سوره ق
سوره ق آيه ۱
متن آیه:
﴿قٓۚ وَٱلۡقُرۡءَانِ ٱلۡمَجِيدِ ١﴾
ترجمه:
قاف. سوگند به قرآن مجید (تو فرستاده خدائی!)
توضيحات:
«ق»: از حروف مقطعه است (نگا: بقره / ۱). «الـْمَجِيدِ»: بزرگوار. مراد کثیرالفوائد، و دارای ظاهری آراسته و محتوائی ارزشمند، و دستورهائی عالی، و برنامه‌هائی آموزنده و حیات بخش است. «وَالْقُرْءَانِ الـْمَجِيدِ»: مقسوم‌له یا جواب قسم (إِنَّكَ رَسُولُ اللهِ) محذوف است.
سوره ق آيه ۲
متن آیه:
﴿بَلۡ عَجِبُوٓاْ أَن جَآءَهُم مُّنذِرٞ مِّنۡهُمۡ فَقَالَ ٱلۡكَٰفِرُونَ هَٰذَا شَيۡءٌ عَجِيبٌ ٢﴾
ترجمه:
(اهل مکه نه تنها ایمان نیاورده‌اند) بلکه آنان در شگفت هم هستند از این که پیغمبر بیم‌دهنده‌ای از خودشان به‌سویشان بیاید. این است که کافران می‌گویند: این، چیز شگفتی است (که کسی بیاید و بگوید: دوباره زنده می‌شوید، و حساب و کتابی، و بهشت و دوزخی در میان است).
توضيحات:
«أَن جَآءَهُمْ...»: از این که به‌سوی ایشان آمده است.
سوره ق آيه ۳
متن آیه:
﴿أَءِذَا مِتۡنَا وَكُنَّا تُرَابٗاۖ ذَٰلِكَ رَجۡعُۢ بَعِيدٞ ٣﴾
ترجمه:
آیا هنگامی که ما مردیم و خاک شدیم (دوباره به زندگی برمی‌گردیم؟!) چنین بازگشتی بعید (و دور از عقل) است.
توضيحات:
«إِذَا...»: جواب آن محذوف است، و از جمله بعد فهمیده می‌شود، و در تقدیر چنین است: «أَإِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَاباً، نُرْجَعُ وَنُرَدُّ حَيّاً». «رَجْعٌ»: بازگشت. بازگرداندن (نگا: طارق / ۸).
سوره ق آيه ۴
متن آیه:
﴿قَدۡ عَلِمۡنَا مَا تَنقُصُ ٱلۡأَرۡضُ مِنۡهُمۡۖ وَعِندَنَا كِتَٰبٌ حَفِيظُۢ ٤﴾
ترجمه:
ما می‌دانیم (بعد از این که مردند) زمین چه اندازه از (پیکر) آنان را (می‌خورد و) می‌کاهد، و نزد ما کتابی است (به نام لوح محفوظ که همه چیز را) دقیقاً حساب می‌کند.
توضيحات:
«كِتَابٌ»: مراد لوح محفوظ است (نگا: انعام / ۵٩، یس / ۱۲). «حَفِيظٌ»: صیغه مبالغه است و به معنی بسیار نگاهدارنده تفصیلات و دقائق هر چیزی است (نگا: هود / ۵٧) و یا این که فَعیل به معنی فاعِل، یعنی حافِظ است (نگا: انعام / ۱۰۴). یا فَعیل به معنی مَفْعول، یعنی مَحْفوظ از خطر اشتباه و بدور از دسترس است (نگا: بروج / ۲۲).
سوره ق آيه ۵
متن آیه:
﴿بَلۡ كَذَّبُواْ بِٱلۡحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمۡ فَهُمۡ فِيٓ أَمۡرٖ مَّرِيجٍ ٥﴾
ترجمه:
بلکه آنان (درباره حق و حقیقتی که پیغمبر برای ایشان آورده است نمی‌اندیشند و) حق و حقیقت همین که بدی‌شان برسد فوراً دروغش می‌نامند و تکذیبش می‌کنند. اصلاً آنان دارای حال پریشان و کارنابسامانی هستند.
توضيحات:
«الْحَقِّ»: قرآن که حق و حقیقت محض است (نگا: یونس / ۱۰۸). دین حق که اسلام است (نگا: توبه / ۳۳، فتح / ۲۸). «لَـمّـَا»: همین که. زمانی که. «أَمْرٍ»: شأن و حال (نگا: نحل / ٧٧، مائده / ۵۲، محمد / ۲۱). کار و بار (نگا: بقره / ۲۱۰، آل‌عمران / ۱۰٩ و ۱۸۶). «مَرِيجٍ»: مختلط و مضطرب. آمیخته و آشفته. «فِي أَمْرٍ مَّرِيجٍ»: دارای حال آشفته و کار پریشانی هستند. یعنی گاهی پیغمبر را ساحر، گاهی شاعر، وقتی مجنون، وقتی کاهن، و... می‌نامند و بر یک حال نمی‌مانند.
