رسمالخط عثمانی
چنانکه قبلا گفتیم برای جمع قرآن در زمان حضرت عثمانساز روش خاصی در کتابت قرآن پیروی میشد که بر اثر آن، دانشمندان اختلاف کردهاند که آیا این روش به اجتهاد صحابه بوده یا توقیفی است.
گروه زیادی بر آنند که کتابت قرآن نیز توقیفی بوده و از طرف خدا عزوجل تعیین شده است و رسولالله جیاران کاتب وحی را راهنمایی فرمودهاند که چگونه بنویسند، ولی بر این مدعا دلیل معتبر ارائه نکردهاند. اما اکثر دانشمندان معتقدند که رسمالخط قرآن به اجتهاد صحابه تعیین شده است و آنان این رسم الخط را به کار گرفتهاند تا بتواند هر چه بیشتر از وجوه مختلفه قرائت قرآن را در برگیرد چنانکه قبلاً نیز بدان اشاره شد.
بنابراین قول، این سؤال پیش میآید که آیا جائز است امروزه ما قرآن را با املای شائع و مشهوری که بکار میبریم بنویسیم؟
در جواب این سؤال دانشمندان مختلف القولند:
عدهی زیادهی این امر را روا میداند به این دلیل که با این روش، تعلیم قرآن به مبتدیان آسانتر است.
و در بعضی از ممالک اسلامی مصحفهایی را نیز با این روش منتشر ساختهاند.
اما بهتر است این امر را تجویز نکنیم زیرا تجویز آن ضمن اینکه منافعی را از آن سلب میکند، مفاسدی نیز به بار میآورد.
از قدیم یکی از دلایل صحت وجهی از قرائت قرآن آن بوده است که با رسمالخط قرآن ـ هر چند به تقدیر ـ موافق باشد.
و چنانکه قبلاً اشاره شد صحابهش این رسم الخط را برای هدف ارزشمندی انتخاب کردهاند که با اهمال آن این هدف از بین میرود.
و همچنین اگر ما این راه را باز نگه داریم سبب میشود در هر عصری بر اثر رواج هر نوع رسمالخطی، قرآن را بدان شکل بنویسند، و ترس آن برود که حروفی برای نوشتن قرآن بکار گرفته شود که نتوان قرائت مختلف را بر آن تطبیق داد و قرآن بازیچهی رسمالخطها گردد. و تسهیلی که گروه اول برای مبتدیان در نظر گرفتهاند. با کمی تمرین کردن حاصل میشود و نباید آن فوائد بزرگ را فدای این فائدهی کوچک ساخت و الله اعلم.