ترتیب نشانه‌ها براساس وقوع
نشانههای بزرگی هستند که از نزدیک شدن رستاخیز خبر می‌دهند و با نمایان شدن آنها، رستاخیز برپا می‌شود. در صحیح مسلم از حذیفه‌بن‌اسید العفاری س روایت شده است که: رسولالله ص به مجلسی که ما در آن مشغول گفتگو بودیم، تشریف آورد و فرمود: در مورد چه جیزی گفتکو می‌کنید؟ عرض کردیم: درباره‌ی رستاخیز. فرمود:
«إِنَّهَا لَنْ تَقُومَ حَتَّى تَرَوْنَ قَبْلَهَا عَشْرَ آيَاتٍ فَذَكَرَ الدُّخَانَ وَالدَّجَّالَ وَالدَّابَّةَ وَطُلُوعَ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَنُزُولَ عِيسَى ابن‌مَرْيَمَ ÷ وَيَأَجُوجَ وَمَأْجُوجَ وَثَلَاثَةَ خُسُوفٍ خَسْفٌ بِالْمَشْرِقِ وَخَسْفٌ بِالْمَغْرِبِ وَخَسْفٌ بِجَزِيرَةِ الْعَرَبِ وَآخِرُ ذَلِكَ نَارٌ تَخْرُجُ مِنْ الْيَمَنِ تَطْرُدُ النَّاسَ إِلَى مَحْشَرِهِمْ» [۲۹۴].
«تا زمانی‌که ده نشانه را نبینید، رستاخیز برپا نمی‌شود. آن‌گاه آن ده نشانه را بدین شرح بر شمرد: دود، دجال، دابه الارض، طلوع خورشید از مغرب، نزول عیسی ÷، یاجوج و ماجوج و سه خسوف [۲۹۵]: یکی در مشرق، یکی در مغرب و دیگری در جزیره العرب و آخرین نشانه‌ی رستاخیز، آتشی است که از یمن ظاهر می‌شود و مردم را به‌سوی میدان حشر سوق میدهد».
ر می‌شوند و فاصله‌ی زمانی میان آنها، زیاد نخواهد بود. روی دادن آنها، مانند باز شدن طناب سر کیسه‌ی گندم است. با باز شدن آن، دانه‌های گندم یکی پس از دیگری بیرون می‌آید. میان نشانههای رستاخیز فاصله‌ی زمانی چندانی نخواهد بود. حاکم با سند صحیح از انس س روایت می‌کند که رسولالله ص فرمود:
«الإمَارَاتُ خَزِرَاتٌ مَنظُومَاتٌ فِي سِلكٍ، فَإن يَقطَعُ السِّلكُ تَبِعَ يَعضُهَا بَعضاً» [۲۹۶].
«نشانههای رستاخیز، مانند مهره‌هایی هستند که در یک نخ نظم داده شده‌اند. هرگاه نخ پاره شود، دانه‌ها یکی پس از دیگری بر زمین می‌افتند».
رسولالله ص خبر داده است که جنگ بزرگی به نام «ملحمه»، میان مسلمانان و رومیان روی میدهد و پس از آن، مسلمانان قسطنطنیه را فتح می‌کنند و به دنبال این فتح، دجال پیدا می‌شود و قدم شومش را بر این کره‌ی خاکی می‌گذارد. از معاذ بن جبل س روایت شده است که رسولالله ص فرمود:
«عُمْرَانُ بَيْتِ الْمَقْدِسِ خَرَابُ يَثْرِبَ وَخَرَابُ يَثْرِبَ خُرُوجُ الْمَلْحَمَةِ وَخُرُوجُ الْمَلْحَمَةِ فَتْحُ قُسْطَنْطِينِيَّةَ وَفَتْحُ الْقُسْطَنْطِينِيَّةِ خُرُوجُ الدَّجَّالِ» [۲۹۷].
«نخست بیت المقدس آباد و مدینه خراب می‌شود. سپس جنگ‌های خونینی روی میدهد و قسطنطنیه فتح می‌شود. پس از این‌ها، دجال می‌آید».
منظور رسولالله ص این است که حوادث پی‌درپی و بدون وقفه روی می‌دهند. بر خوانندگان محترم این کتاب روشن می‌شود که مسلمانان در آن روزگار چگونه با رومیان در معرکه‌ی بزرگ «ملمحه» وارد جنگ شوند و قسطنطنیه را به دست می‌آورند. سپس دجال ظهور می‌کند و پس از او، عیسی ÷ فرود می‌آید و دجال را می‌کشد. پس از آنها، یأجوج و مأجوج از پشت سدهای محکم خود بیرون می‌آیند و در زمان عیسی ÷ نابود می‌شوند. ترتیب این حوادث روشن است.
