بخش نهم: خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها

در این بخش خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها حلال و حرام می‌شود.

حیوانات دریایی، گوشت تمام حیواناتی که تنها در آب زندگی می‌کنند و در خشکی زندگی نمی‌کنند، حلال است؛ از قبیل انواع ماهی‌های دریایی و آنچه به شکل ماهی نیست.

حیواناتی که هم در دریا و هم در خشکی زندگی می‌کنند؛ از قبیل قورباغه، خرچنگ وتمساح، گوشتشان حرام است. در مجموع امام نووی آمد است که: «قول صحیح که بر آن اعتماد و تکیه می‌شود بر این است که مردار تمام حیواناتی که در دریا زندگی می‌کنند، حلال است حز قورباغه و آنچه اصحاب شافعی ذکر کرده‌اند از قبیل لاک‌پشت و مار و بوزینه دم دراز، حیوانات غیر دریایی حمل می‌شود.

حیوانات خشکی: از میان حیوانات خشکی، گوشت حیوانات زیر حلال است:

انعام (شتر، گاو، گوسفند و بز)، اسب، گاو و حشی، گور خر، آهو، کفتار، سوسمار، خرگوش، یربوع (موش) (شتر)، کلاکموش (حیوانی است شبیه موش که دستانی کو تاه و پاهایی بلند و دمی دراز دارد)، دله (حیوانی است کو چک‌تر از روباه که پوستین او پر قیمت است)، سمور (حیوانی است شبیه گربه که از پوست او پوستین‌هایی گرانبها سازند و اغلب نام او بر پوستش اطلاع می‌شود)، روباه، جوجه تیغی، خارپشت (نوعی از جوجه‌تیغی است که خارهایی بلند دارد)، ابن عرس (حیوانی است شبیه موش)، قاقم (حیوانی است شبیه ابن عرس سرخ رنگ و بزرگ‌تر از آن)، زرافه (حیوانی است چهارپا، آن را به فارسی شترگاو پلنگ می‌گویند؛ زیرا از جهت شباهت حجم و گردان او به شتر و از نظر کوتاهی پا به گاو و از نظر رنگ پوستش به پلنگ شبیه است)، دنک (جانوری است شبیه گربه)، شتر مرغ، زاغچه، کلنگ (پرنده‌ای است دراز پای و گردن طویل)، حواصل (مرغی است پر خوار و بزرگ که مرغ سقاء نامیده می‌‌شود)، کبوتر، هر پرنده‌ای که جرعه یا پی در پی آب خورد و هر پرنده‌ای که به شکل گنجشک باشد، گنجشک، ملخ، پرنده آبی، مرغابی، غاز، کبک، حبار (نوعی از مرغ است و در زبان فارسی به آن هویره و شوات می‌گویند). همچنین گوشت دراج (مرغی است رنگین) و پرنده تیهو و زاغچه حلال است. زاغچه حیوانی است سیاه رنگ و کوچک که منقار و پاهایی سرخ دارد. اما گوشت سایر زاغ‌ها حرام است. همچنین گوشت زغن (مرغی است) و لک لک (حیوانی که گردن و پاهایی دراز دارد و چیزهای خبیث را می‌خورد) حرام است.

علامت و نشانه حلال بودن در مرغ‌ها و پرندگان، جرعه جرعه آب خوردن و چیدن دانه است. از میان حیوانات خشکی علاوه بر انواع زاغ‌ها (غیر از زاغچه) و زغن و لک لک، گوشت حیوانات زیر حرام است:

شیر، پلنگ، یوزپلنگ، ببر، جانورانی که با چنگال خود حیوانات دیگر را شکار می‌کنند؛ از قبیل چرغ (پرنده‌ای است شکاری) و کرکس (مرغی است قوی) و باز و شاهین و عقاب و مرغ مردارخوار و نجاست خوار، طوطی، طاووس، خفاش، اسپرس (پرنده‌ای است که پشت آن سیاه و شکمش سفید است که به خانه‌ها انس و الفت دارد و آن را چلچله گویند)، موش، مار، عقرب (که امر به کشتن آن شده است)، هر جانواری که امر به کشتن آن شده باشد، همچنین هر جانوری که نهی از کشتن آن شده باشد؛ مانند: زنبور عسل و اسپرس. گوشت تمامی انی حیوانات و جانوران حرام است.

گوشت حشرات مانند خنافس (جانوری است بدبوی کوچگ و سیاه)، مورچه، مگس و کرم حرام است.

گوشت حیواناتی که از مجموع دو حیوان حلال گوشت و حرام گوشت به وجود می‌آیند مانند قاطر که از مجموع اسب و الاغ به وجود می‌آید، حرام است.

همچنین گوشت حیوانات نجس مانند سگ و خک و آنچه از سگ و خوک یا یکی از آن‌ها به وجود می‌آیند، حرام است. (در میان انواع حیوانات فقط این دو حیوان نجس هستند؛ زیرا سگ نمونه آز و طمع و خوک نمونه شهوت و عشق پست و فرومایه است.

آنچه برای بدن و عقل ضرر دارد، حرام است.

خود را مداوا و معالجه کردن با چیز نجسی که مست کننده نباشد، جایز است. اما مداوا کردن با خمر و شراب مست کننده جایز نیست؛ زیرا خمر، خودش درد است؛ نه دوا.

گوشت حیوان جلاله مکروه است. «جلاله» عبارت است از هر حیوانی که پلیدی خوار اس و بویش تغییر پیدا کرده است. زمانی گوشت آن مگروه نیست که علف و دانه را بخورد تا بوی بدش از بی رود.

برای انسان آزاده و حر مکروه است که از اجرت و حق الزحمه‌ای که در مقابل حجامت و قصابی و ختنه کردن به دست آورده است، چیزی را مصرف نماید.