سوره ق آيه ۶
متن آیه:
﴿أَفَلَمۡ يَنظُرُوٓاْ إِلَى ٱلسَّمَآءِ فَوۡقَهُمۡ كَيۡفَ بَنَيۡنَٰهَا وَزَيَّنَّٰهَا وَمَا لَهَا مِن فُرُوجٖ ٦﴾
ترجمه:
آیا آنان (تاکنون سر بلند نکرده‌اند و) به آسمان ننگریسته‌اند که ما چگونه آن را بنا کرده‌ایم و آراسته‌ایم و هیچ‌گونه خلل و شکافی در آن نیست؟
توضيحات:
«زَيَّنَّاهَا»: آن را با ستارگان زینت داده‌ایم (نگا: صافات / ۶، ملک / ۵). «فُرُوجٍ»: شقوق. درزها و شکاف‌ها. مراد خلل و ناموزونی است.
سوره ق آيه ٧
متن آیه:
﴿وَٱلۡأَرۡضَ مَدَدۡنَٰهَا وَأَلۡقَيۡنَا فِيهَا رَوَٰسِيَ وَأَنۢبَتۡنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوۡجِۢ بَهِيجٖ ٧﴾
ترجمه:
و زمین را گسترانیده‌ایم، و در آن کوههای محکم و پابرجائی را فرو افکنده‌ایم، و از هر نوع گیاه بهجت انگیز و مسرت‌بخش در آن رویانده‌ایم.
توضيحات:
«مَدَدْنَاهَا»: گسترانیده‌ایم. گسترش داده‌ایم (نگا: حجر / ۱٩). «زَوْجٍ بَهِيجٍ»: نوع و صنف و جفت مسرت‌بخش و بهجت‌انگیز. (نگا: حج / ۵).
سوره ق آيه ۸
متن آیه:
﴿تَبۡصِرَةٗ وَذِكۡرَىٰ لِكُلِّ عَبۡدٖ مُّنِيبٖ ٨﴾
ترجمه:
(همه این‌ها را آفریده‌ایم) به منظور بینش و بیداری بخشیدن به جملگی بندگان توبه‌کار(ی که بخواهند به‌سوی آفریدگارشان برگردند).
توضيحات:
«تَبْصِرَةً»: بینا کردن. بینش بخشیدن. مفعول‌له یا مفعول مطلق است. «ذِكْري»: بیدار کردن. یادآور شدن. یاد کردن (نگا: انعام / ۶۸ و ۶٩ و ٩۰). «مُنِيبٍ»: توبه‌کار. برگردنده (نگا: هود / ٧۵، سبأ / ٩، زمر / ۸).
سوره ق آيه ٩
متن آیه:
﴿وَنَزَّلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ مُّبَٰرَكٗا فَأَنۢبَتۡنَا بِهِۦ جَنَّٰتٖ وَحَبَّ ٱلۡحَصِيدِ ٩﴾
ترجمه:
و از آسمان آب پربرکتی را بارانده‌ایم، و بدان باغها رویانده‌ایم، و دانه‌های کشتزارهائی را برآورده‌ایم که درو می‌گردد.
توضيحات:
«نَزَّلْنَا...»: (نگا: بقره / ۲۲ و ۱۶۴، انفال / ۱۱). «الْحَصِيدِ»: درو شده. «حَبَّ الْحَصِيدِ»: دانه‌های کشتزارهائی که درویده می‌شوند.
سوره ق آيه ۱۰
متن آیه:
﴿وَٱلنَّخۡلَ بَاسِقَٰتٖ لَّهَا طَلۡعٞ نَّضِيدٞ ١٠﴾
ترجمه:
و درختان خرمای بلندی را که دارای شکوفه‌های متراکم و چین‌چین هستند.
توضيحات:
«بَاسِقَاتٍ»: طولانی و دراز. بلندبالا و سرکشیده. حال است. «طَلْعٌ»: (نگا: انعام / ٩٩، شعراء / ۱۴۸، صافات / ۶۵). «نَضِيدٌ»: چین‌چین چیده شده. در کنار هم مرتب و منظم قرار گرفته. فعیل به معنی مفعول است (نگا: هود / ۸۲، واقعه / ۲٩).
سوره ق آيه ۱۱
متن آیه:
﴿رِّزۡقٗا لِّلۡعِبَادِۖ وَأَحۡيَيۡنَا بِهِۦ بَلۡدَةٗ مَّيۡتٗاۚ كَذَٰلِكَ ٱلۡخُرُوجُ ١١﴾
ترجمه:
(همه این‌ها) به منظور بخشیدن روزی به بندگان است. ما به وسیله آب باران، سرزمین مرده را زنده گردانده‌ایم. (آری! زنده شدن مردگان، و) از گورها سربرآوردن آنان نیز همین‌گونه است.
توضيحات:
«رِزْقاً»: مفعول‌به فعل محذوف و یا مفعول‌له است، و یا حال و به معنی اسم مفعول، یعنی مرزوق است. «بَلْدَةً»: سرزمین. ناحیه. «الْخُرُوجُ»: بیرون آمدن از گورها در روز قیامت.
سوره ق آيه ۱۲
متن آیه:
﴿كَذَّبَتۡ قَبۡلَهُمۡ قَوۡمُ نُوحٖ وَأَصۡحَٰبُ ٱلرَّسِّ وَثَمُودُ ١٢﴾
ترجمه:
پیش از اینان، قوم نوح، و اصحاب الرّسّ، و قوم ثمود (پیغمبران را) تکذیب کرده‌اند.
