سوره رحمن
سوره رحمن آيه ۱
متن آیه:
﴿ٱلرَّحۡمَٰنُ ١﴾
ترجمه:
خداوند مهربان.
توضيحات:
«الرَّحْمَانُ»: مبتدا است و (عَلَّمَ الْقُرْءَانَ) در آیه بعدی خبر آن است.
سوره رحمن آيه ۲
متن آیه:
﴿عَلَّمَ ٱلۡقُرۡءَانَ ٢﴾
ترجمه:
قرآن را یاد داد.
توضيحات:
«عَلَّمَ الْقُرْءَانَ»: ترتیب طبیعی: خلق انسان، و تعلیم بیان، و تعلیم قرآن است. ولی از آنجا که بزرگ‌ترین نعمت خداوند مهربان، تعلیم قرآن به انسان است، تا انسان بتواند در پرتو قرآن به عبادت بپردازد که خلقت انسان به خاطر آن است، تعلیم قرآن را قبل از مسأله آفرینش انسان و آموزش بیان ذکر فرموده است.
سوره رحمن آيه ۳
متن آیه:
﴿خَلَقَ ٱلۡإِنسَٰنَ ٣﴾
ترجمه:
انسان را بیافرید.
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۴
متن آیه:
﴿عَلَّمَهُ ٱلۡبَيَانَ ٤﴾
ترجمه:
به او بیان (آنچه در دل است) آموخت.
توضيحات:
«الْبَيَانَ»: سخن گفتن از آنچه در دل است، خواه با زبان، خواه با قلم، و خواه با وسائل دیگر.
سوره رحمن آيه ۵
متن آیه:
﴿ٱلشَّمۡسُ وَٱلۡقَمَرُ بِحُسۡبَانٖ ٥﴾
ترجمه:
خورشید و ماه برابر حساب (منظمی در چرخش و گردش) هستند.
توضيحات:
«حُسْبَانٍ»: حساب. نظم و نظام. مصدر ثلاثی مجردی است همچون غفران و کفران (نگا: انعام / ٩۶). «بِحُسْبَانٍ»: جار و مجرور متعلق به (كَآئِنٌ) یا (مُسْتَقَرٌ) و یا (يَجْرِيَانِ) محذوف است که خبر مبتدا است.
سوره رحمن آيه ۶
متن آیه:
﴿وَٱلنَّجۡمُ وَٱلشَّجَرُ يَسۡجُدَانِ ٦﴾
ترجمه:
گیاهان و درختان برای خدا سجده می‌کنند و کرنش می‌برند.
توضيحات:
«النَّجْمُ»: روئیدنی‌هائی که دارای ساقه نباشند. مانند: کدو، خیار... ستاره. «الشَّجَرُ»: روئیدنی‌هائی که دارای ساقه باشند. مانند: درختان، غلات. «يَسْجُدَانِ»: منقاد فرمان خدا و تسلیم در برابر قوانین آفرینش هستند و همان مسیری را طی می‌کنند که خدا برای آنها تعیین فرموده است (نگا: حج / ۱۸).
سوره رحمن آيه ٧
متن آیه:
﴿وَٱلسَّمَآءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ ٱلۡمِيزَانَ ٧﴾
ترجمه:
آسمان را برافراشت، و قوانین و ضوابطی را گذاشت.
توضيحات:
«وَضَعَ»: گذاشت. ایجاد کرد. «الـْمِيزَانَ»: قوانین و ضوابط. قواعد و مقررات (نگا: شوری / ۱٧). مراد میزان و معیار و قوانینی است که حاکم بر سراسر عالم هستی است.
سوره رحمن آيه ۸
متن آیه:
﴿أَلَّا تَطۡغَوۡاْ فِي ٱلۡمِيزَانِ ٨﴾
ترجمه:
هدف (از ایجاد قوانین و ضوابط در عالم هستی) این است که شما هم (قوانین و ضوابط را در زندگی فردی و اجتماعی خود رعایت کنید و) از (حد و مرز) قوانین و ضوابط (مقرره) تجاوز نکنید.
توضيحات:
«أَلاّ تَطْغَوْا...»: تا این که شما هم سرکشی و تعدی نکنید. چرا که اساس جهان بر ضوابط و قوانین حساب شده بسیار دقیقی است، و شما نیز بخشی از این عالم عظیم بوده و باید معیار و میزان و نظم و نظام در زندگیتان باشد. «الـْمِيزَانَ»: مراد موازین و معاییر زندگی فردی و اجتماعی است.
سوره رحمن آيه ٩
متن آیه:
﴿وَأَقِيمُواْ ٱلۡوَزۡنَ بِٱلۡقِسۡطِ وَلَا تُخۡسِرُواْ ٱلۡمِيزَانَ ٩﴾
ترجمه:
در وزن کردن و برکشیدن (کالاها و در متر کردن و اندازه‌گیری چیزها) دادگرانه رفتار کنید و از ترازو مکاهید (و کم و کاست ندهید و کم‌فروشی نکنید).
