سوره عبس
سوره عبس آيه ۱
متن آیه:
﴿عَبَسَ وَتَوَلَّىٰٓ ١﴾
ترجمه:
چهره در هم کشید و روی برتافت!.
توضيحات:
«عَبَسَ»: چهره در هم کشید. اخم و تخم کرد. مخاطب پیغمبر است. بدان گاه که سران قریش در خدمتش بودند و امیدوار بود که دعوتش را بپذیرند و با اسلام ایشان، قبائل و مردمان زیادی آئین یکتاپرستی را پذیرا گردند، مسلمان نابینای صادق و صمیمی و عاشق دینداری، و راغب فهم علم و دانش آسمانی، به نام ابن ام‌مکتوم به مجلس درآمد و با صدای بلند مکرّراً از آن حضرت تقاضای درس و وعظ قرآن و احکام دین کرد. اثر ناخوشنودی در چهره مبارکش پدیدار شد و از او روی گرداند و سرگرم ادامه دعوت اشراف به‌سوی دین خدا گردید. لذا مورد خطاب و عتاب آفریدگار قرار گرفت، و این مسأله، درس عبرت جاویدانی برای مسلمانان شد.
سوره عبس آيه ۲
متن آیه:
﴿أَن جَآءَهُ ٱلۡأَعۡمَىٰ ٢﴾
ترجمه:
از این که نابینائی به پیش او آمد.
توضيحات:
«أَن جَآءَهُ الأعْمي«: مفعولٌ‌له است.
سوره عبس آيه ۳
متن آیه:
﴿وَمَا يُدۡرِيكَ لَعَلَّهُۥ يَزَّكَّىٰٓ ٣﴾
ترجمه:
تو چه می‌دانی، شاید او (از آموزش و پرورش تو بهره گیرد و) خود را پاک و آراسته سازد.
توضيحات:
«مَايُدْرِيكَ»: تو چه می‌دانی؟ (نگا: احزاب / ۶۳، شوری / ۱٧).
سوره عبس آيه ۴
متن آیه:
﴿أَوۡ يَذَّكَّرُ فَتَنفَعَهُ ٱلذِّكۡرَىٰٓ ٤﴾
ترجمه:
یا این که پند گیرد و اندرز بدو سود برساند.
توضيحات:
«يَذَّكَّرُ»: متّعظ شود. پندپذیر گردد. «فَتَنفَعَهُ»: فعل (تَنفَعَ) منصوب به (أَنْ) مقدّر بعد از فاء سببیه است و جواب (لَعَلَّ) است (نگا: غافر / ۳٧). «الذِّكْري»: (نگا: انعام / ۶٩ و ٩۰، اعراف / ۲، هود / ۱۱۴ و ۱۲۰).
سوره عبس آيه ۵
متن آیه:
﴿أَمَّا مَنِ ٱسۡتَغۡنَىٰ ٥﴾
ترجمه:
امّا آن کس که خود را (از دین و هدایت آسمانی) بی‌نیاز می‌داند.
توضيحات:
«إسْتَغْني»: خود را بی‌نیاز می‌بیند از چیزی که با خود آورده‌ای، و به ثروت و قدرت دنیوی بسنده می‌کند.
سوره عبس آيه ۶
متن آیه:
﴿فَأَنتَ لَهُۥ تَصَدَّىٰ ٦﴾
ترجمه:
تو بدو روی می‌آوری و می‌پردازی!.
توضيحات:
«تَصَدّي»: رو می‌کنی. فعل مضارع است و در اصل (تَتَصَدّي) است.
سوره عبس آيه ٧
متن آیه:
﴿وَمَا عَلَيۡكَ أَلَّا يَزَّكَّىٰ ٧﴾
ترجمه:
چه گناهی بر تو است اگر او (با آب ایمان، از چرک کفر) خویشتن را پاک و پاکیزه ندارد؟!
توضيحات:
«وَمَاعَلَيْكَ»: در حالی که گناهی بر تو نیست. چه گناهی بر تو است؟ حرف واو حالیه یا عاطفه است. واژه (مَا) نافیه یا استفهامیه است.
سوره عبس آيه ۸
متن آیه:
﴿وَأَمَّا مَن جَآءَكَ يَسۡعَىٰ ٨﴾
ترجمه:
امّا کسی که شتابان و مشتاقانه به پیش تو می‌آید.
توضيحات:
«يَسْعي»: به تلاش می‌ایستد، با علاقه می‌آید. حال فاعل (جَآءَ) است.
سوره عبس آيه ٩
متن آیه:
﴿وَهُوَ يَخۡشَىٰ ٩﴾
ترجمه:
و از خدا ترسان است.
