(٧) تمیم الدّاری، افسانه یا حقیقت؟!

تمیم‌الدّاری یکی از یاران پیامبر اسلام  ج شمرده می‌شود که در کتب رجال در تذکره از وی یاد شده و احادیثی نیز بدو نسبت داده‌اند. شرح زندگانی تمیم را در دائرة‌المعارف اسلام، لوی دلاّ ویدا (Levi Della Vida) خاورشناس ایتالیایی نگاشته است. این خاورشناس نامدار، از یکسو می‌نویسد:

«تمیم مانند غالب عرب‌های شام، نصرانی بود و توانست پیامبر اسلام را از عبادات نصاری که پیامبر آن‌ها را از مسحیان به عاریت گرفت، به تفصیل آگاه سازد»![٢٩٠]

و از سوی دیگر، در شخصیت تاریخی تمیم شک می‌کند و نمی‌داند که آیا اساساً او وجود داشته است یا نه؟! چنانکه در همین مقاله می‌نویسد:

«جای پرسش است که آیا این گزارش‌های مربوط به تمیم الدّاری، در حقیقت از شخصیتی تاریخی سخن می‌گویند؟ و یا به شخصیّتی افسانه‌ای و خیالی اشاره دارند؟»![٢٩١]

از این شک که بگذریم دلاّ ویدا اعتراف نموده که تمیم، نخستین بار در سال نهم هجرت (بعد از واقعۀ تبوک) به حضور پیامبر رسید[٢٩٢] و این دیدار، در هنگامی رخ داد که ٢٢ سال از دعوت اسلامی و نزول قرآن می‌گذشت، و رسول اکرم  ج آنچه را که باید به مردم ابلاغ کند، بدانها رسانده بود و مدت کوتاهی پس از این حادثه وفات یافت. پس آموزش از تمیم به چه کار پیامبر آمد و چه نقشی را بر عهده گرفت؟!

حقیقت آن است که اکثر خاورشناسان نمی‌توانند باور کنند که مردی آموزش ندیده و درس‌ناخوانده (همچون پیامبر بزرگوار اسلام) به تنهایی بتواند آیینی بس گسترده و رفیع را بنیان‌ گذارد و کتابی عظیم چون قرآن را بیاورد و از این حیث هم حق با آن‌هاست ولی تلاشی که به کار می‌بندند تا ثابت نمایند که اسلام و قرآن مولود آموزش از فلان عرب یا عجم بوده! تلاشی عقیم و بی‌نتیجه است، و اگر از حسن نیّت و انصاف بهره‌ای داشته باشند، ناگزیر اعتراف خواهند نمود که آثار عظیم نبوی، مولود وحی خداوندی و عنایات پروردگار به بندۀ خویش بوده است و نه امر دیگری.

﴿وَيَرَى ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَ هُوَ ٱلۡحَقَّ وَيَهۡدِيٓ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡحَمِيدِ ٦﴾ [سبأ: ٦].

«آنان که از دانش بهره‌ور شده‌اند می‌دانند که آنچه از سوی خدا بر تو فرود آمده، حق است و به راه خداوند چیره و ستوده هدایت می‌کند».

[٢٩٠]- عبارت دلاّ ویدا را مترجمان عربی بدین‌صورت برگردانده‌اند: «وكانَ تمیمُ نصرانیّاً - كغالبِ أهلِ الشامِ - فاستطاعَ أنْ یخبرَ النّبيَّ بتفاصیلِ العباداتِ الّتي اسْتعارَها منَ النّصاری» (دائرة المعارف الإسلامیّة، ج ١٠، ص ٥٩).

[٢٩١]- «وقد یتساءلُ أیضاً: هلْ تتّصلُ هذهِ الرّوایاتُ المتعلّقةُ بتمیمِ الدّاری حقیقةً بشخصیّةٍ تاریخیّةٍ، أمْ انها شخصیّةٌ أسطوریّةٌ محضة؟» (دائرة المعارف الإسلامیة، ج ٩، ص ٦٢).

[٢٩٢]- دائرة المعارف الإسلامیة، ج ١٠، ص ٥٩.