توضيحات:
«أَصْحَابُ الرَّسِّ»: همان اصحاب اخدود مذکور در (بروج / ۴) است که در سرزمین یمن زندگی می‌کردند.
سوره ق آيه ۱۳
متن آیه:
﴿وَعَادٞ وَفِرۡعَوۡنُ وَإِخۡوَٰنُ لُوطٖ ١٣﴾
ترجمه:
و همچنین قوم عاد و فرعون و قوم لوط.
توضيحات:
«إِخْوَانُ لُوطٍ»: قوم لوط (نگا: اعراف / ۶۵ و ٧۳ و ۸۵، هود / ۵۰ و ۶۱ و ۸۴).
سوره ق آيه ۱۴
متن آیه:
﴿وَأَصۡحَٰبُ ٱلۡأَيۡكَةِ وَقَوۡمُ تُبَّعٖۚ كُلّٞ كَذَّبَ ٱلرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ ١٤﴾
ترجمه:
و اصحاب اَیکه، و قوم تبّع، هر یک از آنان، فرستادگان الهی را تکذیب کردند و وعده عذاب من درباره ایشان تحقق یافت.
توضيحات:
«أَصْحَابُ الأيْكَةِ»: قوم شعیب هستند (نگا: حجر / ٧۸، شعراء / ۱٧۶ و ۱٧٧). «قَوْمُ تُبَّعٍ»: گروهی از مردم یمن که پیرو پادشاه خوبی به نام تُبّع الْحِمْیری بودند. (نگا: دخان / ۳٧).
سوره ق آيه ۱۵
متن آیه:
﴿أَفَعَيِينَا بِٱلۡخَلۡقِ ٱلۡأَوَّلِۚ بَلۡ هُمۡ فِي لَبۡسٖ مِّنۡ خَلۡقٖ جَدِيدٖ ١٥﴾
ترجمه:
آیا ما از آفرینش نخستین، درمانده و ناتوان بوده‌ایم (که قادر بر آفرینش دوم، یعنی رستاخیز نباشیم؟! آنان در آفرینش نخستین تردید ندارند؛ زیرا خالق انسان‌ها را خدا می‌دانند.) ولی ایشان درباره آفرینش مجدد (بعد از مرگ، یعنی رستاخیز مردگان) تردید دارند!
توضيحات:
«أَفَعَيِينَا»: آیا ناتوان و درمانده بوده‌ایم؟ (نگا: احقاف / ۳۳). «بِالْخَلْقِ الأوَّلِ»: در آفرینش نخستین. یعنی آفرینش آسمان‌ها و زمین و همه موجودات دیگر در آغاز. «لَبْسٍ»: شک و تردید. مراد سرگشتگی حاصل از عدم اندیشه و بررسی مسائل و ادلّه و براهین دالّ بر قدرت نامحدود و بی‌پایان خدا است. کسی که معتقد باشد که خدا انسان‌ها را از خاک آفریده است، چرا باید در آفرینش مجدد انسان‌ها از خاک متردد باشد. خَلْقٍ جَديدٍ»: مراد آفرینش دوباره و رستاخیز مردگان است.
سوره ق آيه ۱۶
متن آیه:
﴿وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ وَنَعۡلَمُ مَا تُوَسۡوِسُ بِهِۦ نَفۡسُهُۥۖ وَنَحۡنُ أَقۡرَبُ إِلَيۡهِ مِنۡ حَبۡلِ ٱلۡوَرِيدِ ١٦﴾
ترجمه:
ما انسان را آفریده‌ایم و می‌دانیم که به خاطرش چه می‌گذرد و چه اندیشه‌ای در سر دارد، و ما از شاهرگ گردن بدو نزدیکتریم.
توضيحات:
«تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ»: ضمیر (ه) اگر به انسان برگردد، معنی چنین است: چیزهائی که نفس بدو می‌گوید. اگر به (ما) برگردد، معنی بدین شکل است: خواست‌های دل و اندیشه‌های مغز. «حَبْلِ الْوَرِيدِ»: شاهرگ گردن. اضافه (حَبْلِ) به (الْوَرِيدِ) بیانیه است. یعنی رشته‌ای که ورید نام دارد. وریدها دو رگ هستند که در دو طرف گردن قرار دارند و به دو استخوان پشت گوش متصلند و با قطع هر یک انسان می‌میرد (نگا: المصحف المیسر). «نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ...»: قرب خدا قرب علمی است؛ نه مکانی.
سوره ق آيه ۱٧
متن آیه:
﴿إِذۡ يَتَلَقَّى ٱلۡمُتَلَقِّيَانِ عَنِ ٱلۡيَمِينِ وَعَنِ ٱلشِّمَالِ قَعِيدٞ ١٧﴾
ترجمه:
بدانگاه که دو فرشته‌ای که در سمت راست و در طرف چپ انسان نشسته‌اند و اعمال او را دریافت می‌دارند (ما از همه چیز و همه کس - حتی از این دو فرشته - به او نزدیکتریم).
