سوره بلد
سوره بلد آيه ۱
متن آیه:
﴿لَآ أُقۡسِمُ بِهَٰذَا ٱلۡبَلَدِ ١﴾
ترجمه:
سوگند به این شهر (مکه که کعبه در آن است)!
توضيحات:
«لآ أُقْسِمُ...»: سوگند می‌خورم (نگا: واقعه / ٧۵، حاقّه / ۳۸، قیامت / ۱). «هذَا الْبَلَدِ»: این شهر. مراد مکه است که بیت‌الحرام در آن است.
سوره بلد آيه ۲
متن آیه:
﴿وَأَنتَ حِلُّۢ بِهَٰذَا ٱلۡبَلَدِ ٢﴾
ترجمه:
شهری که تو ساکن آنجا هستی (و وجود پرفیض و پربرکت تو، بر شرافت و عظمت آن افزوده است).
توضيحات:
«وَ أَنتَ»: در حالی که تو. و تو. حرف واو، حالیه یا اعتراضیه است و جمله بعد از آن معترضه. «حِلٌّ»: نازل و ساکن. مصدر و به معنی اسم فاعل، یعنی حال است. برخی آن را به معنی حَلال ضدّ حرام می‌دانند (نگا: مائده / ۵) که اشاره به توطئه آینده قریشیان برای کشتن پیغمبر در منزل خود است که منتهی به هجرت نبوی گردید. یا اشاره به مدّتی از روز فتح مکه است که جنگیدن در مکه برای پیغمبر حلال و مباح گشت. «أَنتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ»: تو ساکن این شهری. خون تو در این شهر حلال می‌گردد. جنگیدن در این شهر برای تو حلال و مباح می‌شود.
سوره بلد آيه ۳
متن آیه:
﴿وَوَالِدٖ وَمَا وَلَدَ ٣﴾
ترجمه:
و سوگند به پدر، و فرزندی که به وجود می‌آورد!
توضيحات:
«وَالِدٍ»: پدر. «وَلَدَ»: به وجود آورد. مرجع ضمیر فاعلی (والد) است. «وَالِدٍ وَ مَا وَلَدَ»: اشاره به هر پدر و فرزندی است، اعم از انسان و حیوان (نگا: المصحف المیسّر). چرا که مسأله توالد و تناسل انسان و دیگر جانداران در طول ادوار مختلف، به گونه تساوی تقریبی نر و ماده، از شگفت‌انگیزترین مسائل خلقت است.
سوره بلد آيه ۴
متن آیه:
﴿لَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ فِي كَبَدٍ ٤﴾
ترجمه:
ما آدمی را برای رنج و محنت آفریده‌ایم (نه برای راحت و آسایش).
توضيحات:
«لَقَدْ خَلَقْنَا...»: جواب قسمهای بالا است. «فِي»: معنی مصاحبت و مرادفت دارد. یعنی انسان همراه و همزاد با رنج و زحمت است و زندگی این جهان او برای استراحت و خوشی نیست. سرتاسر حیات او میدان مبارزه با مشکلات است و زندگی وی غرق در درد و رنج، حرف (في) علاوه از معنی ظرفیت، مقارن حرف لام نیز می‌باشد. گویند: «إِنَّمـا أَنْتَ لِلْعَنَاءِ وَ النَّصَبِ». یا این که: «إَنَّمَـا أَنْتَ فِي الْعَنَاءِ وَ النَّصَبِ» (نگا: روح‌البیان، کبیر). «كَبَدٍ»: درد و رنج. مشقّت و محنت. «فِي كَبَدٍ»: حال انسان است (نگا: روح‌البیان).
سوره بلد آيه ۵
متن آیه:
﴿أَيَحۡسَبُ أَن لَّن يَقۡدِرَ عَلَيۡهِ أَحَدٞ ٥﴾
ترجمه:
آیا انسان (با وجود این همه درد و رنجی که بدان گرفتار است و نشانه ضعف او است) گمان می‌برد هرگز کسی بر او توانائی ندارد و بدو دست نمی‌یابد؟ (لذا هر کاری را بکند بازخواست نمی‌شود و از قلمرو مجازات در امن و امان است!).
توضيحات:
«أَنْ»: مخفّف از مثقّله است، و تقدیر جمله چنین است: «أَنَّهُ لَن يَقْدِرَ عَليْهِ أَحَدٌ...» مفهوم آیه این است: کافر گمان می‌برد هرگونه فسق و فجوری را مرتکب شود، بازخواستی در میان نیست، و از قلمرو مجازات الهی برکنار است، و کسی نمی‌تواند قدرت و یا ثروت وی را پس بگیرد. در صورتی که زندگی آمیخته با درد و رنجِ انسان، دلیل بر ضعف و ناتوانی او در برابر خدا است.
