قیامت صغری و علایم قیامت کبری

بخش سوم: بیرون آمدن روح و پرواز به‌سوی ملکوت أعلی

امام مسلم از ابوهریره س چنین نقل می‌کند: هرگاه روح مؤمن بیرون آید، دو فرشته به استقبالش می‌آیند و آن را به‌سوی آسمان‌ها بالا می‌برند.

حماد می‌گوید: ابوهریره س درباره‌ی بوی خوش روح مؤمن سخن گفت و صحبت از مسک به میان آمد و فرمود: ساکنان آسمان درباره‌ی روح مؤمن می‌گویند: روح پاکیزه‌ای است که از طرف زمین آمده است؛ درود الله بر تو و بر جسمی که در آن بودی. آن‌گاه او را نزد پروردگار می‌برند و پروردگار می‌فرماید: این روح را به بهشت ببرید و آن‌را برای همیشه زنده بگذارید.

فرمود: هرگاه روح کافر بیرون رود ـ حماد می‌گوید: ابوهریره س درمورد بوی بد و ملعون بودن روح کافر سخن گفت ـ اهل آسمان می‌گویند: روح ناپاکی از طرف زمین آمده است. راوی می‌گوید: الله می‌فرماید: آن را برای همیشه به دوزخ ببرید [۴۰].

رسول‎الله ص در حدیث براء درباره‌ی حرمت و کرامت روح مؤمن پس از بیرون آمدن آن از جسم، می‌فرماید:

فرشتگان پاک الله ﻷ، بر این روح پاکیزه درود می‌فرستند. دروازه‌های آسمان را برایش می‌گشایند و او را در کفن‌های خوشبوی بهشت کفن می‌کنند و بوی خوش‌بوتر از مسک، از آن به مشام می‌رسد. سپس فرشتگان با احترام ویژه‌ای آن را به آسمان‌ها می‌برند. اما روح ناپاک به‌هنگام بیرون آمدن از جسم، مورد لعن و نفرین فرشتگان قرار می‌گیرد و دروازه‌های آسمان‌ها بر روی آن بسته می‌شود. هر گروه از فرشتگان الله، بر دری از درهای آسمان ایستاده است و از ورود آن روح ناپاک جلوگیری می‌کنند. سپس آن را در کفنی از کفن‌های دوزخ می‌گذارند و بوی بسیار بدی که فرشتگان را آزار می‌دهد، از آن روح برمی‌خیزد. وقتی به سوی آسمان‌ها بالا می‌رود، دروازه‌ها بر روی آن بسته شده و آن روح به سوی زمین پرتاب می‌شود.

رسول‎الله ص در ضمن حدیثی در مورد رفتن انسان به سوی برزخ، که براء‌ بن ‌عازب س آن‌را روایت کرده است، فرمود: وقتی روح مؤمن از جسم بیرون می‌آید، فرشتگان میان زمین و آسمان‌ و فرشتگانی که در آسمان‌ها هستند، بر او درود می‌فرستند و درهای آسمان را برای آن می‌گشایند. نگهبان هر یک از دروازه‌های آسمان، از الله می‌خواهد که این روح از دروازه‌ی او عبور کند. وقتی فرشته‌ی مرگ آن را قبض می‌کند، حتی برای یک لحظه هم آن را وانمی‌گذارد. فرشتگان بی‌درنگ آن را می‌گیرند و در کفن و عطرهای بهشت می‌گذارند. این است مفهوم آیه‌ی شریفه:

﴿تَوَفَّتۡهُ رُسُلُنَا وَهُمۡ لَا يُفَرِّطُونَ﴾ [الأنعام: ۶۱].

‏«‏فرستادگان ما جان او را می‌گیرند و آنان کوتاهی نمی‌کنند».‏

بهترین عطری که در زمین یافت شود، از آن روح به مشام می‌رسد. فرشتگان آن‌را به سوی آسمان‌ها بالا می‌برند و از کنار هر گروهی از فرشتگان که بگذرد، می‌گویند: این روح پاکیزه از آن چه کسی است؟ فرشتگان در پاسخ می‌گویند: فلانی فرزند فلانی است -با بهترین نامی ‌که در دنیا داشته است از او یاد می‌کنند- وقتی به نزدیک‌ترین آسمان می‌رسند، دروازه را می‌زنند. دروازه باز می‌شود و گروه مخصوصی از فرشتگان از هر آسمان تا آسمان دیگر آن را تشییع می‌کنند تا به آسمان هفتم می‌رسد. الله متعال می‌فرماید: نام بنده‌ی مرا در ردیف علیون بنویسید:

﴿وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا عِلِّيُّونَ١٩ كِتَٰبٞ مَّرۡقُومٞ٢٠ يَشۡهَدُهُ ٱلۡمُقَرَّبُونَ٢١﴾ [المطففين: ۱۹-۲۱].