توضيحات:
«إِذْ»: معمول واژه اقرب است، یا مفعول به فعل محذوف (أُذْكُرْ). «يَتَلَقّي»: دریافت می‌دارند. «الـْمُتَلَقِّيَانِ»: دو دریافت‌کننده. مراد دو فرشته‌ای است که همراه هر انسانی بوده، یکی در طرف راست مأمور ثبت و ضبط اعمال نیک است، و دیگری در طرف چپ مأمور ثبت و ضبط اعمال بد است. «قَعِيدٌ»: نشسته. همدم. فعیل به معنی فاعِل، یعنی قَعید به معنی قاعِد، مثل جَلیس به معنی جالِس است، و یا این که فَعیل به معنی مُفاعِل، یعنی قَعید به معنی مُقاعِد است. مثل جَلیس به معنی مُجالِس یا نَدیم به معنی مُنادِم. مبتدای مؤخر است. «عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَـالِ قَعِيدٌ»: در اصل «عَنِ الْيَمِينِ قَعِيدٌ وَعَنِ الشِّمَـالِ قَعِيدٌ» است که به قرینه (قَعِيدٌ) اوّل حذف شده است.
سوره ق آيه ۱۸
متن آیه:
﴿مَّا يَلۡفِظُ مِن قَوۡلٍ إِلَّا لَدَيۡهِ رَقِيبٌ عَتِيدٞ ١٨﴾
ترجمه:
انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی‌راند مگر این که فرشته‌ای، مراقب و آماده (برای دریافت و نگارش) آن سخن است.
توضيحات:
«مَا يَلْفِظُ»: نمی‌اندازد. به بیرون پرت نمی‌کند. مراد از انداختن و پرت کردن، گفتن است. «لَدَيْهِ»: در کنار آن. نزد او. ضمیر (ه) به قول برمی‌گردد. این احتمال نیز وجود دارد که به گوینده بازگردد. «رَقِيبٌ»: مراقب و مواظب. «عَتِيدٌ»: مهیای انجام مأموریت و آماده انجام کار. در اینجا مراد آماده برای دریافتن و نوشتن است.
سوره ق آيه ۱٩
متن آیه:
﴿وَجَآءَتۡ سَكۡرَةُ ٱلۡمَوۡتِ بِٱلۡحَقِّۖ ذَٰلِكَ مَا كُنتَ مِنۡهُ تَحِيدُ ١٩﴾
ترجمه:
سکرات مرگ (سرانجام فرا می‌رسد و) واقعیت را بهمراه می‌آورد (و دریچه قیامت را به رویتان باز می‌کند، و حوادث و صحنه‌های دنیای جدید را کم و بیش نشانتان خواهد داد. بدین هنگام انسان را فریاد می‌زنند که) این همان چیزی است که از آن کناره می‌گرفتی و می‌گریختی.
توضيحات:
«سَكْرَةُ الـْمَوْتِ»: مستی و منگی مرگ. مراد بیهوشی‌ها و سختی‌هائی است که به هنگام وداع با این جهان به انسان دست می‌دهد. چرا که در این لحظه بی‌ثباتی و ناچیزی جهان را با چشم خود می‌بیند و جهان بقا را دورادور می‌نگرد و وحشتی عظیم سرتاپای او را فرا می‌گیرد و حالتی شبیه به مستی پیدا می‌کند. «جَآءَتْ... بِالْحَقِّ»: به راستی فرا می‌رسد. واقعیت را می‌آورد و نشان می‌دهد. «كُنتَ... تَحِيدُ»: کناره‌گیری می‌کردی. می‌گریختی.
سوره ق آيه ۲۰
متن آیه:
﴿وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِۚ ذَٰلِكَ يَوۡمُ ٱلۡوَعِيدِ ٢٠﴾
ترجمه:
و (سرانجام برای دومین بار) در صور دمیده می‌شود. آن (روز) روز (تحقق و پیاده شدن) بیم‌دادن‌ها (ی الهی به کافران) است.
توضيحات:
«نُفِخَ فِي‌الصُّورِ»: مراد نفخه دوم است (نگا: زمر / ۶۸). «يَوْمُ الْوَعِيدِ»: روز تحقق بیم‌دادن‌های الهی است. یعنی وقوع آن چیزهائی است که در جهان کافران از آنها بیم داده می‌شدند.
سوره ق آيه ۲۱
متن آیه:
﴿وَجَآءَتۡ كُلُّ نَفۡسٖ مَّعَهَا سَآئِقٞ وَشَهِيدٞ ٢١﴾
ترجمه:
در آن روز هر انسانی (اعم از نیکوکار و بدکار، به میدان محشر) می‌آید همراه با راهنمائی (که او را رهبری و رهنمود می‌کند) و همراه با گواهی (که بر پندار و گفتار و کردار او شهادت می‌دهد).
توضيحات:
«سَآئِقٌ»: راننده و سوق‌دهنده. مراد فرشته‌ای است که او را به‌سوی جایگاه محشر می‌برد و رهنمون او می‌شود (نگا: روح‌المعانی). «شَهِيدٌ»: گواه. شاهد. مراد فرشته‌ای است که بر اعمال او گواهی می‌دهد (نگا: روح‌المعانی). البته جز این فرشته، شاهدان دیگری از قبیل: فرشتگان موکل، پیغمبران، اندام‌های بدن، نامه‌های اعمال وجود دارند (نگا: نساء / ۴۱، فصّلت / ۲۰ و ۲۱، نور / ۲۴، جاثیه / ۲٩). که به شیوه‌های مختلف گواهی می‌دهند، لیکن در مضمون و محتوی با همدیگر هم‌آوا و هم‌صدا هستند (نگا: التفسیر القرآنی للقرآن).