سوره بلد آيه ۶
متن آیه:
﴿يَقُولُ أَهۡلَكۡتُ مَالٗا لُّبَدًا ٦﴾
ترجمه:
می‌گوید: من دارائی فراوانی را (در راه خوشگذرانیها و لذائذ خرج نموده‌ام و) نابود و تباه کرده‌ام.
توضيحات:
«أَهْلَكْتُ»: نابود و تباه کردم. مراد خرج کردن و مصرف نمودن است. «لُبَداً»: انباشته و فراوان. «أَهْلَكْتُ مالاً لُّبَداً»: مرادِ چنین کافری و کافرانی، اظهار تفاخر به کثرت دارائی، و بذل و بخشش بی‌رویه به مردمان، و گشاده‌دستی‌ها و ولخرجی‌های فراوان است.
سوره بلد آيه ٧
متن آیه:
﴿أَيَحۡسَبُ أَن لَّمۡ يَرَهُۥٓ أَحَدٌ ٧﴾
ترجمه:
آیا گمان می‌برد که کسی او را ندیده است؟ (بی‌خبر است که اگر کسی هم از آفریدگان ندیده و ندانسته است، خدا دیده و دانسته است که او این اموال را از کجا به دست آورده است و در چه راهی مصرف کرده است و نیت وی چه بوده است).
توضيحات:
«أَيَحْسَبُ...»:؟ انسان مغرور و خودستا بی‌خبر است که خدا از پندار و گفتار و کردار او مطّلع است. اگر مالی دارد به شبی است، و اگر جانی دارد به تبی است. اصلاً ثروت و قدرت و سراپای وجودش داده خدا و از آن الله است.
سوره بلد آيه ۸
متن آیه:
﴿أَلَمۡ نَجۡعَل لَّهُۥ عَيۡنَيۡنِ ٨﴾
ترجمه:
مگر ما برای او دو چشم را ترتیب نداده و نساخته‌ایم؟
توضيحات:
«أَلـَمْ نَجْعَلْ»: مگر ترتیب نداده و نساخته‌ایم؟
سوره بلد آيه ٩
متن آیه:
﴿وَلِسَانٗا وَشَفَتَيۡنِ ٩﴾
ترجمه:
و زبانی و دو لب را نیافریده‌ایم؟
توضيحات:
«شَفَتَيْنِ»: مثنّی شَفَة، دو لب. یعنی ابزار دیدار و دستگاه گفتار و تمام وسائل اقتدار بنده، متعلّق به خدای دادار است. پس او کی دارا است؟ بلکه نادار است.
سوره بلد آيه ۱۰
متن آیه:
﴿وَهَدَيۡنَٰهُ ٱلنَّجۡدَيۡنِ ١٠﴾
ترجمه:
(و او را به دو پستان رهنمود نکرده‌ایم؟) و راه خیر و شرّ را بدو ننموده‌ایم؟
توضيحات:
«النَّجْدَيْنِ»: دو راه واضح و آشکار. مراد راه خیر و شرّ است که کاملاً برای عقل انسان نمایان است (نگا: انسان / ۳، شمس / ۸). دو برجستگی. مراد دو پستان است (نگا: قاموس، زادالّمسیر).
سوره بلد آيه ۱۱
متن آیه:
﴿فَلَا ٱقۡتَحَمَ ٱلۡعَقَبَةَ ١١﴾
ترجمه:
(ما که دو راه پیش پای انسان نهاده‌ایم، آن کس که ناسپاس است) او خویشتن را به گردنه (رهائی از شقاوت و رسیدن به سعادت) نمی‌زند (و آن را پشت سر نمی‌گذارد).
توضيحات:
«مَا اقْتَحَمَ»: اقتحام، به معنی بی‌باکانه دست به کار شدن و شجاعانه به کاری آغازیدن است. «الْعَقَبَةَ»: گردنه. مراد گردنه نجات است که بر سر راه سعادت قرار دارد و باید با انجام وظائف و تکالیف بندگی، خویشتن را بدان زد و آن را پشت سر گذاشت.
سوره بلد آيه ۱۲
متن آیه:
﴿وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا ٱلۡعَقَبَةُ ١٢﴾
ترجمه:
تو چه می‌دانی آن گردنه چیست؟
توضيحات:
«مَآ أَدْرَاكَ»: تو چه می‌دانی؟ (نگا: حاقّه / ۳، مدّثّر / ۲٧، مرسلات / ۱۴).
سوره بلد آيه ۱۳
متن آیه:
﴿فَكُّ رَقَبَةٍ ١٣﴾
ترجمه:
آزاد کردن برده و بنده است.
توضيحات:
«فَكُّ»: بازکردن. مراد آزاد کردن و رها ساختن است. «رَقَبَةٍ»: گردن. مراد برده و بنده است (نگا: نساء / ٩۲، مائده / ۸٩، مجادله / ۳).
