سوره علق
سوره علق آيه ۱
متن آیه:
﴿ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّكَ ٱلَّذِي خَلَقَ ١﴾
ترجمه:
(ای محمّد! بخوان چیزی را که به تو وحی می‌شود. آن را بیاغاز و) بخوان به نام پروردگارت. آن که (همه جهان را) آفریده است.
توضيحات:
«إِقْرَأْ...»: از اوّل این سوره تا آخر آیه پنجم، نخستین آیاتی است که در غار حراء بر پیغمبر نازل شده است و با تابش اشعّه جدید وحی، فصل تازه‌ای در تاریخ بشریت گشوده گشته است. برابر فرمان الهی پیغمبر « قاری » شد (نگا: بینه / ۲) ولی «کاتب» نشد (نگا: جزء عمّ شیخ محمّد عبده).
سوره علق آيه ۲
متن آیه:
﴿خَلَقَ ٱلۡإِنسَٰنَ مِنۡ عَلَقٍ ٢﴾
ترجمه:
انسان را از خون بسته آفریده است.
توضيحات:
«خَلَقَ»: هر چند فعل (خَلَقَ) در آیه نخست، آفرینش انسان را هم در بر دارد، ولی برای اهمّیت مقام او مجدّدا از انسان سخن به میان آمده است. «عَلَقٍ»: جمع عَلَقَة، خون بسته و دَلَمه گونه (نگا: حجّ / ۵، مؤمنون / ۱۴، غافر / ۶٧، قیامه / ۳۸).
سوره علق آيه ۳
متن آیه:
﴿ٱقۡرَأۡ وَرَبُّكَ ٱلۡأَكۡرَمُ ٣﴾
ترجمه:
بخوان! پروردگار تو بزرگوارتر و بخشنده‌تر است (از آنچه تو می‌انگاری. بعد از این، بزرگواری‌ها و بخشندگی‌ها از او خواهی دید که تعلیم قرائت در برابر آنها ساده و ناچیز است).
توضيحات:
«وَرَبُّكَ الأكْرَمُ»: حرف واو استئنافیه است. واژه أکرم، افزایش ربوبیت و کرامت را می‌رساند.
سوره علق آيه ۴
متن آیه:
﴿ٱلَّذِي عَلَّمَ بِٱلۡقَلَمِ ٤﴾
ترجمه:
همان خدائی که به وسیله قلم (انسان را تعلیم داد و چیزها به او) آموخت.
توضيحات:
«عَلَّمَ»: تعلیم داد. یاد داد. «بِالْقَلَمِ»: به وسیله قلم. به واسطه قلم.
سوره علق آيه ۵
متن آیه:
﴿عَلَّمَ ٱلۡإِنسَٰنَ مَا لَمۡ يَعۡلَمۡ ٥﴾
ترجمه:
بدو چیزهائی را آموخت که نمی‌دانست.
توضيحات:
«مَا لَـمْ يَعْلَمْ»: (نگا: نحل / ٧۸).
سوره علق آيه ۶
متن آیه:
﴿كَلَّآ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَيَطۡغَىٰٓ ٦﴾
ترجمه:
قطعاً (اغلب) انسان‌ها سرکشی و تمرّد می‌آغازند.
توضيحات:
«كَلاّ»: حَقّا. قطعاً. این واژه را نباید همواره به معنی زجر و ردع بدانیم. بلکه می‌تواند حرف تحقیق و تنبیه و جواب باشد و (به راستی) و (حقّا) و (هان) و (آری) معنی شود (نگا: نوین). «الإِنسَانَ»: غالب انسان‌ها مراد است.
سوره علق آيه ٧
متن آیه:
﴿أَن رَّءَاهُ ٱسۡتَغۡنَىٰٓ ٧﴾
ترجمه:
اگر خود را دارا و بی‌نیاز ببینند.
