سوره ذاریات
سوره ذاريات آيه ۱
متن آیه:
﴿وَٱلذَّٰرِيَٰتِ ذَرۡوٗا ١﴾
ترجمه:
سوگند به بادها! که (ابرها را برمی‌انگیزند و به این سو و آن سو برابر فرمان یزدان می‌برند و) به سرعت پراکنده می‌دارند.
توضيحات:
«الذَّارِيَاتِ»: جمع ذَارِیة، بادهائی که ابرها را به حرکت درمی‌آورند و گرده گیاهان و چیزهای دیگر را اینجا و آنجا پراکنده می‌دارند. (نگا: کهف / ۴۵). «ذَرْواً»: پراکندن. پخش کردن. واژه (ذرو) از صفات ویژه بادها است (نگا: أضواءالبیان) و به معنی اسم فاعل، یعنی (ذَارِيَة) است و در اصل چنین است: «أوَالْذَّارِيَاتِ ذَارِيَة» (نگا: التفسیر القرآنی للقرآن).
سوره ذاريات آيه ۲
متن آیه:
﴿فَٱلۡحَٰمِلَٰتِ وِقۡرٗا ٢﴾
ترجمه:
و سوگند به ابرهائی که بار سنگینی (از باران) را با خود برمی‌دارند!
توضيحات:
«الْحَامِلاتِ»: جمع حَامِلَة، ابرهائی که آبستن به آب و بردارندگان آن هستند. «وِقْراً»: بار سنگین. مراد ابرهای سنگین و متراکم است (نگا: اعراف / ۵٧).
سوره ذاريات آيه ۳
متن آیه:
﴿فَٱلۡجَٰرِيَٰتِ يُسۡرٗا ٣﴾
ترجمه:
و سوگند به کشتی‌هائی که ساده و آسان (در آب‌های رودخانه‌ها و دریاها و اقیانوس‌ها) روان و در حرکتند!
توضيحات:
«الْجَارِيَاتِ»: جمع جَارِیة، کشتیها. (نگا: شوری / ۳۲، رحمن / ۲۴، حاقه / ۱۱). «يُسْراً»: ساده و آسان. حال است و در تقدیر چنین است. «فَالْجَارِيَاتِ فِي حَالِ كَوْنِهَا مُيَسَّرَةً مُسَخَّراً لَهَا الْبَحْرُ».
سوره ذاريات آيه ۴
متن آیه:
﴿فَٱلۡمُقَسِّمَٰتِ أَمۡرًا ٤﴾
ترجمه:
و سوگند به فرشتگانی که کارها را (میان خود برابر فرمان یزدان) تقسیم کرده‌اند!
توضيحات:
«الـْمُقَسِّمَـاتِ»: تقسیم‌کنندگان. مراد فرشتگان است که هر یک عهده‌دار کاری از کارهای جهان هستند. رابطه ذاریات، حاملات، جاریات، و مقسمات در این است که تا بادها ابرها را به حرکت در نیاورند و آنها را بارور و تلقیح نسازند، آبی در میان نخواهد بود، و اگر آب نباشد، کشتیها از حرکت می‌ایستند، و دنیای زندگان کره زمین هم نابود می‌شود، و هنگامی که جانداران و بویژه انسان بر کره زمین نباشند، کار فرشتگان راجع به انسان تعطیل می‌گردد (نگا: التفسیر القرآنی للقرآن).
سوره ذاريات آيه ۵
متن آیه:
﴿إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٞ ٥﴾
ترجمه:
مسلّماً چیزی که بدان وعده داده می‌شوید و از آن ترسانیده می‌شوید، راست و قطعی است.
توضيحات:
«تُوعَدُونَ»: وعد و وعید داده می‌شوید.
سوره ذاريات آيه ۶
متن آیه:
﴿وَإِنَّ ٱلدِّينَ لَوَٰقِعٞ ٦﴾
ترجمه:
و روز جزا، حتماً وقوع پیدا می‌کند و می‌آید.
توضيحات:
«الدِّينَ»: جزا و سزا. (نگا: فاتحه / ۴، حجر / ۳۵، شعراء / ۸۲).
سوره ذاريات آيه ٧
متن آیه:
﴿وَٱلسَّمَآءِ ذَاتِ ٱلۡحُبُكِ ٧﴾
ترجمه:
سوگند به آسمان! که دارای راهها است.
توضيحات:
«الْحُبُكِ»: جمع حَبیکة، راهها. هم‌وزن و هم‌معنی طرائق، جمع طَریقة است. مراد مسیرهای ستارگان و سیارگان است.
سوره ذاريات آيه ۸
متن آیه:
﴿إِنَّكُمۡ لَفِي قَوۡلٖ مُّخۡتَلِفٖ ٨﴾
ترجمه:
(ای کفار! هر لحظه) شما سخن و گفتار دیگری دارید. (گاه فرستاده ما را مجنون، گاه شاعر، گاه ساحر، و... می‌نامید).
توضيحات:
«قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ»: سخنان گوناگون و گفتارهای جوراجور.
سوره ذاريات آيه ٩
متن آیه:
﴿يُؤۡفَكُ عَنۡهُ مَنۡ أُفِكَ ٩﴾
ترجمه:
کسانی (از ایمان به سزا و جزا) منحرف می‌شوند که (از مسیر دلیل عقل و منطق حق طلبی، به سبب پیروی از اهریمن و هوا و هوس) منحرف شده باشند.