سوره ق آيه ۲۲
متن آیه:
﴿لَّقَدۡ كُنتَ فِي غَفۡلَةٖ مِّنۡ هَٰذَا فَكَشَفۡنَا عَنكَ غِطَآءَكَ فَبَصَرُكَ ٱلۡيَوۡمَ حَدِيدٞ ٢٢﴾
ترجمه:
(سپس به انسان بی‌باور خطاب می‌شود:) تو از این (دادگاه بزرگ و چیزهائی که می‌بینی و خواهی دید) غافل بودی، و ما پرده از جلو چشمان تو به کنار زده‌ایم و امروز چشمانت کاملاً تیزبین شده‌اند.
توضيحات:
«غِطَآءَ»: پوشش. پرده. مراد پرده‌های جهان مادی و علائق دنیوی است که انسان را از دیدن حقائق بازمی‌دارند. «حَدِيدٌ»: تیزبین و قوی.
سوره ق آيه ۲۳
متن آیه:
﴿وَقَالَ قَرِينُهُۥ هَٰذَا مَا لَدَيَّ عَتِيدٌ ٢٣﴾
ترجمه:
فرشته همدم او می‌گوید، این‌ها چیزهائی است که در پیش من آماده است (و من آنها را ثبت و ضبط کرده‌ام. پروردگارا! خود دانی که برابر این‌ها در حق او چکار می‌کنی).
توضيحات:
«قَرِينُهُ»: همدم او. مراد فرشته موکل مذکور در آیه ۱۸ است. برخی هم گفته‌اند، مراد اهریمن و اهریمنان مذکور در (زخرف / ۳۶، فصّلت / ۲۵) است! لیکن مقبول به نظر نمی‌رسد در آن روز شیاطین جرأت بکنند به خود بنازند و بگویند: ما این را گمراه و از راه بدر کرده‌ایم. چرا که شیاطین در آن روز منکر کارهای خود می‌گردند (نگا: آیه ۲٧). «هذا»: مراد پرونده اعمال است که توسط فرشته موکل ثبت و ضبط و فراهم آمده است.
سوره ق آيه ۲۴
متن آیه:
﴿أَلۡقِيَا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٖ ٢٤﴾
ترجمه:
(خدا به دو فرشته مأمور ثبت و ضبط اعمال دستور می‌دهد:) هر کافر سرکش و کینه‌توزی را به دوزخ بیندازید!
توضيحات:
«أَلْقِيَا»: پرت کنید و بیندازید. مخاطب دو فرشته ثبت و ضبط اعمال و یا دو فرشته راهنما و گواه است. «عَنِيدٍ»: سرکش. کینه‌توز.
سوره ق آيه ۲۵
متن آیه:
﴿مَّنَّاعٖ لِّلۡخَيۡرِ مُعۡتَدٖ مُّرِيبٍ ٢٥﴾
ترجمه:
آن کسی را که سخت از انجام کارهای نیک دست بازداشته (و دیگران را) نیز از انجام خوبیها بازداشته است، و متجاوز (از حدود احکام الهی) و متعدی (به حقوق دیگران) بوده است، و (در دین خود) شک داشته است و (دیگران را نیز راجع به دین) به شک انداخته است و بدبین کرده است.
توضيحات:
«مَنَّاعٍ»: کسی که خویشتن را از انجام خوبیها بدور داشته است، و یا مانع دیگران از انجام خوبیها بوده است. «مُعْتَدٍ»: تجاوزپیشه. کسی که از قوانین آسمانی سرپیچی کند و از حدود مقررات بگذرد، و یا به حقوق دیگران تجاوز کند. «مُرِيبٍ»: متردد. شک‌انداز. از مصدر (إِرَابَة) که به صورت لازم و متعدی آمده است (نگا: هود / ۶۲ و ۱۱۰، ابراهیم / ٩، سبأ / ۵۴).
سوره ق آيه ۲۶
متن آیه:
﴿ٱلَّذِي جَعَلَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ فَأَلۡقِيَاهُ فِي ٱلۡعَذَابِ ٱلشَّدِيدِ ٢٦﴾
ترجمه:
آن کسی که با خدا، معبود دیگری را برگزیده است. پس او را به عذاب سخت (دوزخ) بیندازید.
توضيحات:
«أَلْقِيَا»: تکرار این واژه برای تأکید مطلب است.
سوره ق آيه ۲٧
متن آیه:
﴿قَالَ قَرِينُهُۥ رَبَّنَا مَآ أَطۡغَيۡتُهُۥ وَلَٰكِن كَانَ فِي ضَلَٰلِۢ بَعِيدٖ ٢٧﴾
ترجمه:
(شیطانی که در دنیا پیوسته) همدم او (بوده است) می‌گوید: پروردگارا! من او را به طغیان و سرکشی (از فرمان یزدان) وا نداشته‌ام، بلکه او خود در گمراهی ژرف (و دور از ساحل نجاتی) بوده است.
توضيحات:
«قَرِينُهُ»: اهریمن همدم و همراه او در دنیا که پیوسته وی را به گمراهی و بدکرداری می‌خوانده است (نگا: زخرف / ۳۶، فصّلت / ۲۵). «مَآ أَطْغَيْتُهُ»: او را به سرکشی و تجاوز وا نداشته‌ام و به نافرمانی نکشانده‌ام. مراد این است که خودش به وسوسه‌های من گوش فرا داده است و من قدرت بر اجبار و اکراه نداشته‌ام (نگا: ابراهیم / ۲۲، نحل / ۱۰۰).