توضيحات:
«الـْمِيزَانَ»: ترازو. در اینجا میزان و سنجش، به معنی خاص خود مورد نظر است. یعنی در معامله چیزی کم و کسر نگذارند. بعضی‌ها، میزان را در آیه ٧ اسم آلت و به معنی وسیله سنجش، و در آیه ۸ به معنی مصدری، یعنی وزن کردن، و در آیه ٩ به معنی مفعولی، یعنی جنس موزون می‌دانند (نگا: قاسمی، کبیر).
سوره رحمن آيه ۱۰
متن آیه:
﴿وَٱلۡأَرۡضَ وَضَعَهَا لِلۡأَنَامِ ١٠﴾
ترجمه:
خداوند زمین را برای (زندگی) انسان‌ها آفریده است.
توضيحات:
«أَنَام»: مردمان. خلائق.
سوره رحمن آيه ۱۱
متن آیه:
﴿فِيهَا فَٰكِهَةٞ وَٱلنَّخۡلُ ذَاتُ ٱلۡأَكۡمَامِ ١١﴾
ترجمه:
در زمین میوه‌های فراوان، و از جمله خرما است که دارای غلاف است.
توضيحات:
«أَكْمَـام»: جمع کمّ، غلاف (نگا: فصّلت / ۴٧). ذکر نخل به صورت جداگانه، ذکر خاص بعد از عام بوده و برای نشان دادن اهمیتی است که در خرما موجود است. میوه درخت نخل در آغاز در غلافی پنهان است، و سپس غلاف می‌شکافد و خوشه خرما به طرز جالبی بیرون می‌ریزد. این غلاف همچون رحم مادر، میوه نخل را در خود پرورش می‌دهد و از آفات حفظ می‌کند، و بعدها غلاف جدا می‌شود و کنار می‌رود.
سوره رحمن آيه ۱۲
متن آیه:
﴿وَٱلۡحَبُّ ذُو ٱلۡعَصۡفِ وَٱلرَّيۡحَانُ ١٢﴾
ترجمه:
و (در زمین) گیاهان خوشبو وجود دارد، و همچنین دانه‌هائی است که در میان پوسته قرار دارند.
توضيحات:
«الْعَصْفِ»: قشر و پوسته. مراد کاه است که علوفه چهارپایان است. «الرَّيْحانُ»: گیاهان خوشبو.
سوره رحمن آيه ۱۳
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ١٣﴾
ترجمه:
(ای گروه پری‌ها و انسان‌ها!) کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید.
توضيحات:
«ءَالآءِ»: جمع إلْی، نعمت‌ها (نگا: نجم / ۵۵). «تُكَذِّبَانِ»: انکار می‌کنید و نادیده می‌گیرید. مخاطب انس و جن، یعنی ثَقَلَین است. یعنی سراپای عالم هستی و از جمله وجود خودتان، نعمت‌های خداداد است، کدامیک از آنها را می‌توانید انکار بکنید؟! این همه نعمت چرا باید وسیله شناخت صاحب نعمت نشود، و حس شکرگزاری را در شما برنینگیزد؟! تکرار این آیه در ۳۱ مورد، آهنگ جالبی به سوره داده است. خداوند در مقطع‌های مختلف پس از بیان برخی از نعمت‌های این جهانی و آن جهانی خود و یادآور شدن گوشه‌ای از سعادت بهشتیان و شقاوت دوزخیان، با ذکر مجدد آیه، به انسان‌ها و پری‌ها بیدار باش و هوشیار باش می‌دهد و ایشان را به یاد آفریدگارشان می‌اندازد و شوق طاعت و بندگی را در دل‌شان افزون می‌کند.
سوره رحمن آيه ۱۴
متن آیه:
﴿خَلَقَ ٱلۡإِنسَٰنَ مِن صَلۡصَٰلٖ كَٱلۡفَخَّارِ ١٤﴾
ترجمه:
خدا انسان را از گِل خشکیده‌ای همچون سفال آفریده است.
توضيحات:
«الإِنسَانَ»: جنس انسان. مراد حضرت آدم است. انسان در آغاز آفرینش خاک بوده (نگا: حج / ۵) سپس با آب آمیخته شده است و به صورت گِل در آمده است (نگا: انعام / ۲) و بعد به صورت گِل بدبو یا لجن تغییر شکل داده (نگا: حجر / ۲۸) سپس حالت چسپندگی پیدا کرده است (نگا: صافات / ۱۱) و بعد گِل خشکیده و سفال گونه‌ای شده است که این آیه بدان اشاره دارد. اما هر یک از این مراحل چه اندازه طول کشیده است، و این حالتهای انتقالی تحت چه عواملی به وجود آمده است، و نفخه ربّانی یا روح چیست و کی به کالبدش دمیده شده است (نگا: حجر / ۲٩) از حوزه علم بشری خارج و آن را خدا می‌داند و بس. «صَلْصَالٍ»: گِل خشکیده‌ای که با زدن تلنگری به صدا در می‌آید (نگا: حجر / ۲۶ و ۲٧ و ۳۳). «فَخَّارِ»: سفال.