توضيحات:
«يُؤْفَكُ»: بازگردانده می‌شود. بدور داشته می‌شود. «عَنْهُ»: از ایمان به سزا و جزا در قیامت. «مَنْ أُفِكَ»: هر کس که اهریمن و هواها و هوس‌ها او را بازداشته باشد. «يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ»: این جمله بدان می‌ماند که برای بیان شدت جنگ گفته شود: جنگ درگرفت و هر که کشته شد، کشته شد، و هر که نجات یافت، نجات یافت. یعنی: از ایمان به سزا و جزا بازگردانده می‌شود هرکه باز گردانده می‌شود.
سوره ذاريات آيه ۱۰
متن آیه:
﴿قُتِلَ ٱلۡخَرَّٰصُونَ ١٠﴾
ترجمه:
مرگ بر دروغگویان!
توضيحات:
«قُتِلَ»: نفرین و نابود باد! (نگا: عبس / ۱٧). «الْخَرَّاصُونَ»: دروغگویان. کسانی که حرفهای بی‌پایه و بی سر و ته می‌زنند. کسانی که از روی گمان و تخمین سخن می‌گویند.
سوره ذاريات آيه ۱۱
متن آیه:
﴿ٱلَّذِينَ هُمۡ فِي غَمۡرَةٖ سَاهُونَ ١١﴾
ترجمه:
همان کسانی که در گرداب ضلالت و جهالت، غافل و سرگشته‌اند (و راه بجائی نمی‌برند).
توضيحات:
«غَمْرَةٍ»: گرداب. ورطه. مراد گرداب و ورطه غفلت و بی‌خبری و نادانی است. «سَاهُونَ»: جمع ساهی، غافل. دچار اشتباه. مراد غافل از ادلّه و براهین یقینی و قطعی است.
سوره ذاريات آيه ۱۲
متن آیه:
﴿يَسَۡٔلُونَ أَيَّانَ يَوۡمُ ٱلدِّينِ ١٢﴾
ترجمه:
(با تمسخر پیوسته) می‌پرسند: روز (حساب و کتاب و) سزا و جزا کی خواهد آمد؟
توضيحات:
«أَيَّانَ»: کی؟ چه وقت؟ پرسش کفار هم جنبه استهزاء دارد و هم جنبه بعید به نظر رسیدن وقوع قیامت.
سوره ذاريات آيه ۱۳
متن آیه:
﴿يَوۡمَ هُمۡ عَلَى ٱلنَّارِ يُفۡتَنُونَ ١٣﴾
ترجمه:
آن روز، روزی است که ایشان روی آتش گداخته می‌شوند.
توضيحات:
«يُفْتَنُونَ»: ذوب و گداخته می‌شوند. عذاب می‌گردند. مراد تعذیب ایشان با دوزخ است.
سوره ذاريات آيه ۱۴
متن آیه:
﴿ذُوقُواْ فِتۡنَتَكُمۡ هَٰذَا ٱلَّذِي كُنتُم بِهِۦ تَسۡتَعۡجِلُونَ ١٤﴾
ترجمه:
(بدیشان گفته می‌شود:) بچشید عذاب خود را. این همان چیزی است که در فرا رسیدن آن شتاب می‌ورزیدید.
توضيحات:
«فِتْنَتَكُمْ»: عذاب خود را.
سوره ذاريات آيه ۱۵
متن آیه:
﴿إِنَّ ٱلۡمُتَّقِينَ فِي جَنَّٰتٖ وَعُيُونٍ ١٥﴾
ترجمه:
پرهیزگاران در میان باغ‌های بهشت و چشمه ساران خواهند بود.
توضيحات:
«إِنَّ الـْمُتَّقِينَ...»: (حجر / ۴۵).
سوره ذاريات آيه ۱۶
متن آیه:
﴿ءَاخِذِينَ مَآ ءَاتَىٰهُمۡ رَبُّهُمۡۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ قَبۡلَ ذَٰلِكَ مُحۡسِنِينَ ١٦﴾
ترجمه:
دریافت می‌دارند چیزهائی را که پروردگارشان بدیشان مرحمت فرموده باشد. چرا که آنان پیش از آن (در سرای جهان) از زمره نیکوکاران بوده‌اند.
توضيحات:
«ءَاخِذِينَ»: دریافت‌کنندگان و خوشنود شوندگان.
سوره ذاريات آيه ۱٧
متن آیه:
﴿كَانُواْ قَلِيلٗا مِّنَ ٱلَّيۡلِ مَا يَهۡجَعُونَ ١٧﴾
ترجمه:
آنان اندکی از شب می‌خفتند.
توضيحات:
«قَلِيلاً»: کمی، پاسی. مفعول فیه یا صفت ظرف یا مصدر محذوف است: «زَمَاناً قَلِيلاً». «يا هُجُوعاً قَلِيلاً». «مَا»: حرف زائد و برای تأکید قلّت است؛ یا این که مصدریه و فاعل (قَلِيلاً) است. «يَهْجَعُونَ»: می‌خوابیدند. می‌خفتند. از مصدر هُجُوع. آیه اشاره به عظمت سربرداشتن از خواب گرم و بستر نرم، و سر نهادن بر آستانه آفریدگار در دل شبها، و برداشتن دست دعا به درگاه خدا است.