سوره ق آيه ۲۸
متن آیه:
﴿قَالَ لَا تَخۡتَصِمُواْ لَدَيَّ وَقَدۡ قَدَّمۡتُ إِلَيۡكُم بِٱلۡوَعِيدِ ٢٨﴾
ترجمه:
خدا می‌فرماید: در پیشگاه من ستیزه مکنید. من پیش از این شما را (از این سرنوشت شوم) بیم داده بودم.
توضيحات:
«قَدَّمْتُ إِلَيْكُم بِالْوَعِيدِ»: توسط پیغمبران قبلاً به شما اخطار کرده‌ام و شما را از چنین روزی و سرنوشتی ترسانده‌ام.
سوره ق آيه ۲٩
متن آیه:
﴿مَا يُبَدَّلُ ٱلۡقَوۡلُ لَدَيَّ وَمَآ أَنَا۠ بِظَلَّٰمٖ لِّلۡعَبِيدِ ٢٩﴾
ترجمه:
سخن من (مبنی بر عذاب دادن کافران و نعمت رساندن به مؤمنان) تغییرناپذیر است و دگرگون نمی‌شود، و من کمترین ستمی به بندگان نمی‌کنم.
توضيحات:
«الْقَوْلُ»: منظور تهدیدها و وعیدها و مژده‌ها و بشارت‌های فراوان در آیات مختلف است. «ظَلاّمٍ»: (نگا: آل‌عمران / ۱۸۲، انفال / ۵۱، حج / ۱۰، فصّلت / ۴۶).
سوره ق آيه ۳۰
متن آیه:
﴿يَوۡمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ ٱمۡتَلَأۡتِ وَتَقُولُ هَلۡ مِن مَّزِيدٖ ٣٠﴾
ترجمه:
روزی به دوزخ خواهیم گفت: آیا پر شده‌ای؟ (قطعاً که پر شده‌ای و ما به وعده خود وفا کرده‌ایم). و دوزخ می‌گوید: مگر افزون بر این هم هست؟!
توضيحات:
«هَلِ امْتَلاَتِ»: آیا پر شده‌ای؟ حرف استفهام، تقریری است. یعنی بگو که پر شده‌ای و ما به وعده خود (نگا: سجده / ۱۳، ص / ۸۵) وفا کرده‌ایم. «هَلِ امْتَلاَتِ... مَزِيدٍ»: معنی دیگر: آیا پر شده‌ای؟ دوزخ می‌گوید: آیا افزون بر این هم هست؟ در این صورت افزون‌طلبی دوزخ بر اثر خشم بر دوزخیان و تقاضای تضییق مکان بر آنان و رویهم متراکم شدن ایشان است.
سوره ق آيه ۳۱
متن آیه:
﴿وَأُزۡلِفَتِ ٱلۡجَنَّةُ لِلۡمُتَّقِينَ غَيۡرَ بَعِيدٍ ٣١﴾
ترجمه:
و بهشت به پرهیزکاران نزدیک گردانده می‌شود و فاصله چندانی از آنان نخواهد داشت.
توضيحات:
«أُزْلِفَتْ»: نزدیک گردانده شد (نگا: شعراء / ۶۴ و ٩۰). «غَيْرَ»: ظرف یا حال است. «غَيْرَ بَعِيدٍ»: برای تأکید معنی (أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ) است.
سوره ق آيه ۳۲
متن آیه:
﴿هَٰذَا مَا تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٖ ٣٢﴾
ترجمه:
این همان چیزی است که به شما وعده داده می‌شد، و به همه کسانی که (از معاصی دست بکشند و به‌سوی اطاعت خدا) برگردند، و (فرائض خدا و قوانین و عهدها و پیمان‌های او را) مراعات بدارند.
توضيحات:
«لِكُلِّ...»: بدل از (لِلْمُتَّقِينَ) است با اعاده جار و مجرور. «أَوَّابٍ»: (نگا: ص / ۱٧ و ۱٩ و ۳۰ و ۴۴). توّاب. «حَفِيظٍ»: محافظ دین خدا، و حافظ فرائض او.
سوره ق آيه ۳۳
متن آیه:
﴿مَّنۡ خَشِيَ ٱلرَّحۡمَٰنَ بِٱلۡغَيۡبِ وَجَآءَ بِقَلۡبٖ مُّنِيبٍ ٣٣﴾
ترجمه:
همان کسی که در نهان از خداوند مهربان بترسد و با دلی توبه‌کار (به محضر او) بیاید.
توضيحات:
«مَنْ»: بدل از (كُلِّ) است. «مُنِيبٍ»: توبه‌کار. متوجه خدا و روی‌آرنده به طاعت او.
سوره ق آيه ۳۴
متن آیه:
﴿ٱدۡخُلُوهَا بِسَلَٰمٖۖ ذَٰلِكَ يَوۡمُ ٱلۡخُلُودِ ٣٤﴾
ترجمه:
(فرشتگان بدی‌شان می‌گویند:) به سلامت وارد بهشت شوید. امروز، روز جاودانگی است. (جاودانگی بهشت با تمام مواهب و نعمت‌هایش، روز بقاء و ماندگاری همیشگی).