سوره رحمن آيه ۱۵
متن آیه:
﴿وَخَلَقَ ٱلۡجَآنَّ مِن مَّارِجٖ مِّن نَّارٖ ١٥﴾
ترجمه:
و جن را از زبانه شعله‌ور آتش خلق نموده است.
توضيحات:
«الْجَآنَّ»: جِنّ. جانّ و جنّ هر دو به یک معنی است (نگا: اسراء / ۸۸، ذاریات / ۵۶، رحمن / ۳٩). «مَارِجٍ»: شعله لرزان و پیچان آتش. زبانه تنوره کش و لرزان آتش. آفرینش جن از چنین آتش شعله‌ور و زبانه‌کش و پیچان، چگونه و به چه شکلی بوده، و چه اندازه طول کشیده است، و این‌گونه موجودات چگونه می‌زیند و چه سیمائی دارند، دانش بشری بدان پی نبرده است.
سوره رحمن آيه ۱۶
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ١٦﴾
ترجمه:
(ای گروه پری‌ها و انسان‌ها!) کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌نمائید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۱٧
متن آیه:
﴿رَبُّ ٱلۡمَشۡرِقَيۡنِ وَرَبُّ ٱلۡمَغۡرِبَيۡنِ ١٧﴾
ترجمه:
او پروردگار مشرق‌ها و پروردگار مغرب‌ها است.
توضيحات:
«رَبُّ»: خبر مبتدای محذوف است: «هُوَ رَبُّ». «الْـمَشْرِقَيْنِ... الـْمَغْرِبَيْنِ»: مراد از دو مشرق و دو مغرب، خاور خورشید و ماه، و باختر خورشید و ماه، و یا این که تنها اشاره به خورشید است که با توجه به حداکثر میل شمالی آفتاب، و میل جنوبی آن، خورشید دو مشرق و دو مغرب عمده دارد. اما باید دانست که خورشید و ماه، و بطور کلی خورشیدها و ماه‌های متعدد جهان هستی، هر روز از نقطه‌ای طلوع و در نقطه‌ای غروب می‌کنند، و به تعداد روزهای سال، مشرق و مغرب دارند، پس چه بسا مراد از تثنیه مشرق و مغرب، جمع باشد. چرا که در سوره‌های دیگر قرآن مشارق و مغارب آمده است (نگا: اعراف / ۱۳٧، معارج / ۴۰).
سوره رحمن آيه ۱۸
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ١٨﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۱٩
متن آیه:
﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَيۡنِ يَلۡتَقِيَانِ ١٩﴾
ترجمه:
دو دریای (مختلف شیرین و شور، و گرم و سرد) را در کنار هم روان کرده است و مجاور یکدیگر قرار داده است.
توضيحات:
«مَرَجَ»: سر داده است. حرکت داده است. روان کرده است (نگا: فرقان / ۵۳). «الْبَحْرَيْنِ»: مراد از دو دریا، آب‌های شیرین و شور و یا آب‌های گرم و سرد رودهای عظیمی است که در سراسر اقیانوس‌های جهان جریان دارند (نگا: نمونه) از قبیل گلف استریم (نگا: فاطر / ۱۲). «مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ»: دو دریا را به‌سوی هم سر داده است و در کنار همدیگر روان کرده است. دو دریا را در وقت برخورد، به موج و تکان انداخته تا یکدیگر را دفع کنند و برانند و آمیزه هم نشوند (نگا: التفسیر القرآنی للقرآن).
سوره رحمن آيه ۲۰
متن آیه:
﴿بَيۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ لَّا يَبۡغِيَانِ ٢٠﴾
ترجمه:
اما در میان آن دو حاجز و مانعی است که نمی‌گذارد یکی با دیگری بیامیزد و سرکشی کند.
توضيحات:
«بَرْزَخٌ»: حاجز. مانع (نگا: فرقان / ۵۳). «لا يَبْغِيَانِ»: بر یکدیگر سرکشی نمی‌کنند و چیره نمی‌شوند. مراد این است که یکی دیگری را در خود فرو نمی‌برد، و آمیخته نمی‌گردند.
سوره رحمن آيه ۲۱
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٢١﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگار خود را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۲۲
متن آیه:
﴿يَخۡرُجُ مِنۡهُمَا ٱللُّؤۡلُؤُ وَٱلۡمَرۡجَانُ ٢٢﴾
ترجمه:
از آن دو، مروارید و مرجان بیرون می‌آید.
توضيحات:
«لُؤْلُؤ»: مروارید. «مَرْجَان»: بُسَّد، بُسَّدین، گوهر سرخ رنگی که از جانوری دریازی به نام مرجان بدست می‌آید.
سوره رحمن آيه ۲۳
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٢٣﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۲۴
متن آیه:
﴿وَلَهُ ٱلۡجَوَارِ ٱلۡمُنشَ‍َٔاتُ فِي ٱلۡبَحۡرِ كَٱلۡأَعۡلَٰمِ ٢٤﴾
ترجمه:
خدا کشتی‌هائی ساخته و پرداخته (آفریدگان خود به نام انسان‌ها) در دریاها دارد که همسان کوه‌ها هستند.
