوردند، در این هنگام، ایمان کسی که پیشتر ایمان نیاورده یا با وجود ایمان، کار نیکی نکرده است، سودی به حالش نخواهد داشت» [۱۷۹].
در صحیح بخاری از عوف بن مالک س روایت شده است که: در غزوه‌‌ی تبوک نزد رسول‌الله ص که در خیمه‌ی چرمینی نشسته بود، رفتم. رسول‌الله ص فرمود:
«اعْدُدْ سِتًّا بَيْنَ يَدَيْ السَّاعَةِ مَوْتِي ثُمَّ فَتْحُ بَيْتِ الْمَقْدِسِ ثُمَّ مُوْتَانٌ يَأْخُذُ فِيكُمْ كَقُعَاصِ الْغَنَمِ ثُمَّ اسْتِفَاضَةُ الْمَالِ حَتَّى يُعْطَى الرَّجُلُ مِائَةَ دِينَارٍ فَيَظَلُّ سَاخِطًا ثُمَّ فِتْنَةٌ لَا يَبْقَى بَيْتٌ مِنْ الْعَرَبِ إِلَّا دَخَلَتْهُ ثُمَّ هُدْنَةٌ تَكُونُ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ بَنِي الْأَصْفَرِ فَيَغْدِرُونَ فَيَأْتُونَكُمْ تَحْتَ ثَمَانِينَ غَايَةً تَحْتَ كُلِّ غَايَةٍ اثْنَا عَشَرَ أَلْفًا».
«شش چیز را پیش از فرا رسیدن رستاخیز به‌یاد داشته باش: ۱ـ مرگ من ۲ـ فتح بیت المقدس ۳ـ مرگ و میر بسیاری از شما؛ مانند وبایی که در گوسفندان بیفتد. ۴ـ کثرت مال؛ تا جایی‌که اگر به یک شخص صد دینار بدهند، باز هم ناراحت است. ۵ـ فتنه‌ای که وارد همه‌ی خانه‌های عرب می‌شود. ۶ـ صلح میان شما و رومی‌ها. سپس، آنان خیانت کرده و با هشتاد پرچم که زیر هر کدام دوازده هزار نفر وجود دارد، به شما حمله می‌کنند».
از انس س روایت شده است که رسول‌الله ص فرمود:
«مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ الفُحشُ وَ التَّفَحُّشُ، وَ قَطِيعَةُ الأَرحَامِ، وَ تَخوِينُ الأَمِينِ، وَ إئتِمَانِ الخَائِنِ» [۱۸۰].
«ناسزاگویی و بیهوده‌گویی، قطع پیوند با خویشاوندان، خائن دانستن امانت‌دار و اعتماد کردن به خائن، از نشانههای رستاخیز است».
از عبد الله بن مسعود س روایت شده است که رسول‌الله ص فرمود:
«مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يَمُرَّ الرَّجُلُ فِي الْمَسْجِدِ لا يُصَلِّي فِيهِ رَكْعَتَيْنِ، وَأَنْ لا يُسَلِّمَ الرَّجُلُ إِلا عَلَى مَنْ يَعْرِفُ».
«از نشانههای رستاخیز این است که مسلمان از کنار مسجد می‌گذرد، ولی دو رکعت نماز در آن نمی‌خواند و این‌که مسلمان تنها بر کسانی که می‌شناسد سلام می‌کنند».
در حدیثی دیگر از انس س روایت شده است که رسول‌الله ص فرمود:
«مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يَتَبَاهَى النَّاسُ فِي الْمَسَاجِدِ».
«از نشانههای رستاخیز این است که مردم در ساختن مساجد فخر فروشی می‌کنند».
نشانه‌هایی که پیامبر ص در این حدیث و احادیث دیگر بیان فرمود، بی‌شمارند. دانشمندان امت، این نشانه‌ها را به دو گونه نشانههای بزرگ و کوچک تقسیم نموده‌اند.
نشانههای کوچک نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند: اول نشانه‌هایی که روی داده‌اند و دوم نشانه‌هایی که هنوز تحقق نیافته‌اند.
نشانههای روی داده، آن‌هایی هستند که در جهان واقعی رخ داده‌اند و یا روی دادن آن‌ها یک‌باره نیست؛ بلکه آرام آرام ظاهر می‌شوند و شاید چند بار هم تکرار گردند و یا وقوع آن‌ها در آینده بیشتر از گذشته باشد.
از این‌رو، نشانههای رستاخیز را به چهار بخش تقسیم می‌کنیم:
بخش یکم: نشانههای کوچکی که پیشتر روی داده‌اند.
بخش دوم: نشانههای کوچکی که در گذشته و حال روی می‌دهند و تکرار می‌شوند.
بخش سوم: نشانههای کوچکی که هنوز رخ نداده‌اند.
بخش چهارم: نشانههای بزرگ.
[۱۷۹] صحیح بخاری، کتاب الفتن، شماره (۷۱۲۰) فتح الباری (۱۳/۸۱)، مسلم حدیث را متفرقاً در صحیحش روایت کرده است، ابن‌اثیر در جامع الاصول (۱۰/۴۰۴) شماره(۷۹۲۰) تمام راوایان حدیث را جمع کرده است. [۱۸۰] صحیح الجامع الصغیر (۵/۲۱۳)