‏«‏و تو چه می‌دانی که «علیین» چیست؟ کتابی -که در «علیین» است، کتابی- نوشته‌شده -در مورد سرنوشت نیکان- می‌باشد و فرشتگان مقرب، شاهدِ آن هستند».

نامش در ردیف علیون نوشته می‌شود و سپس می‌فرماید: این روح را به زمین برگردانید؛ چون من انسان‌ها را از زمین آفریده‌ام و به آن‌جا بر می‌گردانم و بار دیگر آن‌ها را از زمین بیرون خواهم آورد.

رسول‎الله ص درباره‌ی روح ناپاکی که از جسم کافر بیرون می‌آید، چنین فرمود: یکایک فرشتگان زمین و آسمان، آن را لعنت می‌کنند. دروازه‌های آسمان بر روی آن بسته می‌شود، نگهبانان هر دروازه، از الله می‌خواهند که این روح را از دروازه‌ی آنها عبور ندهد. فرشته‌ی مرگ وقتی آن را قبض می‌کند، حتی برای یک لحظه هم آن را وا نمی‌گذارد. فرشتگان آن را می‌گیرند و در پارچه‌ی آتشین کفن می‌کنند. بدترین بوی روی زمین از آن به مشام می‌رسد. فرشتگان آن را به‌سوی آسمان‌ها می‌برند. از کنار هر گروهی از فرشتگان که بگذرد، می‌پرسند: این روح ناپاک از آنِ کیست؟ فرشتگان می‌گویند: فلانی فرزند فلانی ‌است - با بدترین نامی‌ که در دنیا داشته است از او یاد می‌کنند- و وقتی به آسمان دنیا – نزدیک‌ترین آسمان- برسند، برای آن روح کافر در را می‌زنند، اما درهای آسمان بر روی آن گشوده نمی‌شود. در این هنگام رسول‎الله ص این آیه را تلاوت فرمود:

﴿لَا تُفَتَّحُ لَهُمۡ أَبۡوَٰبُ ٱلسَّمَآءِ وَلَا يَدۡخُلُونَ ٱلۡجَنَّةَ حَتَّىٰ يَلِجَ ٱلۡجَمَلُ فِي سَمِّ﴾ [الأعراف: ۴۰].

‏«‏دروازه‌های آسمان برای آن‌ها گشوده نمی‌شود و وارد بهشت نمی‌شوند مگر این‌که شتر از سوراخ سوزن بگذرد –و این محال است-‏».‏

الله أ می‌فرماید: نام او را در پایین‌ترین مکان اهل دوزخ بنویسید. سپس می‌فرماید: بنده‌ی مرا به زمین برگردانید؛ چون من مقرر کرده‌ام که انسان را در روی زمین بیافرینم و آنان را به زمین برگردانم و بار دیگر ایشان را از زمین بیرون بیاورم. آن‌گاه روح کافر را از آسمان هفتم به ‌شدت پرتاب می‌کنند تا این‌که در جسمش قرار می‌گیرد. سپس رسول‎الله ص این آیه‌ی مبارکه را تلاوت فرمود:

﴿وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَكَأَنَّمَا خَرَّ مِنَ ٱلسَّمَآءِ فَتَخۡطَفُهُ ٱلطَّيۡرُ أَوۡ تَهۡوِي بِهِ ٱلرِّيحُ فِي مَكَانٖ سَحِيقٖ﴾ [الحج: ۳۱].

‏«‏‏و هر کس به الله شرک بورزد، گویا از آسمان می‌افتد و پرندگان او را -به منقار و چنگال- می‌ربایند یا تندبادی او را به مکانی دور می‌اندازد».‏

ابن ماجه از ابوهریره س نقل می‌کند، که رسول‎الله ص فرمود:

‏«‏الْمَيِّتُ تَحْضُرُهُ الْمَلَائِكَةُ فَإِذَا كَانَ الرَّجُلُ صَالِحًا قَالُوا اخْرُجِي أَيَّتُهَا النَّفْسُ الطَّيِّبَةُ كَانَتْ فِي الْجَسَدِ الطَّيِّبِ اخْرُجِي حَمِيدَةً وَأَبْشِرِي بِرَوْحٍ وَرَيْحَانٍ وَرَبٍّ غَيْرِ غَضْبَانَ فَلَا يَزَالُ يُقَالُ لَهَا ذَلِكَ حَتَّى تَخْرُجَ ثُمَّ يُعْرَجُ بِهَا إِلَى السَّمَاءِ فَيُفْتَحُ لَهَا فَيُقَالُ مَنْ هَذَا فَيَقُولُونَ فُلَانٌ فَيُقَالُ مَرْحَبًا بِالنَّفْسِ الطَّيِّبَةِ كَانَتْ فِي الْجَسَدِ الطَّيِّبِ ادْخُلِي حَمِيدَةً وَأَبْشِرِي بِرَوْحٍ وَرَيْحَانٍ وَرَبٍّ غَيْرِ غَضْبَانَ فَلَا يَزَالُ يُقَالُ لَهَا ذَلِكَ حَتَّى يُنْتَهَى بِهَا إِلَى السَّمَاءِ الَّتِي فِيهَا اللَّهُ ﻷ وَإِذَا كَانَ الرَّجُلُ السُّوءُ قَالَ اخْرُجِي أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْخَبِيثَةُ كَانَتْ فِي الْجَسَدِ الْخَبِيثِ اخْرُجِي ذَمِيمَةً وَأَبْشِرِي بِحَمِيمٍ وَغَسَّاقٍ وَآخَرَ مِنْ شَكْلِهِ أَزْوَاجٌ فَلَا يَزَالُ يُقَالُ لَهَا ذَلِكَ حَتَّى تَخْرُجَ ثُمَّ يُعْرَجُ بِهَا إِلَى السَّمَاءِ فَلَا يُفْتَحُ لَهَا فَيُقَالُ مَنْ هَذَا فَيُقَالُ فُلَانٌ فَيُقَالُ لَا مَرْحَبًا بِالنَّفْسِ الْخَبِيثَةِ كَانَتْ فِي الْجَسَدِ الْخَبِيثِ ارْجِعِي ذَمِيمَةً فَإِنَّهَا لَا تُفْتَحُ لَكِ أَبْوَابُ السَّمَاءِ فَيُرْسَلُ بِهَا مِنْ السَّمَاءِ ثُمَّ تَصِيرُ إِلَى الْقَبْرِ ‏»‏ [۴۱].

‏«‏فرشتگان نزد مرده می‌آیند؛ اگر شخص در حال سکرات، انسان صالحی باشد، به او می‌گویند: ای روح پاکیزه که در جسد پاکیزه هستی، بیرون بیا؛ روح و ریحان بهشت و خشنودی پروردگار را به تو تبریک می‌گویم. فرشتگان تا بیرون آمدن روح، این کلمات را زمزمه می‌کنند. روح پس از بیرون آمدن، به آسمان‌ها برده می‌شود. دروازه‌ی آسمان را می‌کوبند؛ سوال می‌شود: چه کسی دروازه را می‌زند؟ می‌گویند: فلانی است. در پاسخ می‌گویند: خوش آمدی ای روح پاکیزه‌ای که در جسم پاکیزه‌ای بودی، وارد شو در حالی‌که مورد ستایش هستی و بشارت روح و ریحان و خشنودی پروردگار بر تو باد. این کلمات همواره برایش گفته می‌شوند تا به آسمانی می‌رسند که الله منان در آن قرار دارد [۴۲]. ولی اگر شخص در حال سکرات، انسان بدی باشد، فرشته‌ی مرگ به او می‌گوید: ای روح ناپاک که در جسم ناپاک قرار داری، بیرون بیا، بیرون بیا در حالی‌که شایسته‌ی سرزنش هستی، آب جوشان و بدبو و چیزهایی هم‌چون آن، در انتظار توست تا تو را شکنجه دهند. این کلمات همواره گفته می‌شوند تا این‌که آن روح ناپاک از جسم بیرون می‌آید. سپس آن را به آسمان‌ها می‌برند و برای آن درخواست باز شدن دروازه می‌کنند؛ سوال می‌شود: این روح چه کسی است؟ گفته می‌شود: فلانی است. گفته می‌شود: بسیار نامیمون است، این روح ناپاک که در جسم ناپاکی بود. در حالی که مورد سرزنش قرار گرفته است، باید به همان‌جا برگردد که از آن آمده است. هیچ دروازه‌ای برای او گشوده نمی‌شود. از آسمان برگردانده و به قبر فرستاده می‌‌‌شود‏».‏

[۴۰] صحیح مسلم ، کتاب الجنة ، باب عرض مقعد المیت، (‏۴/۲۲۰۲‏)‏ شماره: (‏۲۸۷۲‏)‏ [۴۱] ابن‌ماجه در سنن و البانی در صحیح جامع الصغیر (‏۲/ ۱۶۹‏)‏ حدیث را روایت کرده‌اند. [۴۲] منظور این نیست که آسمان، الله ﻷ را در برگرفته است. الله از چنین چیزی به‌دور و پاک می‌باشد، بلکه الله ﻷ بر بالای آسمان‌ها قرار دارد و از آفریدگان خود جداست. الله أ درباره‌ی کرسی خود می‌فرماید: ﴿وَسِعَ كُرۡسِيُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۖ﴾ [البقرة: ۲۵۵]. «‏کرسی او آسمان‌ها و زمین را در برگرفته است».‏ رسول‎الله ص می‌فرماید: آسمان‌ها در برابر عظمت کرسی، مانند یک حلقه است که در یک دشت بسیار پهناور افتاده باشد. و عظمت کرسی در برابر عظمت عرش مانند حلقه‌ای است که در یک دشت بسیار پهناور افتاده باشد.