توضيحات:
«وَ»: واو حالیه است، و (هُوَيَخْشي) حال فاعل (جَآءَ) است.
سوره عبس آيه ۱۰
متن آیه:
﴿فَأَنتَ عَنۡهُ تَلَهَّىٰ ١٠﴾
ترجمه:
تو از او غافل می‌شوی (و بدو اعتناء نمی‌کنی)!.
توضيحات:
«تَلَهّي»: غافل می‌گردی. توجّه نمی‌کنی. فعل مضارع است. در اصل (تَتَلَهّي) بوده و در حقیقت نقطه مقابل (تَصَدّي) است.
سوره عبس آيه ۱۱
متن آیه:
﴿كَلَّآ إِنَّهَا تَذۡكِرَةٞ ١١﴾
ترجمه:
نباید چنین باشد! این آیات (قرآنی و شریعت آسمانی) یادآوری و آگاهی است و بس.
توضيحات:
«كلاّ»: نباید چنین کرد. حقّا. «اِنَّـهَا»: این که آیات قرآنی. ضمیر (ها) به (آیات) برمی‌گردد. یا این که به قرآن برمی‌گردد و به خاطر تأنیث خبر، مؤنّث آمده است (نگا: آلوسی). «تَذْكِرَةٌ»: یادآوری کردن. بیدارباش و آگاهی دادن.
سوره عبس آيه ۱۲
متن آیه:
﴿فَمَن شَآءَ ذَكَرَهُۥ ١٢﴾
ترجمه:
پس هر که خواهد از آن پند گیرد (و هرکه خواهد سرِ خویش گیرد).
توضيحات:
«ذَكَرَهُ»: از قرآن پند و اندرز گرفت. ضمیر (هُ) به قرآن برمی‌گردد که مشارٌالیه آیات است. بعضی‌ها آن را به خدا برمی‌گردانند. در این صورت معنی چنین است: هرکه خواهد خدا را یاد کند و به یاد او باشد.
سوره عبس آيه ۱۳
متن آیه:
﴿فِي صُحُفٖ مُّكَرَّمَةٖ ١٣﴾
ترجمه:
در نامه‌های گرامی و ارجمند ضبط و ثبت است.
توضيحات:
«صُحُفٍ»: جمع صَحیفه، نامه‌ها و کتاب‌ها. هرگونه برگه نوشته شده‌ای اعم از کاغذ و پوست و غیره. در اینجا مراد صفحات اذهان و نسخه‌های اوراق پراکنده‌ای است که آیات مبارک قرآن در آن حفظ و ضبط و ثبت می‌شده و بعدها به صورت کتاب جامع همه آیات درآمده که همین قرآن است، و پیوسته با خط‌ها و شکل‌های متنوّع نگارش می‌یابد، و در روزگار ما گذشته از صفحات اذهان و اوراق، بر روی نوار و صفحه هوا و طول امواج ضبط و پخش می‌شود. «مُكَرَّمَةٍ»: گرامی. محترم.
سوره عبس آيه ۱۴
متن آیه:
﴿مَّرۡفُوعَةٖ مُّطَهَّرَةِۢ ١٤﴾
ترجمه:
(نامه‌هائی که) فرا و بالا (از کلام بشر) و دارای مکانت و منزلت والایند (و دور از هرگونه تحریف و آمیزش) و پاک (از هر نوع شائبه خرافات و عقائد باطل و فاسد، و زدوده از نقص و کم و کاست) هستند.
توضيحات:
«مَرْفُوعَةٍ»: والا و بالا. دارای منزلت و مکانت. «مُطَهَّرَةٍ»: پاک از آلودگی خرافات. منزّه از تحریف. به دور از نقص.
سوره عبس آيه ۱۵
متن آیه:
﴿بِأَيۡدِي سَفَرَةٖ ١٥﴾
ترجمه:
با دست نویسندگانی (نگارش یافته‌اند).
توضيحات:
«سَفَرَةٍ»: جمع سافِر، نویسندگان. مراد نویسندگان و حاملان و مبلّغان آیات قرآن است که از همان طلوع و نزول قرآن، هرچه از آیات نازل می‌شد، با اشتیاق و بی‌درنگ از زبان پیغمبر دریافت می‌داشتند و در سینه‌ها حفظ و ضبط، و بر روی استخوان‌ها و سنگها و تخته‌ها و اوراق می‌نگاشتند و به دیگران می‌آموختند.
سوره عبس آيه ۱۶
متن آیه:
﴿كِرَامِۢ بَرَرَةٖ ١٦﴾
ترجمه:
(نویسندگانی) که بزرگوار و نیکمنش و نیکوکردارند.