توضيحات:
«أُدْخُلُوهَا»: داخل بهشت شوید. «بِسَلامٍ»: با درود ما بر شما، با سلامت از هرگونه بدی و ناراحتی و آفت و بلا و کیفر و عذاب. با سلامت کامل از نظر جسم و جان. در امن و امان. «يَوْمُ الْخُلُودِ»: روزی که خدا وعده جاودانه زیستن در آن را به شما داده بود.
سوره ق آيه ۳۵
متن آیه:
﴿لَهُم مَّا يَشَآءُونَ فِيهَا وَلَدَيۡنَا مَزِيدٞ ٣٥﴾
ترجمه:
هرچه بخواهند در بهشت برای آنان هست، و افزون بر آن نزد ما نعمت‌های دیگری وجود دارد (که هرگز به فکر انسانی نرسیده است و به دل کسی نگذشته است).
توضيحات:
«مَا يَشَآؤُونَ»: بهشتیان هرچه بخواهند. «مَزِيدٌ»: افزون بر آن، علاوه از آن.
سوره ق آيه ۳۶
متن آیه:
﴿وَكَمۡ أَهۡلَكۡنَا قَبۡلَهُم مِّن قَرۡنٍ هُمۡ أَشَدُّ مِنۡهُم بَطۡشٗا فَنَقَّبُواْ فِي ٱلۡبِلَٰدِ هَلۡ مِن مَّحِيصٍ٣٦﴾
ترجمه:
ما پیش از آنان (یعنی جلوتر از قریشیان) اقوام زیادی را هلاک ساخته‌ایم. اقوامی که از ایشان بسی قویتر و نیرومندتر بوده‌اند و در جهان پیشروی کرده‌اند و کشورها را گشوده‌اند و بر شهرها تسلط یافته‌اند، (اما بر اثر کفر و ظلم و بیدادگری و فسق و فجور، عاقبت به خشم خود گرفتارشان ساخته‌ایم) و نابودشان نموده‌ایم. آیا این‌گونه افراد راه فراری (از مرگ و کیفر الهی) داشته‌اند (تا قریشیان هم داشته باشند؟!).
توضيحات:
«وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ...»: (نگا: انعام / ۶، مریم / ٧۴ و ٩۸، ص / ۳). «بَطْشاً»: گرفتن چیزی با قوت و قدرت. یورش و ستیز (نگا: زخرف / ۸، دخان / ۱۶، شعراء / ۱۳۰). «نَقَّبُوا»: راه‌ها را شکافته‌اند و کشورها را گشوده‌اند. در جهان حرکت کرده‌اند و پیشروی نموده‌اند. «نَقَّبُوا فِي الْبِلادِ»: کشورها و شهرها را گشوده‌اند و در آنجاها گشته‌اند. به کاوش نواحی و کند وکاو مکان‌ها پرداخته‌اند. کشورها و شهرها را جستجو کرده‌اند تا جاودانه بمانند و از مرگ، خویشتن را در پناه کاخ‌ها و دژها دارند. «مـَحِيصٍ»: راه فرار. گریزگاه (نگا: ابراهیم / ۲۱، فصّلت / ۴۸، شوری / ۳۵).
سوره ق آيه ۳٧
متن آیه:
﴿إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكۡرَىٰ لِمَن كَانَ لَهُۥ قَلۡبٌ أَوۡ أَلۡقَى ٱلسَّمۡعَ وَهُوَ شَهِيدٞ ٣٧﴾
ترجمه:
به راستی در این (سرگذشت پیشینیان) بیدارباش و اندرز بزرگی است برای آن که دلی (آگاه) داشته باشد، یا با حضور قلب گوش فرا دارد.
توضيحات:
«ذِكْري»: پند و اندرز. به خود آمدن. بیداری (نگا: انعام / ۶۸ و ۶٩ و ٩۰، شعراء / ۲۰٩، عنکبوت / ۵۱). «شَهِيدٌ»: حاضر. در اینجا مراد کسی است که حضور قلب دارد، و به اصطلاح دلش در مجلس است، و با دقت به سخنان گوش می‌دهد و مطالب را پیگیری می‌کند.
سوره ق آيه ۳۸
متن آیه:
﴿وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ وَمَا مَسَّنَا مِن لُّغُوبٖ ٣٨﴾
ترجمه:
ما آسمان‌ها و زمین را در شش دوره آفریده‌ایم و هیچ‌گونه درماندگی و خستگی به ما نرسیده است (و کمترین مشکلی برای ما نداشته است. پس چگونه زنده گرداندن مردگان برای ما رنج‌آور و مشکل خواهد بود؟).
توضيحات:
«سِتَّةِ أَيّامٍ»: (نگا: اعراف / ۵۴، یونس / ۳، هود / ٧). «لُغُوبٍ»: درماندگی و خستگی (نگا: فاطر / ۳۵).
سوره ق آيه ۳٩
متن آیه:
﴿فَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّكَ قَبۡلَ طُلُوعِ ٱلشَّمۡسِ وَقَبۡلَ ٱلۡغُرُوبِ ٣٩﴾
ترجمه:
(حال که چنین است) پس در برابر چیزهائی که می‌گویند پایدار و شکیبا باش، و ستایش و سپاس پروردگارت را پیش از طلوع آفتاب و قبل از غروب آن بجای آور. (چرا که عبادت در آن اوقات، بزرگ و ارزشمنداست).