سوره ذاريات آيه ۱۸
متن آیه:
﴿وَبِٱلۡأَسۡحَارِ هُمۡ يَسۡتَغۡفِرُونَ ١٨﴾
ترجمه:
و در سحرگاهان درخواست آمرزش می‌کردند.
توضيحات:
«بِالأسْحَارِ»: در بامدادان. در سحرگاهان. یعنی تنها پاسی از شب می‌خوابیدند و در آخر شب هم طلب مغفرت می‌کردند.
سوره ذاريات آيه ۱٩
متن آیه:
﴿وَفِيٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ حَقّٞ لِّلسَّآئِلِ وَٱلۡمَحۡرُومِ ١٩﴾
ترجمه:
در اموال و دارائی‌شان حقی و سهمی (جز زکات) برای گدایان و بینوایان تهی‌دست بود.
توضيحات:
«السَّآئِلِ»: گدا. فقیری که طلب صدقه و احسان می‌کند. «الَْمـُحْرُومِ»: بی‌چیز. مراد فقیری است که روی گدائی را ندارد و درخواست چیزی از مردم نمی‌کند.
سوره ذاريات آيه ۲۰
متن آیه:
﴿وَفِي ٱلۡأَرۡضِ ءَايَٰتٞ لِّلۡمُوقِنِينَ ٢٠﴾
ترجمه:
در زمین دلائل و نشانه‌های فراوانی است برای کسانی که می‌خواهند به یقین برسند (و از روی دلیل خدای را بشناسند و آثار قدرت او را ببینند).
توضيحات:
«ءَايَاتٌ»: دلائل روشن. نشانه‌های آشکار. «لِلْمُوقِنِينَ»: برای افرادی که خواهان یقین هستند. کسانی که اهل یقین هستند.
سوره ذاريات آيه ۲۱
متن آیه:
﴿وَفِيٓ أَنفُسِكُمۡۚ أَفَلَا تُبۡصِرُونَ ٢١﴾
ترجمه:
و در خودِ وجود شما (انسانها، نشانه‌های روشن و دلائل متقن برای شناخت خدا و پی بردن به قدرت او) است. مگر نمی‌بینید؟
توضيحات:
«فِي أَنفُسِكُمْ»: دستگاه‌هائی که در بدن انسان است، مانند: قلب، کلیه، ریه، ده‌ها هزار کیلومتر رگ‌های درشت و باریک، ده میلیون میلیارد سلول، حواسی همچون بینائی و شنوائی و... هر یک آیتی از عظمت است. «أَفَلا تُبْصِرُونَ»؟: مگر غافل شده‌اید و نمی‌بینید؟ (نگا: قصص / ٧۲، زخرف / ۵۱).
سوره ذاريات آيه ۲۲
متن آیه:
﴿وَفِي ٱلسَّمَآءِ رِزۡقُكُمۡ وَمَا تُوعَدُونَ ٢٢﴾
ترجمه:
در آسمان، روزی شما است و نیز چیزهائی که بدان وعد و وعید داده می‌شوید.
توضيحات:
«رِزْقُكُمْ»: (نگا: هود / ۶). «مَا تُوعَدُونَ»: آنچه به آن وعده داده می‌شوید و آنچه از آن بیم داده می‌شوید. اشاره به هرگونه خیر و برکت یا بلا و عذابی است که خدا به انسانها مژده داده، و یا انسانها را از آن ترسانده است، از جمله بهشت (نگا: نجم / ۱۵).
سوره ذاريات آيه ۲۳
متن آیه:
﴿فَوَرَبِّ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ إِنَّهُۥ لَحَقّٞ مِّثۡلَ مَآ أَنَّكُمۡ تَنطِقُونَ ٢٣﴾
ترجمه:
به خدای آسمان و زمین سوگند که این (مطلب، یعنی وقوع رستاخیز، حساب و کتاب، جزا و سزا، بهشت برای دینداران، و دوزخ برای بی‌دینان) حق است، درست همان‌گونه که شما سخن می‌گوئید (و سخن گفتن کاملاً برایتان محسوس است و درباره آن شک و تردیدی ندارید).
توضيحات:
«مِثْلَ مَآ أَنَّكُمْ تَنطِقُونَ»: مراد این است که وقوع رستاخیز و وجود بهشت و دوزخ و سعادت و شقاوت در آخرت، محقق و بدور از شک و گمان است، بدان گونه که سخن گفتن خودتان برایتان محسوس است و واقعیت دارد و درباره آن شک و تردید ندارید.
سوره ذاريات آيه ۲۴
متن آیه:
﴿هَلۡ أَتَىٰكَ حَدِيثُ ضَيۡفِ إِبۡرَٰهِيمَ ٱلۡمُكۡرَمِينَ ٢٤﴾
ترجمه:
آیا خبر مهمانهای بزرگوار ابراهیم به تو رسیده است؟
توضيحات:
«ضَيْفِ»: مهمان‌ها. این واژه برای مفرد و مثنی و جمع و مذکر و مؤنث بکار می‌رود (نگا: حجر / ۵۱ و ۶۸، هود / ٧۸). مراد فرشتگانی است که به صورت انسان به پیش حضرت ابراهیم آمدند. «الـْمُكْرَمِينَ»: بزرگواران.
