مختصری در فقه امام شافعی رحمه الله

اضافی که مستحق زکاتند

س: مستحقان زکات چند صنفند؟

ج: هشت صنف: ۱- فقیر؛ کسی‌که هیچ مالی ندارد. ۲- مسکین؛ کسی‌که مال دارد، ولی کفایتش نمی‌کند؛ مانند کسی‌که در ماه احتیاج به صد درهم دارد در حالی‌که پنجاه درهم برای او حاصل می‌شود. ۳- عاملین آن؛ کسانی‌که از طرف امام مأمور جمع آوری زکاتند. ۴- مؤلفة قلوبهم؛ تازه مسلمانانی که پیامبرصبا دادن زکات به آنان، دل‌هایشان را الفت می‌داد و به آنان محبت می‌کرد تا اسلام آوردن‌شان را نیکو کنند و ایمان در دل‌هایشان تقویت پیدا کند. ۵- برای آزاد کردن بردگان؛ بردگانی که خود را از صاحبان‌شان می‌خرند تا آزاد شوند و از یوغ بردگی در آیند، قسمتی از زکات جهت آزاد سازی این بردگان و گسترش آزادگی و از بین بردن بردگی و پرستش غیر خدا صرف می‌شود. ۶- بدهکاران؛ کسانی‌که بدون تقصیر و کوتاهی بدهکار شده‌اند، قسمتی از زکات جهت دادن بدهی‌ها و تقویت قلب‌هایشان صرف می‌شود تا بدانند که هرگاه بدهکار شدند، در جامعۀ اسلامی کسانی هستند که در فکر نجات و یاریشان باشند. ۷- در راه خدا؛ جهاد گردانی که برای اعلا و بلند گردانیدن حکم خداوند در سرزمین جهاد می‌کنند. بعضی از علما جایز دانسته‌اند که «فی سبیل الله» شامل تمام انواع نیکی و احسان باشد. ۸- در راه ماندگان؛ مسافرانی که از دیار خود سفر کرده و هزینۀ برگشتن به آنجا را ندارند یا قصد سفر مباحی را دارند ولی هزینۀ آن را ندارند. قسمتی از زکات صرف این افراد می‌شود.

س: آیا لازم است که به همۀ اصناف مذکور زکات داد یا کافی است که به بعضی از آن‌ها زکات داد؟ و آیا دادن زکات به یک شخص از هر صنف کفایت می‌کند؟

ج: دادن زکات به همۀ اصناف مذکور لازم است در صورتی‌که همه‌شان موجود باشند. اگر توزیع کنندۀ زکات امام باشد، واجب است که زکات را به تمامی افراد هر صنف بپردازد. ولی اگر توزیع کنندۀ آن خود مالک باشد، آن را به اصنافی که در محل و منطقۀ زکات دهنده است، می‌پردازد و کافی است که به سه نفر از هر صنف موجود بپردازد. امروزه مستحقانی که وجود دارند، شش صنفند: ۱- فقیران ۲- مسکینان ۳- آزاد کردن اسیران ۴- بدهکاران ۵- در راه خدا (مثل جهاد گردان افغانی) ۶- در راه ماندگان.