توضيحات:
«فَاصْبِرْ عَلي...»: (نگا: طه / ۱۳۰).
سوره ق آيه ۴۰
متن آیه:
﴿وَمِنَ ٱلَّيۡلِ فَسَبِّحۡهُ وَأَدۡبَٰرَ ٱلسُّجُودِ ٤٠﴾
ترجمه:
و نیز در پاره‌ای از شب و بدنبال نمازها، او را بستای و تسبیح و تقدیسش نمای.
توضيحات:
«أَدْبَارَ»: جمع دُبُر، عقب. دنبال. آخر (نگا: آل‌عمران / ۱۱۱، انفال / ۱۵). «السُّجُودِ»: مراد نمازها است.
سوره ق آيه ۴۱
متن آیه:
﴿وَٱسۡتَمِعۡ يَوۡمَ يُنَادِ ٱلۡمُنَادِ مِن مَّكَانٖ قَرِيبٖ ٤١﴾
ترجمه:
(ای محمد! این سخن را) بشنو! روزی منادی از مکان نزدیکی ندا درمی‌دهد (و در صور می‌دمد و فریاد رستاخیز برمی‌کشد، و همگان را به زنده شدن فرا می‌خواند).
توضيحات:
«إِسْتَمِعْ»: بشنو. گوش فرادار. مفعول آن محذوف است و تقدیر چنین است: «إِسْتَمِعْ حَدِيثَ رَبِّكَ» گوش فرادار. اخبار روزی را بشنو. مفعول در این صورت (يَوْمَ) است. «الْـمُنَادِي»: ندادهنده. مراد اسرافیل است که برای بار دوم در صور می‌دمد که نشانه زنده شدن مردگان و آغاز رستاخیز است. «مَكَانٍ قَرِيبٍ»: اشاره به این است که صدای صور او در فضا پخش می‌شود بگونه‌ای که گوئی بیخ گوش همگان است.
سوره ق آيه ۴۲
متن آیه:
﴿يَوۡمَ يَسۡمَعُونَ ٱلصَّيۡحَةَ بِٱلۡحَقِّۚ ذَٰلِكَ يَوۡمُ ٱلۡخُرُوجِ ٤٢﴾
ترجمه:
روزی فریاد (رستاخیز) را راست و درست و چنانکه باید می‌شنوند، آن روز، روز بیرون آمدن (مردگان از میان قبورشان) است.
توضيحات:
«الصَّيْحَةَ»: فریاد رستاخیز که نفخه دوم مذکور در آیه ۲۰ است.
سوره ق آيه ۴۳
متن آیه:
﴿إِنَّا نَحۡنُ نُحۡيِۦ وَنُمِيتُ وَإِلَيۡنَا ٱلۡمَصِيرُ ٤٣﴾
ترجمه:
ما، بلی فقط ما زنده می‌گردانیم و می‌میرانیم، و بازگشت مردمان به‌سوی ما است و بس.
توضيحات:
«إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي...»: (نگا: حجر / ۲۳).
سوره ق آيه ۴۴
متن آیه:
﴿يَوۡمَ تَشَقَّقُ ٱلۡأَرۡضُ عَنۡهُمۡ سِرَاعٗاۚ ذَٰلِكَ حَشۡرٌ عَلَيۡنَا يَسِيرٞ ٤٤﴾
ترجمه:
روزی زمین از روی مردمان می‌شکافد و کنار می‌رود، و ایشان به سرعت (از میان خاکها) بیرون می‌آیند. آن روز، روز گردهمآئی است و برای ما سهل و آسان است (و کمترین رنج و زحمتی برای ما در بر ندارد).
توضيحات:
«سِرَاعاً»: جمع سَریع، شتابان. حال برای فاعل (يَخْرُجُونَ) محذوف است، و تقدیر چنین است: «يَخْرُجُونَ سِرَاعاً». یا حال ضمیر (هُمْ) در (عَنْهُمْ) است. «يَسِيرٌ»: ساده و آسان (نگا: نساء / ۳۰ و ۱۶٩، حج / ٧۰، عنکبوت / ۱٩).
سوره ق آيه ۴۵
متن آیه:
﴿نَّحۡنُ أَعۡلَمُ بِمَا يَقُولُونَۖ وَمَآ أَنتَ عَلَيۡهِم بِجَبَّارٖۖ فَذَكِّرۡ بِٱلۡقُرۡءَانِ مَن يَخَافُ وَعِيدِ٤٥﴾
ترجمه:
ما از آنچه (درباره رسالت تو) می‌گویند، آگاه‌تر (از هر کس دیگری) هستیم. تو مأمور نیستی که آنان را وادار (به ایمان) کنی (و با قهر و اجبار به‌سوی اسلام بکشانی). چون چنین است، کسانی را به وسیله قرآن پند و اندرز بده که از بیم دادن و تهدید کردن من می‌ترسند.
توضيحات:
«جَبَّارٍ»: غالب و چیره. (نگا: مائده / ۲۲). «فَذَكِّرْ بِالْقُرْءَانِ»: با قرآن پند بده و موعظه کن.