استادان و شیوخ او:
در مقدمۀ سنن ترمذی به قلم احمد شاکر آمده [۱۷۷]: وی بسیاری از شیوخ را درک کرد و از آن‌ها سماع حدیث نمود و عصر او عصر نهضت علمیۀ عظیمه در علوم حدیث بود و این نهضت از امام محمد بن ادریس شافعی مطلبی ناصر حدیث سرچشمه گرفته، زیرا او در این باره عموم مردم و اهل عراق و مخصوصاً اهل مصر را تعلیم کرد و معنی احتیاج به سنت و معنی عمل به آن با قرآن را نشان داد و اصول آن را تحدید و تحریر نمود.
و سپس ائمۀ اصحاب کتب سته که طبقۀ تالیۀ عصر شافعی بودند، با این که او را از لحاظ روایت و سماع درک نکردند [۱۷۸]، ولی اقران، معاصران، مناظران و شاگردان او را درک کرده و در این میان به حد نبوغ و عظمت مقام حدیثی رسیده بودند.
ائمه سته از بسیاری از شیوخ روایت کرده‌اند بعضی از آن‌ها از بعضی شیوخ منفرداً به روایت پرداخته‌اند و بعضی از آن‌ها با بعضی دیگر شریک در روایت بوده‌اند، موافق با گفتۀ احمد شاکر در دائره المعارف احمد سنتاوی و هیئت مؤلفین آمده: ترمذی بسیاری از قدماء شیوخ را درک کرده و از آنان سماع حدیث را نموده است، او با جمیع اصحاب کتب سته فقط با نه نفر اشتراک روایت داشته است و آن‌ها عبارتند از:
۱- محمد بن بشار بُندار متولد ۱۶۷ متوفی ۲۵۲ هجری.
۲- محمد بن المثنی موسی متولد ۱۶۷ متوفی ۲۵۲ هجری.
۳- زیاد بن یحیی حسانی متوفی ۲۵۴ هجری.
۴- عباس بن عبدالعظیم عنبری متوفی ۲۴۶ هجری.
۵- ابوسعید الأشج عبدالله بن سعید کندی متوفی ۲۵۷ هجری.
۶- ابوحفص عمرو بن علی الفلاس متولد ۱۶۰ متوفی ۲۴۹ هجری.
۷- یعقوب بن ابراهیم الدَورَقی متولد ۱۶۶ متوفی ۲۵۲ هجری.
۸- محمد بن مَعمَر القیسی البحرانی متوفی ۲۵۶ هجری.
۹- نصر بن علی الجَهضَمی متوفی ۲۵۰ هجری.
ترمذی شیوخ و استادانی قبل از این‌ها را درک کرده و در کتابش از آن‌ها روایت به عمل آورده است، از جمله عبارتند از:
۱- عبدالله بن معاویه جُمحَی متوفی ۲۴۳ که عمر او متجاوز از صد سال بود.
۲- علی بن حجر المروزی متوفی به ۲۴۰ [۱۷۹]که عمر او نود و یک سال بود.
۳- قطیبه بن سعید الثقفی ابورجاء متولد ۱۵۰ و متوفی ۲۴۰.
۴- ابومصعب احمد بن ابی بکر الزهری المدنی متولد ۱۵۰ متوفی ۲۴۲.
۵- ابراهیم بن عبدالله بن حاتم هروی متولد ۱۷۸ متوفی ۲۴۴ هجری.
۶- محمد بن ملک بن ابی شوارب متوفی سال ۲۴۴ هجری.
۷- اسماعیل بن موسی فزاری السُدی متوفی به سال ۲۴۰ هجری.
۸- سوید بن نصر بن سوید مروزی متوفی ۲۴۰ در ۹۱ سالگی.
۹- محمد بن ابی معشر نجیح سندی متوفی به سال ۲۴۴ و قیل در سال ۲۴۷ در ۹۹ سالگی و ۸ روز.
استادان و شیوخ او زیاد بوده‌اند، وی/نیز از قتیبه بن سعید و محمد بن اسماعیل بخاری و ابراهیم بن عبدالله هروی و اسماعیل بن موسی سماع و اخذ نموده است.
او در حدیث بر بخاری تفقه کرده و از او علم حدیث را اخذ نموده خریج و تلمیذ و از شاگردان او و به دوام در حضور او بوده و از او پرسیده و استفاده کرده و با او مناظره نموده، و سپس موافق او شده و گاهی به عادت تحقیق و اثبات حق در بحث و مناظره رأی مخالف را پسندیده است، امام بخاری شاهد دقت نظر و مقامات علمی او بوده چنانکه عادت کبار شیوخ است که از کوچکتر از خود نیز روایت کرده‌اند، امام بخاری حدیث واحدی را از امام ترمذی روایت کرده است [۱۸۰]. و باز در بعضی از شیوخ مانند قتیبه بن سعید و علی بن حجر و ابن بشار و غیره با بخاری شرکت جسته است [۱۸۱]و از خراسانیین و حجازیین و عراقیین نیز سماع حدیث کرده است.
[۱۷۷] صفحۀ ۸۰. [۱۷۸] زیرا شافعیسقبلاً زنگی را بدرود گفته بود، مقدمۀ ترمذی صفحۀ ۸۰. [۱۷۹] در مقدمۀ صحیح ترمذی نوشته: علی بن حجر مروزی متوفی سال ۲۴ که نزدیک به صد سال عمر کرده است و من اصل این قسمت را از دائرة المعارف سنتاوی اخذ کرده ام که فعلاً دسترسی به آن ندارم. [۱۸۰] مقدمۀ صحیح ترمذی به قلم احمد محمد شاکر صفحۀ ۸۳. [۱۸۱] در مقدمۀ صحیح ترمذی به قلم احمد شاکر آمده: ابوعیسی ترمذی به شهرها به گردش پرداخته و از خراسانی‌ها و عراقی‌ها و حجازی‌ها سماع کرده ولی گمان نمی‌کنم به بغداد رفته باشد و الا از سید المحدثین زعیم بغداد امام احمد بن حنبل روایت می‌کرد و یا حافظ ابوبکر خطیب ترجمۀ او را در تاریخ بغداد می‌آورد، صفحۀ ۸۳. نگارنده: می‌گویم: چون به عراق رفته محتملاً به بغداد هم مسافرت کرده است.