سوره ذاريات آيه ۲۵
متن آیه:
﴿إِذۡ دَخَلُواْ عَلَيۡهِ فَقَالُواْ سَلَٰمٗاۖ قَالَ سَلَٰمٞ قَوۡمٞ مُّنكَرُونَ ٢٥﴾
ترجمه:
در آن زمانی که بر او وارد شدند و گفتند: سلام (بر تو!) گفت: سلام بر شما! (شما مهمانان، برایم) مردمان ناآشنا و ناشناسی هستید.
توضيحات:
«مُنكِرُونَ»: افراد ناآشنا و ناشناس (نگا: حجر / ۶۲).
سوره ذاريات آيه ۲۶
متن آیه:
﴿فَرَاغَ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ فَجَآءَ بِعِجۡلٖ سَمِينٖ ٢٦﴾
ترجمه:
به دنبال آن، پنهانی به‌سوی خانواده خود رفت، و گوساله فربه‌ای را (که بریان کرده بودند، برای ایشان) آورد.
توضيحات:
«رَاغَ»: پنهانی و یواشکی رفت (نگا: صافات / ٩۱ و ٩۳). «عِجْلٍ»: گوساله. «سَمِينٍ»: چاق و فربه.
سوره ذاريات آيه ۲٧
متن آیه:
﴿فَقَرَّبَهُۥٓ إِلَيۡهِمۡ قَالَ أَلَا تَأۡكُلُونَ ٢٧﴾
ترجمه:
و آن را نزدیک ایشان گذارد. (ولی با تعجب دید دست به‌سوی غذا نمی‌برند و از آن چیزی نمی‌خورند!) گفت: آیا نمی‌خورید؟!
توضيحات:
«أَلا تَأْكُلُونَ»؟!: مگر نمی‌خورید؟! چرا نمی‌خورید؟!
سوره ذاريات آيه ۲۸
متن آیه:
﴿فَأَوۡجَسَ مِنۡهُمۡ خِيفَةٗۖ قَالُواْ لَا تَخَفۡۖ وَبَشَّرُوهُ بِغُلَٰمٍ عَلِيمٖ ٢٨﴾
ترجمه:
(هنگامی که دید دست به‌سوی غذا نمی‌برند) در دل از ایشان احساس ترس و وحشت کرد. گفتند: مترس! سپس او را به تولد پسری دانا و آگاه بشارت دادند.
توضيحات:
«أَوْجَسَ»: احساس ترس کرد. خوف و هراس به دلش راه یافت. البته حضرت ابراهیم این ترس و خوف را بدیشان می‌گوید (نگا: حجر / ۵۲). علت خوف ابراهیم این بوده که برابر عرف آن زمان، اگر مهمان غذای مهماندار را نمی‌خورد، نشانه این بود که برای دشمنی و کار خطرناکی آمده است (نگا: هود / ۶٩ و ٧۰). «غُلامٍ»: پسر. مراد حضرت اسحاق است.
سوره ذاريات آيه ۲٩
متن آیه:
﴿فَأَقۡبَلَتِ ٱمۡرَأَتُهُۥ فِي صَرَّةٖ فَصَكَّتۡ وَجۡهَهَا وَقَالَتۡ عَجُوزٌ عَقِيمٞ ٢٩﴾
ترجمه:
همسرش جلو آمد، در حالی که (از تعجب) فریاد می‌کشید و به صورت خود می‌زد و می‌گفت: من پیرزنی نازا هستم (مگر می‌شود در این سن و سال بزایم و فرزندی به دنیا بیاورم؟!).
توضيحات:
«صَرَّةٍ»: فریاد. واویلا (نگا: هود / ٧۲). «صَكَّتْ»: سیلی زد. چک زد. «عَجُوزٌ عَقِيمٌ»: (نگا: هود / ٧۲).
سوره ذاريات آيه ۳۰
متن آیه:
﴿قَالُواْ كَذَٰلِكِ قَالَ رَبُّكِۖ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡحَكِيمُ ٱلۡعَلِيمُ ٣٠﴾
ترجمه:
فرشتگان گفتند: همان‌گونه خواهد بود که گفتیم. پروردگارت دستور فرموده است (و قطعاً چنین خواهد شد). او (کارهایش) دارای حکمت، و آگاه (از هر چیز) است.
توضيحات:
«كَذلِكِ»: همان‌گونه خواهد شد که گفتیم. جار و مجرور است و در موضع نصب است و صفت مصدر محذوفی است و تقدیر چنین است: «قَوْلاً مِّثْلَ ذلِكَ الَّذِي قُلْنَا».
سوره ذاريات آيه ۳۱
متن آیه:
﴿قَالَ فَمَا خَطۡبُكُمۡ أَيُّهَا ٱلۡمُرۡسَلُونَ ٣١﴾
ترجمه:
ابراهیم گفت: ای فرستادگان! (بعد از مژده، مأموریت شما چیست و) چه کار مهمی‌دارید؟
توضيحات:
«خَطْبُ»: کار مهم (نگا: طه / ٩۵، حجر / ۵٧، قصص / ۲۳، یوسف / ۵۱).