توضيحات:
«الْجَوَارِي»: جمع جَارِیة، کشتی‌ها (نگا: شوری / ۳۲، حاقه / ۱۱). یاء آخر آن برای تخفیف حذف شده است. «الـْمُنشَئَاتُ»: کشتی‌هائی با بادبان‌ها و شراع‌های برافراشته. ساخته و پرداخته. مراد ساخته و پرداخته دست انسان‌ها است، و انسان‌ها هم که مخلوق خدایند، از خواص خداداد که در مصالح مختلفی که در کشتی‌ها بکار می‌رود استفاده می‌کنند. «الأعْلامِ»: جمع عَلَم، کوه‌ها.
سوره رحمن آيه ۲۵
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٢٥﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگار خود را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۲۶
متن آیه:
﴿كُلُّ مَنۡ عَلَيۡهَا فَانٖ ٢٦﴾
ترجمه:
همه چیزها و همه کسانی که بر روی زمین هستند، دستخوش فنا می‌گردند.
توضيحات:
«عَلَيْهَا»: روی زمین. مرجع (ها) واژه (الارض) محذوف است که از سیاق کلام، مفهوم می‌گردد (نگا: نحل / ۶۱). «فَانٍ»: فانی. دستخوش فنا و نابودی. «كُلُّ مَنْ...»: (نگا: قصص / ۸۸).
سوره رحمن آيه ۲٧
متن آیه:
﴿وَيَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّكَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِكۡرَامِ ٢٧﴾
ترجمه:
و تنها ذات پروردگار با عظمت و ارجمند تو می‌ماند و بس.
توضيحات:
«وَجْهُ»: رخساره. تسمیه کل به اسم جزء است و مراد (ذات) است.
سوره رحمن آيه ۲۸
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٢٨﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۲٩
متن آیه:
﴿يَسَۡٔلُهُۥ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ كُلَّ يَوۡمٍ هُوَ فِي شَأۡنٖ ٢٩﴾
ترجمه:
همه چیزها و همه کسانی که در آسمان‌ها و زمینند (به زبان حال یا قال، روزی و نیاز خود را) از خدا درخواست می‌کنند. او پیوسته دست اندرکار کاری است.
توضيحات:
«يَسْأَلُهُ»: از او می‌طلبند. نیازمند بدو هستند.. «كُلَّ يَوْمٍ»: مراد هر لحظه و هر وقت، یعنی پیوسته و همیشه است (نگا: آلوسی، صفوة‌التفاسیر، المصحف المیسر). «هُوَ ِي شَأْنٍ»: او به کاری مشغول است. یعنی خدا دنیا را آفریده است و آن را به حال خود رها نساخته است. بلکه پیوسته بر آن نظارت دارد و دست‌اندرکار آفرینش نو و دگرگونی تازه است و متصرف در شؤون آفریده‌های خود است.
سوره رحمن آيه ۳۰
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٣٠﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۳۱
متن آیه:
﴿سَنَفۡرُغُ لَكُمۡ أَيُّهَ ٱلثَّقَلَانِ ٣١﴾
ترجمه:
ای پری‌ها و انسان‌ها! به حساب شما خواهیم پرداخت.
توضيحات:
«سَنَفْرُغُ لَكُمْ»: به حساب شما خواهیم رسید. به شما خواهیم پرداخت. «فَرَغَ لِكَذا: عَمِدَ إِلَيْهِ». «الثَّقَلانِ»: انس و جن. مثنی (ثَقَل) است. هر چیز که برای آن وزن و قدری هست، آن را (ثَقَل) می‌نامند. انس و جن را به جهت بلندی مرتبت و منزلت و عظمت مقام نسبت به پدیده‌های دیگر، و داشتن اختیار نسبی و مسؤولیت شخصی، و بالاخره به خاطر سنگینی معنوی خدادادی، ثَقَلَین می‌نامند.
سوره رحمن آيه ۳۲
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٣٢﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۳۳
متن آیه:
﴿يَٰمَعۡشَرَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِ إِنِ ٱسۡتَطَعۡتُمۡ أَن تَنفُذُواْ مِنۡ أَقۡطَارِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ فَٱنفُذُواْۚ لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلۡطَٰنٖ ٣٣﴾
ترجمه:
ای گروه پری‌ها و انسان‌ها! اگر می‌توانید از نواحی آسمان‌ها و زمین بگذرید، بگذرید، ولیکن نمی‌توانید بگذرید مگر با قدرت عظیم (مادی و معنوی).