توضيحات:
«كِرَامِ»: جمع کریم، بزرگواران. بزرگ‌منشان. «بَرَرَةٍ»: جمع بارّ، نیکوکرداران. نیکوکاران. یادآوری: بیشتر تفسیرها (صُحُف) را لوح محفوظ، و (سَفَرَةٍ) را فرشتگان خدا دانسته‌اند. برخی هم (صُحُف) را کتاب‌های آسمانی، و (سَفَرَةٍ) را جمع سَفیر، و به معنی انبیاء خدا قلمداد کرده‌اند، و ضمیر (ها) در آیه ۱۱ را هدایت و شریعت آسمانی به طور خاصّ یا عام شمرده‌اند.
سوره عبس آيه ۱٧
متن آیه:
﴿قُتِلَ ٱلۡإِنسَٰنُ مَآ أَكۡفَرَهُۥ ١٧﴾
ترجمه:
کشته باد انسان! چه خدا نشناس و ناسپاس است!
توضيحات:
«قُتِلَالإِنسَانُ»: کشته باد انسان! نفرین بر بشر! واژه (قُتِلَ) برای دعا، و مراد از (انسان) جنس بشر است. «مَآأَكْفَرَهُ»: چه کافر و خدانشناس است! چه کافر نعمت و ناسپاس است! چنین جمله‌ای بیان‌گر خشم خدا از کافر و ناسپاس است.
سوره عبس آيه ۱۸
متن آیه:
﴿مِنۡ أَيِّ شَيۡءٍ خَلَقَهُۥ ١٨﴾
ترجمه:
خدا او را از چه چیز می‌آفریند؟!
توضيحات:
«مِنْأَيِّشَيْءٍ...»: استفهام تحقیر است. یعنی از چه چیز ناچیزی خدا او را آفریده است؟ این همه سرکشی و ناسپاسی چیست؟!
سوره عبس آيه ۱٩
متن آیه:
﴿مِن نُّطۡفَةٍ خَلَقَهُۥ فَقَدَّرَهُۥ ١٩﴾
ترجمه:
او را از نطفه ناچیزی می‌آفریند و قوّت و قدرت (و جمال و کمال) بدو می‌بخشد.
توضيحات:
«قَدَّرَهُ»: قدرت و توانائی بدو داده است. اندازه‌گیری دقیقی در ساختارش به کار رفته است. هر یک از اندام‌های او را برای کاری و مناسب با سایر اعضاء آفریده است.
سوره عبس آيه ۲۰
متن آیه:
﴿ثُمَّ ٱلسَّبِيلَ يَسَّرَهُۥ ٢٠﴾
ترجمه:
سپس راه (شناخت خوبی و بدی) را برای او آسان می‌کند (تا راه هدایت را در پیش گیرد، و راه ضلالت را ترک گوید).
توضيحات:
«السَّبِيلَ»: راه تشخیص هدایت و ضلالت و خوبی و بدی (نگا: بلد / ۱۰) در پرتو عقل و فکر و الهام و وحی.
سوره عبس آيه ۲۱
متن آیه:
﴿ثُمَّ أَمَاتَهُۥ فَأَقۡبَرَهُۥ ٢١﴾
ترجمه:
بعد او را می‌میراند و وارد گورش می‌گرداند.
توضيحات:
«أمَاتَهُ»: او را می‌راند. «أَقْبَرَهُ»: وارد گورش گردانْد.
سوره عبس آيه ۲۲
متن آیه:
﴿ثُمَّ إِذَا شَآءَ أَنشَرَهُۥ ٢٢﴾
ترجمه:
سپس هر وقت خواست او را زنده می‌گرداند.
توضيحات:
«أَنشَرَهُ»: زنده‌اش گرداند (نگا: انبیاء / ۲۱، دخان / ۳۵).
سوره عبس آيه ۲۳
متن آیه:
﴿كَلَّا لَمَّا يَقۡضِ مَآ أَمَرَهُۥ ٢٣﴾
ترجمه:
هرگزا هرگز! انسان (با وجود طول حیات) دستوری را که خدا بدو داده است (و وظائفی را که برای وی تعیین کرده است، آن چنان که شایسته مقام باعظمت الهی است) هنوز که هنوز است انجام نداده است!.
توضيحات:
«كَلاّ»: حَقّا. هرگزا هرگز. این واژه می‌تواند معنی مشهور خود، یعنی (نه چنین است) داشته باشد. چرا که بسیاری از افراد کوتاه‌بینِ پرادّعاء چنین می‌پندارند که وظائف خود را در برابر خدا به انجام رسانیده‌اند ولی این آیه شریفه، اندیشه و گفته ایشان را نادرست می‌شمارد. «لَـمـَّايَقْضِ»: هنوز انجام نداده است. تاکنون به وظیفه خود عمل نکرده است.