سوره ذاريات آيه ۳۲
متن آیه:
﴿قَالُوٓاْ إِنَّآ أُرۡسِلۡنَآ إِلَىٰ قَوۡمٖ مُّجۡرِمِينَ ٣٢﴾
ترجمه:
گفتند: ما به‌سوی مردمان بزهکاری فرستاده شده‌ایم.
توضيحات:
«قَوْمٍ مـُّجْرِمِينَ»: قوم لوط است.
سوره ذاريات آيه ۳۳
متن آیه:
﴿لِنُرۡسِلَ عَلَيۡهِمۡ حِجَارَةٗ مِّن طِينٖ ٣٣﴾
ترجمه:
تا بارانی از سنگ گِلی برآنان ببارانیم.
توضيحات:
«حِجَارَةِ مِّن طِينٍ»: سنگی از گِل. همان چیزی است که در (هود / ۸۲، حجر / ٧۴) با واژه (سِجّیل= سنگ گِل) بیان شده است و کیفیت آن بر ما معلوم نیست.
سوره ذاريات آيه ۳۴
متن آیه:
﴿مُّسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ لِلۡمُسۡرِفِينَ ٣٤﴾
ترجمه:
این سنگ‌ها، از جانب پروردگارت، برای اسرافکاران (در فسق و فجور) نشاندار شده بود.
توضيحات:
«مُسَوَّمَةً»: دارای علامت و نشانه، نشاندار (نگا: آل‌عمران / ۱۴، هود / ۸۳).
سوره ذاريات آيه ۳۵
متن آیه:
﴿فَأَخۡرَجۡنَا مَن كَانَ فِيهَا مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٣٥﴾
ترجمه:
ما تمام مؤمنانی را که در شهرهای قوم لوط زندگی می‌کردند (قبل از نزول بلا از شهرها) بیرون بردیم.
توضيحات:
«فِيهَا»: در شهرهای قوم لوط. مرجع ضمیر حذف شده و براثر شهرت از سیاق کلام پیدا است. همچون (ارض) در (فاطر / ۴۵). «الـْمُؤْمِنِينَ»: کسانی که ایمان داشته باشند، و آن عقائد است.
سوره ذاريات آيه ۳۶
متن آیه:
﴿فَمَا وَجَدۡنَا فِيهَا غَيۡرَ بَيۡتٖ مِّنَ ٱلۡمُسۡلِمِينَ ٣٦﴾
ترجمه:
در آن مناطق جز یک خانواده مسلمان (راستین) نیافتیم.
توضيحات:
«بَيْتٍ»: اهل یک خانواده یا خاندان. مراد خانواده یا خاندان لوط ÷است. «الْـمُسْلِمِينَ»: کسانی که اسلام داشته باشند، و آن اعمال است، از قبیل: نماز و روزه. مراد از این خانواده و یا خاندان، کسانی است که ایمان و اسلام را یکجا در خود گرد آورده و در گفتار و کردار فرمانبردار آفریدگار بوده‌اند.
سوره ذاريات آيه ۳٧
متن آیه:
﴿وَتَرَكۡنَا فِيهَآ ءَايَةٗ لِّلَّذِينَ يَخَافُونَ ٱلۡعَذَابَ ٱلۡأَلِيمَ ٣٧﴾
ترجمه:
در آن سرزمین نشانه‌ای (دالّ بر هلاک کفار) برای کسانی برجای گذاشتیم که از عذاب دردناک (دنیوی و اخروی خدا) می‌ترسند.
توضيحات:
«تَرَكْنَا»: باقی گذاشتیم. «ءَايَةً»: اثر و نشانه‌ای که به وسیله آن، خداپرستان در آینده پند و عبرت بگیرند.
سوره ذاريات آيه ۳۸
متن آیه:
﴿وَفِي مُوسَىٰٓ إِذۡ أَرۡسَلۡنَٰهُ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ بِسُلۡطَٰنٖ مُّبِينٖ ٣٨﴾
ترجمه:
در (داستان زندگی) موسی نیز پند و عبرت وجود دارد. آنگاه که او را مجهز به نیروی آشکاری (از معجزات که عصا و ید بیضا بود) به‌سوی فرعون فرستادیم.
توضيحات:
«سُلْطَانٍ مُّبِينٍ»: قدرت آشکار. مراد معجزات موسی ÷است، از قبیل عصا و ید بیضاء (نگا: هود / ٩۶، مؤمنون / ۴۵، غافر / ۲۳).
سوره ذاريات آيه ۳٩
متن آیه:
﴿فَتَوَلَّىٰ بِرُكۡنِهِۦ وَقَالَ سَٰحِرٌ أَوۡ مَجۡنُونٞ ٣٩﴾
ترجمه:
او همراه با نیروهای (نظامی و انتظامی) خود از (پیام حق و از ایمان به) موسی رویگردان شد و گفت: او جادوگر یا دیوانه است.