توضيحات:
«أَن رَّءَاهُ»: وقتی خود را ببیند و بداند. واژه (أَنْ) از حروف ناصبه است. جمله (أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنَيا) مفعولٌ‌له است. «إِسْتَغْنَيا»: احساس قدرت و ثروت کرد. دارا شد و بی‌نیاز گردید (نگا: عبس / ۵، لیل / ۸).
سوره علق آيه ۸
متن آیه:
﴿إِنَّ إِلَىٰ رَبِّكَ ٱلرُّجۡعَىٰٓ ٨﴾
ترجمه:
مسلّماً بازگشت (همگان در آن جهان) به‌سوی پروردگار تو خواهد بود (و او سرکشان و متمرّدان را به کیفر اعمال‌شان می‌رساند).
توضيحات:
«الرُّجْعَيا»: رجوع و بازگشت. مصدر ثلاثی مجرّد است.
سوره علق آيه ٩
متن آیه:
﴿أَرَءَيۡتَ ٱلَّذِي يَنۡهَىٰ ٩﴾
ترجمه:
آیا دیده‌ای کسی را که نهی می‌کند و باز می‌دارد.
توضيحات:
«أَرَأَيْتَ»:؟ آیا دیده‌ای؟ آیا خبر داری؟ به من بگو (نگا: کهف / ۶۳، مریم / ٧٧، فرقان / ۴۳).
سوره علق آيه ۱۰
متن آیه:
﴿عَبۡدًا إِذَا صَلَّىٰٓ ١٠﴾
ترجمه:
بنده‌ای را چون به نماز ایستد؟ (آیا چنین بازدارنده‌ای مستحقّ عذاب الهی نیست؟).
توضيحات:
«إِذَا...»: جواب شرط محذوف است.
سوره علق آيه ۱۱
متن آیه:
﴿أَرَءَيۡتَ إِن كَانَ عَلَى ٱلۡهُدَىٰٓ ١١﴾
ترجمه:
به من بگو: اگر (این طاغی یاغی بر راه راست و) بر طریق هدایت بود. (چه مقام و منزلتی در پیش خدا می‌داشت؟).
توضيحات:
«إِنْ»: جواب شرط محذوف است.
سوره علق آيه ۱۲
متن آیه:
﴿أَوۡ أَمَرَ بِٱلتَّقۡوَىٰٓ ١٢﴾
ترجمه:
یا این که (دیگران را به جای بازداشتن از نماز و سایر عبادات) به تقوا و پرهیزگاری دستور می‌داد (آیا این برایش بهتر نمی‌بود؟).
توضيحات:
«أَوْ...»: جواب شرط محذوف است.
سوره علق آيه ۱۳
متن آیه:
﴿أَرَءَيۡتَ إِن كَذَّبَ وَتَوَلَّىٰٓ ١٣﴾
ترجمه:
به من بگو: اگر تکذیب کند (قرآن و همه کتاب‌ها و چیزهائی را که پیغمبران با خود آورده‌اند) و پشت کند (به ایمان و همه کارهای خوب و پسندیده، آیا سزاوار چه کیفری خواهد بود، و حال و وضعش در قیامت چگونه خواهد شد؟).
توضيحات:
«إِن كَذَّبَ وَ تَوَلَّيا»: (نگا: قیامه / ۳۲، لیل / ۱۶). جواب شرط باز هم محذوف است.
سوره علق آيه ۱۴
متن آیه:
﴿أَلَمۡ يَعۡلَم بِأَنَّ ٱللَّهَ يَرَىٰ ١٤﴾
ترجمه:
آیا او ندانسته است که خداوند (همه احوال او را می‌پاید، و همه اعمال وی را) می‌بیند؟
توضيحات:
«أَلـَمْ يَعْلَمْ... يَرَيا»: اشاره به این واقعیت است که: عالَم هستی محضر خدا است.