سوره عبس آيه ۲۴
متن آیه:
﴿فَلۡيَنظُرِ ٱلۡإِنسَٰنُ إِلَىٰ طَعَامِهِۦٓ ٢٤﴾
ترجمه:
انسان باید به غذای خویش بنگرد و درباره آن بیندیشد (که چگونه ما آن را برای او فراهم کرده‌ایم، و در ساختمان مواد غذائی و اجزاء حیات بخش آن، چه دقّت و مهارت و ظرافتی به کار برده‌ایم).
توضيحات:
«فَلْيَنظُرْ»: باید که بنگرد. معلوم است که در اینجا نگریستن به معنی اندیشیدن و دقّت لازم به کار بردن است.
سوره عبس آيه ۲۵
متن آیه:
﴿أَنَّا صَبَبۡنَا ٱلۡمَآءَ صَبّٗا ٢٥﴾
ترجمه:
ما آب را از آسمان به گونه شگفتی می‌بارانیم.
توضيحات:
«صَبَبْنَا»: فرو ریخته‌ایم. بارانده‌ایم.
سوره عبس آيه ۲۶
متن آیه:
﴿ثُمَّ شَقَقۡنَا ٱلۡأَرۡضَ شَقّٗا ٢٦﴾
ترجمه:
سپس زمین را می‌شکافیم و از هم باز می‌کنیم.
توضيحات:
«شَقَقْنَاالأرْضَ»: شکافتن زمین. اشاره به قابلیت خاکها و سنگها برای درز برداشتن و پذیرش هوا و نور و جوانه‌های گیاهان در خود، و روی هم رفته آماده زراعت گشتن است.
سوره عبس آيه ۲٧
متن آیه:
﴿فَأَنۢبَتۡنَا فِيهَا حَبّٗا ٢٧﴾
ترجمه:
در آن دانه‌ها را می‌رویانیم (که مایه اصلی خوراک انسان است).
توضيحات:
«حَبّاً»: دانه‌ها. مراد دانه‌هائی است که مایه اصلی تغذیه انسان و بسیاری از حیوانات است. اگر دانه‌ها یک دو سالی بر اثر خشکسالی قطع شود، قحطی و گرسنگی تمام جهان را فرا می‌گیرد.
سوره عبس آيه ۲۸
متن آیه:
﴿وَعِنَبٗا وَقَضۡبٗا ٢٨﴾
ترجمه:
و رَزها و گیاهان خوردنی را.
توضيحات:
«عِنَباً»: انگور. رَز. مو. «قَضْباً»: گیاهان خوردنی همچون سبزیجات، که اغلب دستچین و به صورت خام خورده می‌شوند.
سوره عبس آيه ۲٩
متن آیه:
﴿وَزَيۡتُونٗا وَنَخۡلٗا ٢٩﴾
ترجمه:
و درختان زیتون و خرما را.
توضيحات:
«زَيْتُوناًوَنَخْلاً»: ذکر این دو میوه، بدان خاطر است که دارای موادّ غذائی سودمند و سلامت آفرینند.
سوره عبس آيه ۳۰
متن آیه:
﴿وَحَدَآئِقَ غُلۡبٗا ٣٠﴾
ترجمه:
و باغ‌های پردرخت و انبوه را.
توضيحات:
«غُلْباً»: جمع غَلْباء، باغی که درختان تنومند داشته و پر و انبوه باشد.
سوره عبس آيه ۳۱
متن آیه:
﴿وَفَٰكِهَةٗ وَأَبّٗا ٣١﴾
ترجمه:
و میوه و چَراگاه را.
توضيحات:
«فَاكِهَةً»: میوه. «أَبّاً»: چَراگاه. گیاهان خودرو.
سوره عبس آيه ۳۲
متن آیه:
﴿مَّتَٰعٗا لَّكُمۡ وَلِأَنۡعَٰمِكُمۡ ٣٢﴾
ترجمه:
برای استفاده و بهره‌مندی شما و چهارپایان شما.
توضيحات:
«مَتَاعاً...»: (نگا: نازعات / ۳۳).
سوره عبس آيه ۳۳
متن آیه:
﴿فَإِذَا جَآءَتِ ٱلصَّآخَّةُ ٣٣﴾
ترجمه:
هنگامی که صدای هراس‌انگیز گوش‌خراش (نفخه صور دوم) برآید.