توضيحات:
«بِرُكْنِهِ»: اگر حرف (ب) باء مصاحبت باشد، معنی چنین است: فرعون و هم ارکان حکومت و لشکریانش از فرمان خدا و اطاعت از موسی رویگردان شدند. اگر باء سببیه باشد، معنی چنین است: او به سبب تکیه بر ارکان حکومت و لشکریانش از فرمان خدا، رویگردان شد. یا این که او با تمام وجود متکبرانه روی برتافت. اگر حرف تعدیه باشد، معنی چنین است: او هم خودش از فرمان خدا روی برتافت و هم ارکان حکومت و لشکریان خود را از حق منحرف ساخت. «رُكْنٍ»: جانب، مراد ارکان بدن، یعنی تمام وجود است. تکیه‌گاه مادی، از قبیل لشکر و سپاه و اموال و اولاد.
سوره ذاريات آيه ۴۰
متن آیه:
﴿فَأَخَذۡنَٰهُ وَجُنُودَهُۥ فَنَبَذۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡيَمِّ وَهُوَ مُلِيمٞ ٤٠﴾
ترجمه:
ما او را و لشکریانش را گرفتار کردیم و به دریایشان انداختیم، و او سزاوار سرزنش بود (و لذا تاریخ، نام ننگین و رفتار و کردار شرم‌آورش را همیشه به خاطر خواهد داشت).
توضيحات:
«فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ...»: (نگا: قصص / ۴۰). «مُلِيمٌ»: مستحق لومه و سزاوار سرزنش. کسی که کاری کند که به سبب آن درخور ملامت باشد (نگا: صافات / ۱۴۲).
سوره ذاريات آيه ۴۱
متن آیه:
﴿وَفِي عَادٍ إِذۡ أَرۡسَلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلرِّيحَ ٱلۡعَقِيمَ ٤١﴾
ترجمه:
در سرگذشت قوم عاد نیز پند و عبرتی است. بدانگاه که تندباد بی‌خیر و برکتی (که مرگ و نابودی ایشان را به همراه داشت) به‌سوی ایشان وزان کردیم.
توضيحات:
«الرِّيحَ الْعَقِيمَ»: باد نازا و بی‌باران. باد بیفایده و بی‌برکت. مراد بادی است که خیر و خوبی به همراه ندارد، و بلکه هلاک و نابودی با خود می‌آرد (نگا: احقاف / ۲۴ و ۲۵).
سوره ذاريات آيه ۴۲
متن آیه:
﴿مَا تَذَرُ مِن شَيۡءٍ أَتَتۡ عَلَيۡهِ إِلَّا جَعَلَتۡهُ كَٱلرَّمِيمِ ٤٢﴾
ترجمه:
به هر چیزی که برمی‌خورد بر جایش نمی‌گذاشت، مگر این که همچون استخوانهای پوسیده و پودر شده‌اش می‌کرد.
توضيحات:
«مَا تَذَرُ»: رها نمی‌کرد. برجا نمی‌گذاشت. ترک نمی‌گفت. «الرَّمِيمِ»: استخوان پوسیده و متلاشی شده (نگا: یس / ٧۸).
سوره ذاريات آيه ۴۳
متن آیه:
﴿وَفِي ثَمُودَ إِذۡ قِيلَ لَهُمۡ تَمَتَّعُواْ حَتَّىٰ حِينٖ ٤٣﴾
ترجمه:
در سرگذشت قوم ثمود نیز پند و عبرت است. بدان هنگام که بدیشان گفته شد: مدت کوتاهی از زندگی تمتع برگیرید و بهره ببرید.
توضيحات:
«حَتّي حِينٍ»: تا مدت ناچیزی. تا زمان کوتاهی. مراد تا پایان عمر و فرارسیدن مرگ است. یا مراد سه روز مذکور در (هود / ۶۵) می‌باشد (نگا: زاد المسیر).
سوره ذاريات آيه ۴۴
متن آیه:
﴿فَعَتَوۡاْ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهِمۡ فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّٰعِقَةُ وَهُمۡ يَنظُرُونَ ٤٤﴾
ترجمه:
آنان از فرمان پروردگارشان سر باز زدند و صاعقه ایشان را فرا گرفت و آنان خیره خیره بدان نگاه می‌کردند (و نابودی خویش را می‌دیدند و قدرتی بر دفاع از خویشتن نداشتند!).
توضيحات:
«عَتَوْا»: سرکشی کردند. از پذیرش فرمان سرباز زدند (نگا: فرقان / ۲۱). «وَهُمْ يَنظُرُونَ»: در حالی که ایشان صاعقه را می‌نگریستند که دارد ایشان را هلاک می‌سازد.
سوره ذاريات آيه ۴۵
متن آیه:
﴿فَمَا ٱسۡتَطَٰعُواْ مِن قِيَامٖ وَمَا كَانُواْ مُنتَصِرِينَ ٤٥﴾
ترجمه:
آنان (چنان نقش زمین شدند که) نتوانستند برخیزند و نتوانستند (از کسی یاری بطلبند و) خویشتن را کمک کنند.
توضيحات:
«مُنتَصِرِينَ»: یاری‌دهندگان. کمک‌کنندگان.
سوره ذاريات آيه ۴۶
متن آیه:
﴿وَقَوۡمَ نُوحٖ مِّن قَبۡلُۖ إِنَّهُمۡ كَانُواْ قَوۡمٗا فَٰسِقِينَ ٤٦﴾
ترجمه:
پیش از آنان، ما قوم نوح را هلاک ساخته بودیم. چرا که ایشان قوم فاسقی بوده و (با انجام کفر و معاصی) از فرمان خدا خارج شده بودند.