سوره علق آيه ۱۵
متن آیه:
﴿كَلَّا لَئِن لَّمۡ يَنتَهِ لَنَسۡفَعَۢا بِٱلنَّاصِيَةِ ١٥﴾
ترجمه:
هرگزا هرگز! (آن چنان نیست که او می‌پندارد). اگر او (از کارهای خود دست برندارد و به اعمال زشت خویش) پایان ندهد، موی پیشانیش را می‌گیریم و (او را به‌سوی آتش دوزخ) کشان کشان می‌بریم.
توضيحات:
«لَنَسْفَعَنْ»: می‌گیریم و به شدّت می‌کشیم. از ماده سَفْع، به معنی گرفتن و به شدّت کشیدن است. نون تأکید این فعل در رسم‌الخطّ قرآنی با تنوین نوشته شده است. «نَاصِيَةِ»: موی پیشانی (نگا: هود / ۵۶، رحمن / ۴۱).
سوره علق آيه ۱۶
متن آیه:
﴿نَاصِيَةٖ كَٰذِبَةٍ خَاطِئَةٖ ١٦﴾
ترجمه:
موی پیشانی دروغگوی بزهکار.
توضيحات:
«نَاصِيَةٍ»: بدل است. «خَاطِئَةٍ»: بزهکار. مراد از موی پیشانی دروغگوی بزهکار، صاحب آن است. واژه (نَاصِيَةٍ) به خود پیشانی هم گفته می‌شود. در این صورت معنی آیه چنین است: پیشانیی که نشانه دروغگوئی و بزهکاری در آن جلوه‌گر و پیدا است (نگا: المنتخب).
سوره علق آيه ۱٧
متن آیه:
﴿فَلۡيَدۡعُ نَادِيَهُۥ ١٧﴾
ترجمه:
بگذار او همنشینان و هم‌مجلسان خود را صدا بزند و به کمک بطلبد (تا او را در جنگ با مؤمنان، یاری بدهند).
توضيحات:
«نَادِيَ»: باشگاه. مجلس. در اینجا مراد اهل باشگاه و مجلس است. ذکر محل است و مراد حال.
سوره علق آيه ۱۸
متن آیه:
﴿سَنَدۡعُ ٱلزَّبَانِيَةَ ١٨﴾
ترجمه:
ما هم به زودی فرشتگان مأمور دوزخ را صدا می‌زنیم (تا او را به دوزخ ببرند و به ژرفای آن بیندازند).
توضيحات:
«سَنَدْعُو»: در رسم‌الخطّ قرآنی واو آخر آن حذف شده است. در قرآن هر جا که واو ساکن به لام ساکن برسد، واو برداشته شده است (نگا: اعراب القرآن درویش). «الزَّبَانِيَةَ»: جمع زِبْنِی، زِبْنِیة، زَبانِی، و زابِن دانسته‌اند (نگا: معجم الفاظ القرآن الکریم). در اصل به معنی هُل‌دهندگان است. پاسبانان را بدین نام نامیده‌اند، چون دیگران را هُل می‌دهند و می‌رانند. در اینجا مراد فرشتگان مأمور دوزخ است که دوزخیان را هُل می‌دهند و می‌رانند (نگا: تحریم / ۶).
سوره علق آيه ۱٩
متن آیه:
﴿كَلَّا لَا تُطِعۡهُ وَٱسۡجُدۡۤ وَٱقۡتَرِب۩ ١٩﴾
ترجمه:
هرگزا هرگز! از او اطاعت مکن و (به نماز خواندن خود ادامه بده و در برابر آفریدگار خویش) سجده ببر و (بدین وسیله به پروردگارت) نزدیک شو.
توضيحات:
«أسْجُدْ»: سجده ببر. مراد از سجده بردن، مداومت و مواظبت بر ادای نماز است. «إِقْتَرِبْ»: با طاعات و عباداتِ بسیار به پروردگار دادار تقرّب حاصل کن و بدو نزدیک شو.