۳- مثلهای مرسله
مقصود از این نوع، الفاظی است که بدون قید مَثَل بودن ارسال شده است و از آنجائیکه الفاظی کوتاه و دارای معنای زیادی هستند می‌توانند به صورت مثل بکار روند، مثل:
﴿ٱلۡـَٰٔنَ حَصۡحَصَ ٱلۡحَقُّ﴾[يوسف: ۵۱].
«هم اکنون حقّ آشکار شد.»
و ﴿قُضِيَ ٱلۡأَمۡرُ ٱلَّذِي فِيهِ تَسۡتَفۡتِيَانِ٤١﴾[يوسف: ۴۱].
«و مطلبى که درباره آن (از من) نظر خواستید، قطعى و حتمى است!»
و ﴿وَلَا يَحِيقُ ٱلۡمَكۡرُ ٱلسَّيِّئُ إِلَّا بِأَهۡلِهِۦۚ﴾[فاطر: ۴۳].
«امّا این نیرنگها تنها دامان صاحبانش را مىگیرد.»
و ﴿قُلۡ كُلّٞ يَعۡمَلُ عَلَىٰ شَاكِلَتِهِۦ﴾[الإسراء: ۸۴].
«بگو: «هر کس طبق روش (و خلق و خوى) خود عمل مىکند.»
و ﴿كُلُّ نَفۡسِۢ بِمَا كَسَبَتۡ رَهِينَةٌ٣٨﴾[المدثر: ۳۸].
« (آرى) هر کس در گرو اعمال خویش است.»
و ﴿هَلۡ جَزَآءُ ٱلۡإِحۡسَٰنِ إِلَّا ٱلۡإِحۡسَٰنُ٦٠﴾[الرحمن: ۶۰].
«آیا پاداش نیکوکارى جز نیکوکارى است.»
و ﴿ضَعُفَ ٱلطَّالِبُ وَٱلۡمَطۡلُوبُ٧٣﴾[الحج: ۷۳].
«[هم] خواهنده و [هم کسى که از او] خواسته شده [بس] ناتوانند.»
و ﴿لَّا يَسۡتَوِي ٱلۡخَبِيثُ وَٱلطَّيِّبُ﴾[المائدة: ۱۰۰].
«بگو: « (هیچ گاه) ناپاک و پاک مساوى نیستند.»
و ﴿لَكُمۡ دِينُكُمۡ وَلِيَ دِينِ٦﴾[الكافرون: ۶].
«دین شما براى خودتان، و دینِ من براى خودم.»
و ﴿هَلۡ يَسۡتَوِي ٱلَّذِينَ يَعۡلَمُونَ وَٱلَّذِينَ لَا يَعۡلَمُونَۗ﴾[الزمر: ۹].
«(بگو) آیا برابر مىشوند آنانکه میدانند و آنانکه نمىدانند.»
و آیه ﴿وَإِنَّ أَوۡهَنَ ٱلۡبُيُوتِ لَبَيۡتُ ٱلۡعَنكَبُوتِۚ﴾[العنكبوت: ۴۱].
«در حالى که سستترین خانههاى خانه عنکبوت است اگر مىدانستند.»
و غیره.
یک حکم فقهی:
آیا می‌توان در گفتگوها از مثلهای قرآن بهره گرفت؟
در جواب می‌گوییم:
بعضی از دانشمندان استفاده از مثلهای قرآن را در گفتگوهای روزمره مطلقاً ممنوع دانسته‌اند و گفته‌اند چنین کاری بی‌احترامی به قرآن است.
و گروهی دیگر گفته‌اند: در مناسبتهای جدی و مهم می‌توان به امثال قرآن استشهاد نمود اما در غیر این حالات جائز نیست، مثل اینکه شخصی، دوست خود را در موعد مقرر ملاقات کند و به این آیه متوسل شود:
﴿جِئۡتَ عَلَىٰ قَدَرٖ يَٰمُوسَىٰ٤٠﴾[طه: ۴۰].
«سپس اى موسى در زمان مقدر [و مقتضى] آمدى.»
و یا هنگام پایان یافتن نزاع و کشمکش در امور دنیوی به خصم خود بگوید:
﴿لَكُمۡ دِينُكُمۡ وَلِيَ دِينِ٦﴾[الكافرون: ۶].
«دین شما براى خودتان، و دینِ من براى خودم.»
و اگر به شوخی کشیده شود حرمت آن شدیدتر است والله أعلم.
پایان
وصلى الله تعالى على النبي وآله وصحبه وسلم
سبحان ربك رب العزة عما یصفون وسلام على المرسلین والحمد لله رب العالمین