توضيحات:
«كَانُوا قَوْماً فَاسِقِينَ»: (نگا: نمل / ۱۲، زخرف / ۵۴).
سوره ذاريات آيه ۴٧
متن آیه:
﴿وَٱلسَّمَآءَ بَنَيۡنَٰهَا بِأَيۡيْدٖ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ ٤٧﴾
ترجمه:
ما آسمان را با قدرت بنا ساخته‌ایم و همواره آن را وسعت می‌بخشیم.
توضيحات:
«أَيْدٍ»: قدرت و قوت (نگا: ص / ۱٧). در رسم‌الخط قرآنی با دو یاء نوشته شده است. «لـَمُوسِعُونَ»: جمع مُوسِع، دارای قدرت و توانائی. گسترش‌دهنده. «إِنَّا لَـمُوسِعُونَ»: این بخش از آیه، اشاره به نظریه گسترش جهان دارد. علم امروز ثابت کرده است که نه تنها کره زمین، بر اثر مواد آسمانی تدریجاً فربه و سنگین‌تر می‌شود، بلکه آسمان‌ها نیز در حال گسترش هستند. ستارگانی که در یک کهکشان قرار دارند، به سرعت از مرکز کهکشان دور می‌شوند، و میلیاردها کهکشان در فضای جهان از یکدیگر دور می‌گردند، و بالاخره جهان پیوسته در حال انبساط و توسعه است. حتی دانشمندان می‌گویند: تمام کرات آسمانی و کهکشان‌ها در آغاز در مرکز واحدی جمع بوده - با وزن مخصوص فوق‌العاده سنگین - سپس انفجار عظیم و بسیار وحشتناکی در آن رخ داده، و به دنبال آن، اجزای جهان متلاشی شده، و به صورت کرات درآمده است، و به سرعت در حال عقب‌نشینی و توسعه است (نگا: المنتخب. نمونه).
سوره ذاريات آيه ۴۸
متن آیه:
﴿وَٱلۡأَرۡضَ فَرَشۡنَٰهَا فَنِعۡمَ ٱلۡمَٰهِدُونَ ٤٨﴾
ترجمه:
و زمین را پهن کرده‌ایم (و برای زندگی مردمان آماده ساخته‌ایم) و چه آماده‌کنندگان خوبی بوده‌ایم!
توضيحات:
«فَرَشْنَاهَا»: زمین را پهن کرده‌ایم. «الْـمَـاهِدُونَ»: جمع ماهِد، آماده سازنده. خدای مهربان زمین را برای زندگی مردمان همچون گهواره آماده فرموده است و چنانکه باید برای آسایش ایشان فراهم آورده است (نگا: طه / ۵۳، زخرف / ۱۰).
سوره ذاريات آيه ۴٩
متن آیه:
﴿وَمِن كُلِّ شَيۡءٍ خَلَقۡنَا زَوۡجَيۡنِ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ ٤٩﴾
ترجمه:
ما از هر چیز جفتی را آفریده‌ایم، تا این که شما (عظمت آفریدگار را) یاد کنید.
توضيحات:
«زَوْجَيْنِ»: یک جفت نر و ماده در جهان جانداران و گیاهان و جمادات و غیره (نگا: شعراء / ٧، یس / ۳۶، زخرف / ۱۲، طه / ۵۳).
سوره ذاريات آيه ۵۰
متن آیه:
﴿فَفِرُّوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۖ إِنِّي لَكُم مِّنۡهُ نَذِيرٞ مُّبِينٞ ٥٠﴾
ترجمه:
به سوی (عبادت) خدا بشتابید. من بیم‌دهنده آشکاری از سوی او برای شما هستم (و پیغمبری من با دلائل و معجزات، برای شما روشن است).
توضيحات:
«فِرُّوا»: بگریزید. مراد گریختن از کفر و بت‌پرستی، به‌سوی خداشناسی و یکتاپرستی، و از گناهان و سیئات، به‌سوی عبادات و حسنات است. خلاصه گریز از موجبات عذاب و شقاوت، به‌سوی موجبات نعمت و سعادت. «مُبِینٌ»: آشکار. یعنی پیغمبری من با دلائل و معجزات، روشن است، و برای شما ناشناخته نیست.
سوره ذاريات آيه ۵۱
متن آیه:
﴿وَلَا تَجۡعَلُواْ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَۖ إِنِّي لَكُم مِّنۡهُ نَذِيرٞ مُّبِينٞ ٥١﴾
ترجمه:
با خدا، معبود دیگری را انباز مسازید. من بیم‌دهنده و بیان‌گر (عاقبت وحشتناک شرک و بت‌پرستی) از سوی خدا برای شما می‌باشم.
توضيحات:
«مُبِينٌ»: بیان‌گر. یعنی عاقبت دردناک بت‌پرستی و شرک را برایتان بیان میدارم و کژراهه شقاوت را از شاهراه سعادت برایتان جدا می‌سازم.
