امام ابوزرعۀ رازی

ابوزرعۀ عبیدالله بن عبدالکریم قرشی مولاهم الرازی، حافظ از اعلام ائمۀ محدثین است، و به جهت کسب علم و حدیث به شهرها مسافرت کرد و از ابی‌نعیم و قعنبی سماع حدیث نمود، ابوحاتم گوید: بعد از او از لحاظ علم و فقه و صیانت و صدق کسی نخواهد آمد، و کسی را در شرق و غرب نمی‌شناسم که در این شأن مثل او باشد، اسحاق بن راهویه گوید: هر حدیثی که ابوزرعه در حفظ نداشته باشد اصلی ندارد. محمد بن مسلم [۲۱۳]گوید: من و ابوحاتم در هنگام احتضار ابوزرعه آنجا بودیم، دیدیم او در حال نزع است، به ابی حاتم گفتم: من از ابی زرعه حیا می‌کنم که شهادت را بر زبان او تلقین کنم، اما بیا تا ما حدیث شهادت را به یاد او بیندازیم، شاید که آن را بشنود و شهادت به یادش آید. شروع کردیم و گفتم: «حَدَّثَنی» محمد بن بشار سلسلۀ حدیث تا به معاذ بن جبل رسیدم، او گفت: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ ج: مَنْ كَانَ آخِرَ كلامِهِ لا إِلهَ إلا اللّه». چون به «إلا اللّه» رسید قبل از این که به «دَخَلَ الجَنَّة» برسد، جان را به جان آفرین تسلیم کرد و داخل جنت شد -إن شاءالله-، او/در سال ۲۶۴ درگذشت [۲۱۴].

وی از افراد برجستۀ دهر از لحاظ حفظ و ذکاء و دین و اخلاص و علم و عمل و فقیه و وارع و زاهد و عابد و متواضع و خاشع بود.

از شیوخ او حرمله و ابوحفص فلاس و جماعت دیگری و مسلم و ابن خاله‌اش حافظ ابوحاتم و ترمذی و ابن ماجه و نسائی و ابن ابی داوود و ابوعوانه و سعید بن عمرو بردغی، ابن ابی حاتم، محمد بن حسین قطان و غیره از او اخذ و روایت کرده‌اند.

در تذکرة الحفاظ ذهبی آمده که بخاری گفته است: از عبدالله بن احمد بن حنبل شنیدم که می‌گفت: ابازرعه بر ما وارد شد، پدرم به من گفت: «يا بُنَّي! قد اعتضتُ عَنْ نوافِلي بمذاكرة هذا الشيخ» ای پسرم! به جای نمازهای نافله‌ام به مذاکره با این شیخ اکتفا کردم. در البدایه و النهایه آمده: هرگاه با امام احمد بن حنبل اجتماع می‌کرد، امام احمد بر نمازهای مکتوبه اقتصار می‌کرد و تنها نمازهای واجب را می‌خواند و اکتفا به مذاکرۀ او نمازهای مندوبه را انجام نمی‌داد.

[۲۱۳] محمد بن مسلم و ابوحاتم و ابوزرعه هر سه رازی (ری) هستند. [۲۱۴] شذرات الذهب.