اما ترتیب نشانههای دیگر، کاملاً روشن نیست. البته طلوع خورشید از طرف مغرب، خروج دابه الارض و ظهور آتشی که مردم را در یک میدان جمع می‌کند، قطعاً پس از خروج دجال، نزول عیسی ÷ و بیرون آمدن یأجوج و مأجوج روی می‌دهند. اما از این سه پدیده، کدام یک جلوتر از دیگری رخ خواهند داد؟
با توجه به حدیث امام مسلم از حذیفه س، روشن می‌شود که آتش یمن پس از همه‌ی نشانه‌ها روی میدهد. پیامبر ص در آن حدیث، ده نشانه را بیان می‌کند و در پایان می‌فرماید:
«وَآخِرُ ذَلِكَ نَارٌ تَخْرُجُ مِنْ الْيَمَنِ تَطْرُدُ النَّاسَ إِلَى مَحْشَرِهِمْ» [۲۹۸].
«آخرین نشانه‌ی رستاخیز، آتشی است که از یمن ظاهر می‌شود و مردم را به‌سوی میدان حشر سوق میدهد».
شش نشانه‌ی دیگر، یعنی طلوع خورشید از مغرب، خروج دابه الإرض، دخان، فرو رفتن زمین در مشرق، مغرب و جزیرة العرب، به ترتیب ذیل روی می‌دهند.
طلوع خورشید از مغرب زمین و خروج دابه الأرض، پس از نزول عیسی÷ و کشته شدن دجال رخ خواهند داد.
به هلاکت رسیدن یاجوج و ماجوج نیز در دوران عیسی÷ و پس از فاسد شدن مردم و نابود گشتن اسلام و آتش یمن، روی میدهد.
اما جای سؤال است که آیا طلوع خورشید زودتر روی میدهد یا بیرون آمدن دابه الأرض؟ چون در احادیث رسول الله ص به این موضوع تصریح نشده است، نمی‌توان به به پاسخ قاطعی دست یافت.
از عبدالله بن عمرو س روایت شده است که: از رسولالله ص شنیدم که می‌فرمود:
«إِنَّ اَوَّلَ الْآيَاتِ خُرُوجًا طُلُوعُ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَخُرُوجُ الدَّابَّةِ عَلَى النَّاسِ ضُحًى وَأَيُّهُمَا مَا كَانَتْ پیش صَاحِبَتِهَا فَالْأُخْرَى عَلَى إِثْرِهَا قَرِيبًا» [۲۹۹].
«نخستین نشانه‌ی رستاخیز، طلوع خورشید از مغرب و ظاهر شدن دابه الأرض برای مردم است و هر کدام از این دو زودتر ظاهر شود، دومی بی‌درنگ خواهد آمد».
استدلال به این حدیث، مبنی بر این‌که طلوع خورشید، پیش از خروج دجال و نزول عیسی ÷ و خروج یاجوج و ماجوج رخ خواهد داد، صحیح نیست؛ زیرا آن‌چه که از مجموع اخبار و روایات بر می‌آید، این است که خروج دجال نخستین نشانه‌ی بزرگ است که حکایت از تغییر احوال مردم در جای جای دنیا دارد و این حالت با وفات عیسی ÷ پایان می‌پذیرد و طلوع خورشید از طرف مغرب، نخستین نشانه‌ی بزرگ است که از تغییر «عالم علیا» حکایت دارد نه «عالم سفلی». خروج دابه الأرض در همین روز که خورشید از مغرب طلوع می‌کند، صورت می‌گیرد [۳۰۰].
حاکم می‌گوید: در ظاهر چنین بر می‌آید که طلوع خورشید پیش از خروج دابه الأرض صورت می‌گیرد. ولی این‌دو هم‌زمان یا پس از مدت کوتاهی روی می‌دهند. [۳۰۱] اما ترتیب زمانی سایر نشانه‌ها، یعنی سه بار خسوف و دخان، برای ما روشن نیست. از نصوص صحیح دلیلی بر تعیین زمان ظهور آنها بیان نشده است. الله حقیقت را بهتر می‌داند.
[۲۹۴] صحیح مسلم، کتاب الفتن، باب فی الایات التی تکون قبل الساعة (۴/۲۲۲۵) شماره (۲۹۰۱) نویسنده جامع الاصول حدیث را به ابی داود و ترمذی نسبت داده است. [۲۹۵] فرو رفتن در زمین. [۲۹۶] سلسله الاحادیث الصحیحه (۴/۳۶۱) شماره: (۱۷۶۲). [۲۹۷] مشكاة المصابيح: (۳/۱۷) شماره: (۵۴۲۵). [۲۹۸] صحیح مسلم (۴/۲۲۲۵) شماره (۲۹۰۱). [۲۹۹] مسلم کتاب ( فتن) باب ( فی خروج الدجال) (۴/۲۲۶۰) شماره (۲۹۴۱). [۳۰۰] فتح الباری: (۱۱/۳۵۳) . [۳۰۱] قبلی، همان.