سوره ذاريات آيه ۵۲
متن آیه:
﴿كَذَٰلِكَ مَآ أَتَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا قَالُواْ سَاحِرٌ أَوۡ مَجۡنُونٌ ٥٢﴾
ترجمه:
همین‌گونه (که اینان شما را تکذیب می‌دارند) هیچ پیغمبری به‌سوی مردمان پیش از ایشان نرفته است، مگر این که گفته‌اند: او جادوگر یا دیوانه است.
توضيحات:
«كَذلِكَ»: بهمین صورت. کار به همین منوال است. خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین است: «أَلأََمْرُ كَذلِكَ».
سوره ذاريات آيه ۵۳
متن آیه:
﴿أَتَوَاصَوۡاْ بِهِۦۚ بَلۡ هُمۡ قَوۡمٞ طَاغُونَ ٥٣﴾
ترجمه:
مگر همدیگر را (به گفتن چنین سخنی) سفارش کرده‌اند؟! نه، بلکه آنان مردمان طغیانگریند (و عامل وحدت عمل ایشان همان روحیه واحد خبیث طغیانگریشان است).
توضيحات:
«أَتَوَاصَوْا بِهِ»: همزه استفهام برای تعجب است و مراد این است که ای مردم! مایه تعجب است که بی‌دینان انگار یکدیگر را به تکذیب انبیاء سفارش کرده‌اند.
سوره ذاريات آيه ۵۴
متن آیه:
﴿فَتَوَلَّ عَنۡهُمۡ فَمَآ أَنتَ بِمَلُومٖ ٥٤﴾
ترجمه:
از ستیزه با آنان روی بگردان، چون تو سرزنش نمیگردی (که چرا ایشان ایمان نمی‌آورند).
توضيحات:
«تَوَلَّ عَنْهُمْ»: از ستیزه با آنان روی بگردان، چرا که ایشان متکبر و ستیزه‌جویند «مَلُومٍ»: لومه شده. سزاوار سرزنش.
سوره ذاريات آيه ۵۵
متن آیه:
﴿وَذَكِّرۡ فَإِنَّ ٱلذِّكۡرَىٰ تَنفَعُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٥٥﴾
ترجمه:
پند و اندرز بده، چرا که پند و اندرز به مؤمنان سود می‌رساند (و کاری می‌کند که خدا را فراموش نکنند، و پیوسته بر ایمان و یقین‌شان بیفزایند).
توضيحات:
«الذِّكْري»: موعظه حسنه. پند و اندرزی که انسان را به یاد خدا می‌اندازد و موجب تقویت ایمان و افزایش تقوا می‌گردد.
سوره ذاريات آيه ۵۶
متن آیه:
﴿وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِيَعۡبُدُونِ ٥٦﴾
ترجمه:
من پری‌ها و انسانها را جز برای پرستش خود نیافریده‌ام.
توضيحات:
«لِيَعْبُدُونِ»: تا مرا پرستش و بندگی کنند (نگا: بینه / ۵).
سوره ذاريات آيه ۵٧
متن آیه:
﴿مَآ أُرِيدُ مِنۡهُم مِّن رِّزۡقٖ وَمَآ أُرِيدُ أَن يُطۡعِمُونِ ٥٧﴾
ترجمه:
من از آنان نه درخواست هیچ‌گونه رزق و روزی می‌کنم، و نه می‌خواهم که مرا خوراک دهند.
توضيحات:
«مَآ أُرِيدُ مِنْهُمْ...»: من بی‌نیاز از جهانیانم و روزیده ایشانم؛ نه روزیخوار آنان.
سوره ذاريات آيه ۵۸
متن آیه:
﴿إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلرَّزَّاقُ ذُو ٱلۡقُوَّةِ ٱلۡمَتِينُ ٥٨﴾
ترجمه:
تنها خدا روزی‌رسان و صاحب قدرت و نیرومند است و بس.
توضيحات:
«ذُوالْقُوَّةِ»: دارای نیرو. «الـْمَتِينُ»: دارای نیروی فراوان. تأکید (ذُوالْقُوَّةِ) است.
سوره ذاريات آيه ۵٩
متن آیه:
﴿فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُواْ ذَنُوبٗا مِّثۡلَ ذَنُوبِ أَصۡحَٰبِهِمۡ فَلَا يَسۡتَعۡجِلُونِ ٥٩﴾
ترجمه:
کسانی که ستم می‌کنند، سهم بزرگی از عذاب دارند، همانند سهم بزرگ یارانشان (از اقوام ستمگر پیشین!). بنابراین، از من به شتاب وقوع عذاب را مخواهید.
توضيحات:
«ذَنُوباً»: سطل بزرگ، دلوهای بزرگی که دنباله دارند. «فَلا يَسْتَعْجِلُونِ»: (نگا: انبیاء / ۳٧).
سوره ذاريات آيه ۶۰
متن آیه:
﴿فَوَيۡلٞ لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن يَوۡمِهِمُ ٱلَّذِي يُوعَدُونَ ٦٠﴾
ترجمه:
واویلا بر کافران! از دست آن روزی که ایشان بدان وعده داده می‌شوند.
توضيحات:
«فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ...»: (نگا: ابراهیم / ۲، مریم / ۳٧، ص / ۲٧، زخرف / ۶۵).