۲- مثلهای کامنه
مقصود از امثال کامنه، اموری است که در قرآن آمده است و با مضمون بعضی از مثلهای معروف مطابقت دارد:
مثلاً از مثلهای معروف است «خیر الأمور الوسط»که آیات زیر هم معنای آن هستند.
﴿لَّا فَارِضٞ وَلَا بِكۡرٌ عَوَانُۢ بَيۡنَ ذَٰلِكَۖ﴾[البقرة: ۶۸].
« [موسى] گفت: او (خداوند) مىفرماید که آن گاوى نه پیر و نه جوان است. میانسالى بین این [و آن] است.»
و یا ﴿وَٱلَّذِينَ إِذَآ أَنفَقُواْ لَمۡ يُسۡرِفُواْ وَلَمۡ يَقۡتُرُواْ وَكَانَ بَيۡنَ ذَٰلِكَ قَوَامٗا٦٧﴾[الفرقان: ۶۷].
«و آنان که چون انفاق کنند، زیاده روى نمىکنند و بخل نمىورزند و [شیوهشان] بین این [دو حدّ] معتدل است.»
و یا ﴿وَلَا تَجۡهَرۡ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتۡ بِهَا وَٱبۡتَغِ بَيۡنَ ذَٰلِكَ سَبِيلٗا١١٠﴾[الإسراء: ۱۱۰].
«و نمازت را [چنین] بلند مخوان و آن را آهسته [نیز] مخوان و میان این [و آن] راهى [میانه] بجوى.»
و یا ﴿وَلَا تَجۡعَلۡ يَدَكَ مَغۡلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبۡسُطۡهَا كُلَّ ٱلۡبَسۡطِ فَتَقۡعُدَ مَلُومٗا مَّحۡسُورًا٢٩﴾[الإسراء: ۲۹].
«و دستت را به گردنت بسته مدار و به تمامى [نیز] آن را مگشاى که آن گاه ملامت زده درمانده بازنشینى.»
و مانند «لا یلدغ المؤمن من جحر واحد مرتین» [۲۷]که این هم معنای آن آیه است:
﴿هَلۡ ءَامَنُكُمۡ عَلَيۡهِ إِلَّا كَمَآ أَمِنتُكُمۡ عَلَىٰٓ أَخِيهِ مِن قَبۡلُ﴾[يوسف: ۶۴].
«[یعقوب] گفت: شما را بر او امین ندارم مگر چنان که شما را پیش از این بر برادرش امین داشتم.»
و مانند: «لیس الخبر كالمعاینه»که با این آیه هم معناست:
﴿وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِۧمُ رَبِّ أَرِنِي كَيۡفَ تُحۡيِ ٱلۡمَوۡتَىٰۖ قَالَ أَوَ لَمۡ تُؤۡمِنۖ قَالَ بَلَىٰ وَلَٰكِن لِّيَطۡمَئِنَّ قَلۡبِيۖ﴾[البقرة: ۲۶۰].
«و آن گاه که ابراهیم گفت: پروردگارا، به من بنما چگونه مردگان را زنده مىکنى؟ [خداوند] فرمود: آیا ایمان نیاوردهاى؟ گفت: چرا. ولى [مىخواهم] تا دلم آرام گیرد.»
و مانند: «كما تدین تدان»که این آیه با مضمون آن مطابقت دارد:
﴿مَن يَعۡمَلۡ سُوٓءٗا يُجۡزَ بِهِۦ﴾[النساء: ۱۲۳].
«هر کس کار بدى انجام دهد، به آن جزا داده مىشود.»
[۲۷] صحیح بخاری: أدب ح ۵۶۶۸ مسلم: زهد و الرقائق ۵۳۱۷.