آثار کربن
کتاب‌ها و آثاری که از کربن باقی مانده، فراوانند. بخشی از آن‌ها را کربن خود تصنیف کرده و برخی دیگر را از عربی و پارسی و آلمانی ... به فرانسه برگردانده و بر پاره‌ای از کتاب‌ها، دیباچه‌ای نگاشته و به چاپ آن‌ها همّت گماشته است. ما در اینجا برخی از آثار وی را که به نحوی با اسلام و ایران پیوند دارد، معرفی می‌کنیم:
١- یکی از آثار چشمگیر هانری کربن، کتاب «تاریخ فلسفۀ اسلامی Histoire de la Philosophie Islamique» نام دارد. این کتاب به شکل غریبی از جریان فکر فلسفی در میان مسلمانان بحث می‌کند و روح «تأویل‌گرایی» به شدّت بر آن غلبه دارد. قسمت اول از کتاب مزبور را دکتر اسدالله مبشّری و بخش دیگرش را دکتر جواد طباطبایی به فارسی برگردانده‌اند[١٢٩]. نصیر مروّت و حسن قبیسی ـ از نویسندگان عرب ـ نیز ترجمۀ این کتاب را به زبان عربی بر عهده گرفته‌اند و آن را از آغاز بحث تا وفات ابن رشد ترجمه کرده‌اند. ما به هنگام نقد آثار کربن، لغزش‌های اساسی وی را در این کتاب نشان خواهیم داد.
٢- کتاب عجیب دیگری که هانری کربن با همان روحیّۀ تأویل‌گرایی نگاشته «ارض ملکوت و کالبد انسان در روز رستاخیز از ایران مزدایی تا ایران شیعی Terre celeste et corps de resurrection de l’Iran Mazenall’Iran Shiite» نام دارد که ضیاءالدین دهشیری آن را به فارسی ترجمه کرده، این کتاب با تکیه بر «عالم خیال» به مباحث فلسفی و مذهبی پرداخته و خود را آماجگاه نقد و اعتراض فراوانی قرار داده که نمونه‌ای از آن‌ها را به زودی خواهیم آورد.
٣- کتاب دیگری که از کربن به فارسی ترجمه شده «فلسفۀ ایرانی و فلسفۀ تطبیقی Philosophie Iranienne et Philosophie compare» نام دارد. این کتاب را نیز دکتر جواد طباطبایی از فرانسه به فارسی برگردانده است.
٤- دیگر از آثار هانری کربن کتابی است با عنوان «دربارۀ اسلام ایرانی en islam iranien» که ضمن چهار مجلّد در پاریس انتشار یافته و به مباحثی پیرامون امامت، سهروردی و افلاطونیان ایران، سالکان طریق عشق، و مکتب اصفهان پرداخته است. این کتاب را هنوز به پارسی ترجمه نکرده‌اند و بیشتر محتوای آن را در آثار پراکندۀ کربن می‌توان یافت.
٥- «کشفُ المحجوب» رساله‌ای در آیین اسماعیلی اثر ابویعقوب سجستانی از باطنیان قرن چهارم هجری که با مقدمه‌ای به زبان فرانسه از هانری کربن انتشار یافته است.
٦- «جامعُ الحکمتین» اثر ناصرخسرو قبادیانی (داعی خراسان) که با تصحیح و مقدمه‌ای به فرانسه از کربن به یور چاپ درآمده است.
٧- «ایران و یمن» مشتمل بر سه رسالۀ اسماعیلی یعنی: «الینابیع» اثر ابویعقوب سجستانی و «المبدأ والمعاد» اثر حسین‌بن علی داعی اسماعیلی و «بعضی از تأویلات گلشن راز» با تصحیح و ترجمۀ هانری کربن به زبان فرانسه.
کربن به آثار شیخ اشراق (شهاب‌الدین یحیی سهروردی) نیز علاقه‌ای فراوان داشت و به نشر مجموعۀ آثار وی همّت گماشت مانند:
٨- «حكمة الإشراق» (متن عربی) با مقدّمه به زبان فرانسوی از هانری کربن.
٩- «رسالة في إعتقادات الحكماء».
١٠- «قصة الغربة الغريبة».
١١- هانری کربن مقدمه‌ای به زبان فرانسه بر «مجموعۀ آثار شیخ اشراق» نگاشت که به تصحیح و اهتمام دکتر سید حسین نصر انتشار یافت.
کربن به آثار فیلسوفان ایرانی چون ابن سینا، صدرای شیرازی و حیدر آملی ... نیز پرداخت و کتاب‌هایی دربارۀ ایشان به چاپ رسانید مانند:
١٢- «ابن سینا و تمثیل عرفانی Avicenne et le recit visionnaire که قصۀ حیُّ بن یقظان و ترجمه و شرح آن را به قلم یکی از معاصران ابن سینا در بر دارد. کربن این رساله را به فرانسه ترجمه کرده و با مقدّمات مفصّلی آن را انتشار داده است.
١٣- کتاب «المشاعر» اثر صدرالدّین شیرازی که هانری کربن آن را با ترجمه‌ای از بدیع‌الملک (میرزا عماد الدّولة) به چاپ رسانده و مقدمّه‌ای به فرانسه بر آن نگاشته است.
١٤- کتاب «جامعُ الأسرار ومنبع الأنوار» به همراه رسالۀ «نقدُ النّقودِ في معرفة الوجود» از تصنیفات حیدر آملی که هانری کربن با نوشتن مقدمه‌ای بر آن، به چاپش اهتمام کرده است.
کربن به نشر آثار صوفیان و عرفا نیز دلبستگی ویژه‌ای نشان می‌داد و به چاپ کتب آن‌ها اهتمام می‌ورزید که در این باره از دو کتاب ذیل ـ به عنوان نمونه ـ می‌توان نام برد:
١٥- «عبهرُ العاشقین» اثر روزبهان بقلی شیرازی.
١٦- شرح شطحیّات روزبهان بقلی شیرازی.
آثار کربن بدانچه آوردیم محدود نیست و کسانی که مایل باشند فهرست کامل آن‌ها را ببینند، می‌توانند به:
جشن‌نامۀ هانری کربن Melanges Offerts a Henry Corbin (بخش فرانسوی کتاب از صفحۀ ٣ تا ٣٢) مراجعه کنند.
[١٢٩]- اخیراً دکتر جواد طباطبائی تمام کتاب را به فارسی ترجمه کرده است.