استادان و شیوخ و درجات آن‌ها:
حاکم ابوعبدالله [۹۱]در تاریخ نیشابور گوید: کسانی که بخاری در حلقۀ درس آن‌ها حاضر بوده و سماع و روایت از ایشان کرده و کسب فیض و بهره را از آن‌ها نموده است، عبارتند از:
در مکه: ابوالولید احمد بن محمد الأزرقی، عبدالله ابن یزید المقری، اسماعیل بن سالم الصائغ، ابوبکر عبدالله بن زبیر الحمیدی و اقران آن‌ها.
در مدینه: ابراهیم بن منذر حزامی، مطرف بن عبدالله، ابراهیم بن حمزه، ابوثابت محمد بن عبیدالله، عبدالعزیز بن عبدالله اویسی، یحیی بن قزعه و اقران آن‌ها.
در شام: محمد یوسف فریابی، ابونصر اسحاق بن ابراهیم، آدم بن ابی ایاس، ابوالیمان حکم بن نافع، حیوة خالد بن خلی قاضی حمص، خطاب بن عثمان، ابوالمغیرة عبدالقدوس، سلیمان بن عبدالرحمان بن شریح و غیر این‌ها.
در بخارا: محمد بن سلام بیکندی، عبدالله بن محمد المسندی، هارون ابن اشعث، عبده بن الحکم، محمد بن یحیی بن صائغ، حبان بن موسی و اقران آن‌ها.
در مرو: علی بن الحسن بن شقیق، عبدان، عثمان، محمد بن مقاتل و اقران آن‌ها.
در بلخ: مکی بن ابراهیم، یحیی بن بشیر، محمد بن ابان، حسن بن شجاع، یحیی ابن موسی، قتیبه و معاصرین آن‌ها.
در ری: ابراهیم بن موسی و غیر او.
در بغداد: محمد بن عیسی الطباع، محمد بن سائق، سریج بن نعمان، احمد بن حنبل، ابومسلم عبدالرحمان ابن ابی یونس مستملی، اسماعیل بن خلیل و اقران آن‌ها.
در واسط: حسان بن حسان، حسان بن عبدالله، سعید بن عبدالله بن سلیمان و اقران آن‌ها.
در بصره: ابوعاصم نبیل، صفوان بن عیسی، بدل بن المحبر، حرمی بن عماره، عفان بن مسلم، محمد بن عرعره، سلیمان بن حرب، ابوداود الطیالسی، عارم، محمد بن سنان، ابوحذیفه نهدی و غیر آن‌ها.
در کوفه: عبیدالله بن موسی، ابونعیم، احمد بن یعقوب، اسماعیل بن ابان، حسن بن ربیع، خالد بن مخلد، سعید بن حفص، طلق بن غنام، عمر بن حفص، فرو بن ابی المغراء، قبیصه بن عقبه، ابوغسان و اقران آن‌ها.
در جزیره: احمد بن عبدالملک حرانی، احمد بن یزید حرانی، عمرو بن خلف، اسماعیل بن عبدالله رقی و اقران آن‌ها.
در مصر: عثمان بن صالح، سعید بن ابی مریم، عبدالله بن صالح، احمد بن صالح، احمد بن شبیب، اصبغ بن ابی الفرج، سعید بن عیسی، سعید بن کثیر بن عفیر، یحیی بن عبدالله بن بکیر و اقران آن‌ها.
در هرات: احمد بن ابی الولید حنفی.
در نیشابور: یحیی بن یحیی تمیمی، بشر بن حکم، اسحاق بن ابراهیم حنظلی، محمد بن رافع، احمد بن حفص، محمد بن یحیی ذهلی و اقران آن‌ها.
امام قسطلانی در شرح بخاری نوشته است: استادان او:
در قیساریه: محمد بن یوسف فریابی.
در عسقلان: آدم بن ابی ایاس.
در حمص: ابومغیره ابی یمان علی بن عیاش، احمد بن خالد وهبی، یحیی و خاطی بوده‌اند.
امام بخاری /در طلب علم به شهرهای مذکور رفته و اقامت گزیده و از مشایخ مزبور و غیر آن‌ها کسب فیض نموده تلمذ جسته است، او گفته از بیشتر از هزار شیخ و استاد از علما نوشته دارم و تمام احادیث را با ذکر سند یاد کردم.
حاکم ابوعبدالله گوید: امام بخاری /در طلب علم و تحصیل به این شهرها رفته و در هر شهری از آن شهرها اقامت اختیار کرده است، از مشایخ آن بلاد کسب فیض و بهره نموده و تلمذ جسته است [۹۲].
[۹۱] مقدمۀ صحیح بخاری ادارة الطباعة المنیریه چاپ مصر صفحۀ ۴۶. [۹۲] مقدمۀ صحیح بخاری، ادارة الطباعة المنیریه، چاپ مصر، صفحۀ ۶.