سوره بلد آيه ۱۴
متن آیه:
﴿أَوۡ إِطۡعَٰمٞ فِي يَوۡمٖ ذِي مَسۡغَبَةٖ ١٤﴾
ترجمه:
یا خوراک دادن در زمان گرسنگی (قحطی و خشکسالی) است.
توضيحات:
«مَسْغَبَةٍ»: مراد بیشتر گرسنگی زمان قحطی و خشکسالی است که در آن غذا و خوراک سخت عزیز و بسیار مهمّ است، و در چنین موقعی ایثار نشانه باور راستین شخص به خدا و آخرت است.
سوره بلد آيه ۱۵
متن آیه:
﴿يَتِيمٗا ذَا مَقۡرَبَةٍ ١٥﴾
ترجمه:
(خاصّه) به یتیمی خویشاوند.
توضيحات:
«ذَا مَقْرَبَةٍ»: دارای قرابت خویشاوندی، یا نزدیکی همسایگی. «مَقْرَبَةٍ»: خویشاوندی. نزدیکی. واژه یتیم، مفعولٌ‌به إطعام است.
سوره بلد آيه ۱۶
متن آیه:
﴿أَوۡ مِسۡكِينٗا ذَا مَتۡرَبَةٖ ١٦﴾
ترجمه:
یا به مستمندی خاک‌نشین.
توضيحات:
«ذَا مَتْرَبَةٍ»: خاک‌نشین. سخت درمانده و بیچاره. «مَتْرَبَةٍ»: فقر شدید. خاک‌نشینی.
سوره بلد آيه ۱٧
متن آیه:
﴿ثُمَّ كَانَ مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلصَّبۡرِ وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلۡمَرۡحَمَةِ ١٧﴾
ترجمه:
گذشته از اینها، او باید از زمره کسانی باشد که ایمان می‌آورند و همدیگر را به صبر و شکیبائی توصیه می‌کنند، و به ترحّم و مهربانی سفارش می‌نمایند.
توضيحات:
«ثُمَّ»: گذشته از اینها. علاوه از اینها (نگا: ابن‌کثیر، المنتخب، فی ظلال القرآن، نوین). «ثُمَّ كَانَ مِنَ الَّذِينَ...»: گذشته از اینها باید باشد از. سپس از زمره کسانی خواهد شد که (نگا: روح‌البیان). معنی آیه با توجّه به بیان اخیر چنین می‌شود: سپس از زمره کسانی می‌گردد که ایمان می‌آورند و یکدیگر را به شکیبائی می‌خوانند و به مهربانی سفارش می‌کنند. «الْـمَرْحَمَةِ»: لطف و مهربانی. شفقت و دلسوزی.
سوره بلد آيه ۱۸
متن آیه:
﴿أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡمَيۡمَنَةِ ١٨﴾
ترجمه:
آنان (که دارای چنین صفات و خصالی هستند) سمت راستی‌ها و اهل سعادتند.
توضيحات:
«أَصْحَابُ الْيَمِينِ»: دست راستی‌ها. آنان که در سمت راست قرار دارند. افراد مبارک و اهل سعادت (نگا: واقعه / ۲٧ و ۳۸ و ٩۰ و ٩۱). «الْـمَيْمَنَةِ»: سمت راست. یمن و برکت. سعادت و اقبال (نگا: واقعه / ۸).
سوره بلد آيه ۱٩
متن آیه:
﴿وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بَِٔايَٰتِنَا هُمۡ أَصۡحَٰبُ ٱلۡمَشَۡٔمَةِ ١٩﴾
ترجمه:
ولی کسانی که آیات (کتاب‌های آسمانی و دلائل گسترده در گستره جهانی) ما را نپذیرند، ایشان سمت چپی‌ها و اهل شقاوتند.
توضيحات:
«أَصْحَابُ الْـمَشْأَمَةِ»: سمت چپی‌ها. اهل شقاوت. بدبیاران و بدبختان (نگا: واقعه / ٩). «الْـمَشْأَمَةِ»: سمت چپ. شومی و نحوست. بدبیاری و شقاوت.
سوره بلد آيه ۲۰
متن آیه:
﴿عَلَيۡهِمۡ نَارٞ مُّؤۡصَدَةُۢ ٢٠﴾
ترجمه:
آتشی آنان را در بر خواهد گرفت که سرپوشیده و دربسته است!.
توضيحات:
«عَلَيْهِمْ»: بر آنان گماشته شده است. ایشان را در برگرفته است. «مُؤْصَدَةٌ»: در بسته. سرپوشیده. بر کوره سوزان دوزخ سرپوش گذاشته شده، و درهایش بسته گشته است، آیا دوزخیان، در چنین جائی، چه حالی خواهند داشت؟!