توضيحات:
«مَعْشَرَ»: گروه. دسته. «أَن تَنفُذُوا»: این که عبور کنید و بگذرید. «أَقْطَارِ»: جمع قُطْر، نواحی و جوانب. «سُلْطَانٍ»: قدرت مادی و قوت معنوی. این آیه دارای دو معنی عمده است: الف - آیه ناظر به دنیا، و اشاره به مسافرتهای فضائی بشر است که قرآن شرط آن را داشتن سلطه علمی و صنعتی و قدرت مادی دانسته است. ب - آیه ناظر به رستاخیز، و اشاره به عدم فرار از چنگال عدالت الهی در قیامت است. با توجه به تفسیر دوم، معنی آیه چنین است: ای گروه پری‌ها و انسان‌ها! اگر می‌توانید از چنگال عدالت الهی و مجازات اخروی بگریزید و از گوشه‌ها و کنارهای آسمان‌ها و زمین بگذرید و فرار کنید، تا از دادگاه الهی و عذاب سرمدی اخروی برهید، این کار را بکنید و از نواحی آسمان‌ها و زمین بالا روید و بگذرید تا خویشتن را از کیفر و عذاب خدا قائم و پنهان کنید، و لیکن قادر به چنین کاری نخواهید بود مگر با سلطه مادی و معنوی که چنین چیزی هم برایتان ممکن نیست.
سوره رحمن آيه ۳۴
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٣٤﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۳۵
متن آیه:
﴿يُرۡسَلُ عَلَيۡكُمَا شُوَاظٞ مِّن نَّارٖ وَنُحَاسٞ فَلَا تَنتَصِرَانِ ٣٥﴾
ترجمه:
آتش بی‌دود و مِس گداخته به‌سوی شما روانه می‌گردد و بر سر شما ریخته می‌شود، و شما همدیگر را نمی‌توانید یاری بدهید.
توضيحات:
«شُوَاظٌ»: آتش بی‌دود. زبانه و شعله خالص. چه بسا مراد جرقه‌ها و اشعه‌های کیهانی و شدت حرارت برخورد با اتمسفر زمین و دیگر چیزها باشد که به هنگام سفرهای فضائی بر سر راه سفینه‌ها قرار دارند. «نُحَاسٌ»: دود. شعله آمیخته با دود. آتشِ مِس‌گونه. مِس مذاب یا خود مِس که فلز مشهوری است. چه بسا مراد گدازه‌ها و گازها و اشعه‌های مختلف کیهانی باشد. معنی دیگر آیه: آتش و دود شما را در برمی‌گیرد و در نتیجه نمی‌توانید خویشتن را یاری دهید و از حضور و استقرار در دادگاه قیامت خود را رهائی بخشید.
سوره رحمن آيه ۳۶
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٣٦﴾
ترجمه:
پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۳٧
متن آیه:
﴿فَإِذَا ٱنشَقَّتِ ٱلسَّمَآءُ فَكَانَتۡ وَرۡدَةٗ كَٱلدِّهَانِ ٣٧﴾
ترجمه:
بدانگاه که آسمان شکافته شود، و گلگون گردد همچون روغن گداخته (حوادث هولناکی رخ می‌دهد که به گفتار در نمی‌آید).
توضيحات:
«إِذا»: شرطیه است و جواب آن محذوف است و ممکن است در تقدیر چنین باشد: «فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَآءُ فَكَانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهَانِ»، «كَانَ مَا كَانَ مـِمّـَا لا تُطِيقُهُ قُوَّةُ الْبَيَانِ» (نگا: آلوسی). «وَرْدَةً»: گُل سرخ. سرخ تیره. گلرنگ و گلگون. «دِهَان»: روغن داغ. چرم سرخ. برخی آن را جمع (دُهْن) یعنی روغن‌ها گرفته‌اند. وجه شبه این که: آسمان در رنگ یا رنگارنگ بودن، به گُل و روغن مذاب، و یا این که از لحاظ رنگ به گُل، و از لحاظ گداختگی به روغن داغ تشبیه شده است. یعنی آسمان به رنگ سرخ درمی‌آید و همچون روغن داغ و مذاب روان می‌گردد.
سوره رحمن آيه ۳۸
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٣٨﴾
ترجمه:
پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۳٩
متن آیه:
﴿فَيَوۡمَئِذٖ لَّا يُسَۡٔلُ عَن ذَنۢبِهِۦٓ إِنسٞ وَلَا جَآنّٞ ٣٩﴾
ترجمه:
در آن روز هیچ پری و انسانی از گناهش پرسش نمی‌گردد (چرا که آن روز زمان تخریب جهان است؛ نه وقت سؤال و پرسش یزدان).
توضيحات:
«لا يُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ...»: یا مراد این است که هنوز وقت پرسش فرا نرسیده است، و یا این که پرسش مهربانانه‌ای در میان نیست تا از طرف بخواهند جبران مافات کند و یا این که عذر تقصیر بیاورد (نگا: قصص / ٧۸) والا از یکایک گناهان پرسیده می‌شود (نگا: حجر / ٩۲، نحل / ۵۶، صافات / ۲۴).
سوره رحمن آيه ۴۰
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٤٠﴾
ترجمه:
پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۴۱
متن آیه:
﴿يُعۡرَفُ ٱلۡمُجۡرِمُونَ بِسِيمَٰهُمۡ فَيُؤۡخَذُ بِٱلنَّوَٰصِي وَٱلۡأَقۡدَامِ ٤١﴾
ترجمه:
گناهکاران با قیافه‌هایشان شناخته می‌شوند، و ایشان با سرها و پاها گرفتار می‌گردند.