توضيحات:
«الصَّآخَّةُ»: صدای کرکننده. صدای گوش‌خراش. حادثه عظیم. مراد نفخه صور دوم است که به دنبال برخورد اجرام و کرات آسمانی بر اثر تخریب جهان، طنین‌انداز می‌گردد (نگا: زمر / ۶۸) و انسان را از همه‌چیز جز خود و اعمالش و سرنوشتش غافل می‌کند.
سوره عبس آيه ۳۴
متن آیه:
﴿يَوۡمَ يَفِرُّ ٱلۡمَرۡءُ مِنۡ أَخِيهِ ٣٤﴾
ترجمه:
در آن روز که انسان فرار می‌کند از برادر خود.
توضيحات:
«يَفِرُّ»: می‌گریزد. علّت گریز این است که هرکسی برای نجات خود می‌کوشد، و از آنان که گمان می‌برد، چه بسا از او درخواست کمک کنند، فرار می‌کند.
سوره عبس آيه ۳۵
متن آیه:
﴿وَأُمِّهِۦ وَأَبِيهِ ٣٥﴾
ترجمه:
و از مادر و پدرش!.
توضيحات:
سوره عبس آيه ۳۶
متن آیه:
﴿وَصَٰحِبَتِهِۦ وَبَنِيهِ ٣٦﴾
ترجمه:
و از همسر و فرزندانش.
توضيحات:
«صَاحِبَة»: زن. همسر. «بَنِيهِ»: پسرانش. در اینجا مراد فرزندانی است، که در دنیا انسان جان و مال را فدای ایشان می‌کند.
سوره عبس آيه ۳٧
متن آیه:
﴿لِكُلِّ ٱمۡرِيٕٖ مِّنۡهُمۡ يَوۡمَئِذٖ شَأۡنٞ يُغۡنِيهِ ٣٧﴾
ترجمه:
در آن روز هرکدام از آنان وضعی و گرفتاری بزرگی دارد که او را به خود سرگرم می‌کند و از هر چیز دیگری باز می‌دارد.
توضيحات:
«شَأْن»: وضع و حال. کاروبار. «يُغْنِيهِ»: او را بسنده است. یعنی مجالی برای او باقی نمی‌گذارد تا امکان و فرصت این را داشته باشد به دیگران بپردازد. او را به خود مشغول می‌کند و بی‌خبر از دیگران می‌سازد.
سوره عبس آيه ۳۸
متن آیه:
﴿وُجُوهٞ يَوۡمَئِذٖ مُّسۡفِرَةٞ ٣٨﴾
ترجمه:
در آن روز، چهره‌هائی شاد و درخشانند.
توضيحات:
«مُسْفِرَةٌ»: شادان و خندان. درخشان و بشّاش.
سوره عبس آيه ۳٩
متن آیه:
﴿ضَاحِكَةٞ مُّسۡتَبۡشِرَةٞ ٣٩﴾
ترجمه:
خندان و مسرورند.
توضيحات:
«ضَاحِكَةٌ»: خندان. «مُسْتَبْشِرَةٌ»: مسرور. خوش و خرّم.
سوره عبس آيه ۴۰
متن آیه:
﴿وَوُجُوهٞ يَوۡمَئِذٍ عَلَيۡهَا غَبَرَةٞ ٤٠﴾
ترجمه:
و در آن روز چهره‌هائی غبار (غم و اندوه) بر آنها نشسته است.
توضيحات:
«غَبَرَةٌ»: گرد و خاک برخاسته و در هوا پراکنده. مراد غبار غم و اندوه و کدورت و افسردگی است.
سوره عبس آيه ۴۱
متن آیه:
﴿تَرۡهَقُهَا قَتَرَةٌ ٤١﴾
ترجمه:
ابر تیره و سیاه (هراس و اندوه) آن رخسارها را می‌پوشاند.
توضيحات:
«قَتَرَةٌ»: ابر تیره و سیاه (نگا: المصحف المیسّر). دودگونه‌ای از هول و هراس و غم و اندوه، رخساره را می‌پوشاند (نگا: معجم‌الفاظ القرآن الکریم). همچنین (نگا: یونس / ۲۶).
سوره عبس آيه ۴۲
متن آیه:
﴿أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَفَرَةُ ٱلۡفَجَرَةُ ٤٢﴾
ترجمه:
آنان، کافران بزهکار و بدکردارند.
توضيحات:
«الْفَجَرَةُ»: جمع فاجِر، کسی که آشکارا به فسق و فجور دست می‌یازد، و بر ضدّ شرع می‌شورد (نگا: المصحف المیسّر).