توضيحات:
«النَّوَاصِي»: جمع نَاصِیة، جلو سر. پیشانی. کاکل. «الأقْدَامِ»: جمع قَدَم، پاها. «يُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِي وَالأقْدَامِ»: سراپا به غل و زنجیر کشیده می‌شوند. فرشتگان سرهای ایشان را و پاهای آنان را می‌گیرند و کشان کشان با خود می‌برند، و یا به میان دوزخشان می‌اندازند (نگا: علق / ۱۵). «يُؤْخَذُ»: نائب فاعل آن (بِالنَّوَاصِي وَالأقْدَامِ) است، این است که به صورت مفرد آمده است.
سوره رحمن آيه ۴۲
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٤٢﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۴۳
متن آیه:
﴿هَٰذِهِۦ جَهَنَّمُ ٱلَّتِي يُكَذِّبُ بِهَا ٱلۡمُجۡرِمُونَ ٤٣﴾
ترجمه:
این همان دوزخی است که گناهکاران پیوسته آن را دروغ می‌نامند و تکذیبش می‌کنند.
توضيحات:
«هذِهِ...»: مخاطب شخص پیغمبر و به تبع همه مسلمانانند که در دنیا خدا بدی‌شان می‌فرماید: این همان دوزخی است که. برخی هم مخاطبان را حاضران در محشر می‌دانند و معتقدند که این سخن در قیامت بدی‌شان گفته می‌شود. این همان دوزخی است که گناهکاران در دنیا پیوسته آن را دروغ می‌نامیدند و تکذیبش می‌کردند.
سوره رحمن آيه ۴۴
متن آیه:
﴿يَطُوفُونَ بَيۡنَهَا وَبَيۡنَ حَمِيمٍ ءَانٖ ٤٤﴾
ترجمه:
گناهکاران در میان آتش دوزخ و آب بسیار گرم و سوزان در رفت و آمد خواهند بود.
توضيحات:
«حَـمِيمٍ»: آب جوشان و سوزانی که از آن به دوزخیان می‌نوشانند (نگا: محمد / ۱۵). «ءَانٍ»: بسیار داغ و گرم. پرحرارت. آب گرمی که به آخرین درجه حرارت رسیده باشد. از ماده (اني) و صفت (حـميم) است (نگا: غاشیه / ۵).
سوره رحمن آيه ۴۵
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٤٥﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۴۶
متن آیه:
﴿وَلِمَنۡ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِۦ جَنَّتَانِ ٤٦﴾
ترجمه:
هر کسی که از مقام پروردگار خود بترسد، باغ‌هائی (در بهشت) دارد.
توضيحات:
«مَقَامَ»: جایگاه. مراد منزلت و مرتبت، یعنی عظمت کبریائی الهی است. اسم مکان است. نظارت و مراقبت الهی بر بندگان. مصدر میمی است. «جَنَّتَانِ»: دو باغ. به گمانم مراد تثنیه نیست، بلکه مراد جمع و کثرت است. چرا که در بیش از پنجاه مورد (جَنَّات) به مؤمنان وعده داده شده است (نگا: بقره / ۲۵، آل‌عمران / ۱۵ و ۱۳۶، نساء / ۱۳ و ۵٧...). حتی در آیه ۵۶ همین سوره (فِيهِنَّ) آمده است و ضمیر جمع بکار رفته است.
سوره رحمن آيه ۴٧
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٤٧﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۴۸
متن آیه:
﴿ذَوَاتَآ أَفۡنَانٖ ٤٨﴾
ترجمه:
باغ‌هائی که دارای انواع درختان پرمیوه، با شاخه‌های ترد و شاداب است.
توضيحات:
«ذَوَاتَا»: در اصل (ذَوَاتَانِ) تثنیه ذات است و نون آن به هنگام اضافه حذف شده است. در تثنیه ذات، «ذَاتَانِ وذَوَاتَانِ» درست است (نگا: روح‌المعانی). «أَفْنَانٍ»: جمع فَنّ، انواع و اقسام. یا جمع فَنَن، شاخه‌های ترد و شاداب.
سوره رحمن آيه ۴٩
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٤٩﴾
ترجمه:
پس کدامیک ار نعمت‌های پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌نمائید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۵۰
متن آیه:
﴿فِيهِمَا عَيۡنَانِ تَجۡرِيَانِ ٥٠﴾
ترجمه:
در آنجاها چشمه‌سارانی جاری است.
توضيحات:
«عَيْنَانِ»: دو چشمه. مراد چشمه‌ساران فراوان است (نگا: حجر / ۴۵، دخان / ۵۲، ذاریات / ۱۵، مرسلات / ۴۱).
سوره رحمن آيه ۵۱
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٥١﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۵۲
متن آیه:
﴿فِيهِمَا مِن كُلِّ فَٰكِهَةٖ زَوۡجَانِ ٥٢﴾
ترجمه:
در آنجاها از هر میوه‌ای، انواع و اقسامی موجود است.
توضيحات:
«زَوْجَانِ»: دو صنف. دو نوع. مراد انواع و اقسام میوه‌ها است (نگا: مؤمنون / ۱٩، صافات / ۴۲، مرسلات / ۴۲).
سوره رحمن آيه ۵۳
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٥٣﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۵۴
متن آیه:
﴿مُتَّكِ‍ِٔينَ عَلَىٰ فُرُشِۢ بَطَآئِنُهَا مِنۡ إِسۡتَبۡرَقٖۚ وَجَنَى ٱلۡجَنَّتَيۡنِ دَانٖ ٥٤﴾
ترجمه:
بهشتیان بر فرش‌هائی تکیه می‌زنند و می‌لمند که (چه رسد به رویه‌های آنها) آسترهای آنها از ابریشم ضخیم است. و میوه‌های رسیده باغ‌های بهشت نزدیک و در دسترس است.
توضيحات:
«مُتَّكِئِينَ»: تکیه‌زنان. لمیدگان. حال است برای (مَنْ) در آیه ۴۶. «فُرُش»: جمع فِراش، فرش‌های گستردنی. «بَطَآئِن»: جمع بِطانَة، آسترها. «إِسْتَبْرَقٍ»: ابریشم ضخیم. «جَني»: میوه رسیده. «دَانٍ»: نزدیک. در دسترس.
سوره رحمن آيه ۵۵
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٥٥﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۵۶
متن آیه:
﴿فِيهِنَّ قَٰصِرَٰتُ ٱلطَّرۡفِ لَمۡ يَطۡمِثۡهُنَّ إِنسٞ قَبۡلَهُمۡ وَلَا جَآنّٞ ٥٦﴾
ترجمه:
در باغ‌های بهشت زنانی هستند که جز به همسران خود عشق نمی‌ورزند و پیش از آنان کسی از انسان‌ها و پری‌ها با ایشان نزدیکی و مقاربت نکرده است.
توضيحات:
«فِيهِنَّ»: در آن باغ‌ها. «قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ»: (نگا: صافات / ۴۸، ص / ۵۲). «لَـمْ يَطْمِثْهُنَّ»: با ایشان مقاربت و نزدیکی نکرده است.
سوره رحمن آيه ۵٧
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٥٧﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۵۸
متن آیه:
﴿كَأَنَّهُنَّ ٱلۡيَاقُوتُ وَٱلۡمَرۡجَانُ ٥٨﴾
ترجمه:
انگار که آن حوریان، یاقوت و مرجانند.
توضيحات:
«الْيَاقُوتُ وَالـْمَرْجَانُ»: یاقوت سنگی است معدنی و معمولاً سرخ رنگ است. مرجان گاه به رنگ سفید است و گاه قرمز و یا رنگ‌های دیگر. در اینجا ظاهراً نوع سفید منظور است.
سوره رحمن آيه ۵٩
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٥٩﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۶۰
متن آیه:
﴿هَلۡ جَزَآءُ ٱلۡإِحۡسَٰنِ إِلَّا ٱلۡإِحۡسَٰنُ ٦٠﴾
ترجمه:
آیا پاداش نیکی کردن جز نیکی دیدن خواهد بود؟
توضيحات:
«هَلْ جَزَآءُ...»: استفهام انکاری است، و این آیه در حقیقت دلیلی برای آیات پیشین است که در آنها از نعمت‌های شش‌گانه بهشتیان سخن رفته است.
سوره رحمن آيه ۶۱
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٦١﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۶۲
متن آیه:
﴿وَمِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ ٦٢﴾
ترجمه:
جدای از باغ‌های پیشین، باغ‌های دیگری وجود دارد.
توضيحات:
«مِن دُونِهِمَـا»: علاوه از دو باغ قبلی. «جَنَّتَانِ»: دو باغ. مراد باغ‌ها و باغ‌ها است.
سوره رحمن آيه ۶۳
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٦٣﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۶۴
متن آیه:
﴿مُدۡهَآمَّتَانِ ٦٤﴾
ترجمه:
هر دو کاملاً سرسبز و خرم هستند (و از شدت سبزی و شادابی به سیاهی می‌زنند).
توضيحات:
«مُدْهَآمَّتَانِ»: صفت (جَنَّتَانِ): یا خبر مبتدای محذوف بوده و از مصدر (ادهيمـام) و از ریشه (دهم) است. بسیار سبز. سبز پررنگی که مایل به سیاهی باشد.
سوره رحمن آيه ۶۵
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٦٥﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۶۶
متن آیه:
﴿فِيهِمَا عَيۡنَانِ نَضَّاخَتَانِ ٦٦﴾
ترجمه:
در آن باغ‌ها چشمه‌هائی است که قلقل کنان از زمین می‌جوشند.
توضيحات:
«نَضَّاخَتَانِ»: فوران‌کنان. قلقل‌کنان. از ماده (نَضْخ) به معنی فوران آب و جوشش آن از زمین است.
سوره رحمن آيه ۶٧
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٦٧﴾
ترجمه:
پس کدامین نعمت از نعمت‌های پروردگارتان را انکار و تکذیب می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ۶۸
متن آیه:
﴿فِيهِمَا فَٰكِهَةٞ وَنَخۡلٞ وَرُمَّانٞ ٦٨﴾
ترجمه:
در آن باغ‌ها انواع میوه‌ها و از جمله خرما و انار است.
توضيحات:
«نَخْلٌ»: درخت خرما. ذکر درخت خرما بجای میوه خرما چه بسا از این نظر باشد که درخت خرما علاوه بر میوه‌اش از جهات مختلف مورد استفاده است. «نَخْلٌ وَرُمَّانٌ»: انتخاب خرما و انار از میان میوه‌های بهشتی به خاطر تنوع این دو و سودهای سرشاری است که در آنها موجود است (نگا: المنتخب. نمونه). ذکر خاص بعد از عام است.
سوره رحمن آيه ۶٩
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٦٩﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌نمائید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ٧۰
متن آیه:
﴿فِيهِنَّ خَيۡرَٰتٌ حِسَانٞ ٧٠﴾
ترجمه:
در میان باغ‌های بهشت، زنان خوب و زیبا هستند.
توضيحات:
«خَيْرَاتٌ»: جمع خَیرَة، خوب و نیک سیرت. «حِسَان»: جمع حَسَنَة، زیبا و قشنگ. یعنی زنان بهشتی حُسن سیرت و حُسن صورت دارند.
سوره رحمن آيه ٧۱
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٧١﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌نمائید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ٧۲
متن آیه:
﴿حُورٞ مَّقۡصُورَٰتٞ فِي ٱلۡخِيَامِ ٧٢﴾
ترجمه:
سیاه چشمانی که هرگز از خیمه‌ها بیرون (نمی‌شوند و اینجا و آنجا بدنبال کارهای ناپسند) نمی‌روند.
توضيحات:
«حُورٌ»: جمع حَوْراء، زنان سیاه چشم، «مَقْصُورَاتٌ»: جمع مَقصورة، محدود. مخدَّره و محجَّبه. زنانی که از خانه‌های خود بیرون نمی‌روند و اینجا و آنجا نمی‌پلکند و چشم به نامحرمان نمی‌دوزند. کاخ نشینان (نگا: روح‌البیان، روح‌المعانی). «الْخِيَامِ»: جمع خَیمَة، خیمه‌ها، بارگاه‌ها (نگا: عنکبوت / ۵۸، زمر / ۲۰).
سوره رحمن آيه ٧۳
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٧٣﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ٧۴
متن آیه:
﴿لَمۡ يَطۡمِثۡهُنَّ إِنسٞ قَبۡلَهُمۡ وَلَا جَآنّٞ ٧٤﴾
ترجمه:
پیش از آنان، کسی از انسان‌ها و پری‌ها با ایشان نزدیکی و مقاربت نکرده است.
توضيحات:
«لَـمْ يَطْمِثْهُنَّ»: (نگا: رحمن / ۵۶).
سوره رحمن آيه ٧۵
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٧٥﴾
ترجمه:
پس کدامین نعمت از نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ٧۶
متن آیه:
﴿مُتَّكِ‍ِٔينَ عَلَىٰ رَفۡرَفٍ خُضۡرٖ وَعَبۡقَرِيٍّ حِسَانٖ ٧٦﴾
ترجمه:
بهشتیان بر بالش‌های نگارین گرانب‌های سبز رنگ تکیه می‌زنند، و بر فرش‌های منقش بی‌نظیر بسیار زیبا می‌لمند.
توضيحات:
«رَفْرَفٍ»: اسم جنس جمعی است و مفرد آن رَفْرَفَة است، بالش‌ها، پشتی‌ها، شادروانها. «خُضْرٍ»: جمع «أَخْضَر وخَضْراء»، سبز رنگ «عَبْقَرِيٍّ»: هر چیز نادر و بی‌نظیر. هر چیزی که از خوبی آن، انسان شگفت زده شود. در اینجا مراد فرش‌های گرانبها و منقش، و گستردنی‌های رنگارنگ بی‌نظیر و بی‌مانند است. مفرد و مثنی و جمع و مذکر و مؤنث در آن یکسان است. «حِسَانٍ»: (نگا: رحمن / ٧۰).
سوره رحمن آيه ٧٧
متن آیه:
﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ٧٧﴾
ترجمه:
پس کدامیک از نعمت‌های پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید؟!
توضيحات:
سوره رحمن آيه ٧۸
متن آیه:
﴿تَبَٰرَكَ ٱسۡمُ رَبِّكَ ذِي ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِكۡرَامِ ٧٨﴾
ترجمه:
نام پروردگار بزرگوار و گرامی تو، چه مبارک نامی است!
توضيحات:
«تَبَارَكَ»: (نگا: اعراف / ۵۴، مؤمنون / ۱۴، فرقان / ۱ و ۱۰ و ۶۱).