آثار بلاشر
از رژی بلاشر کتاب‌ها و مقالات گوناگونی دربارۀ ادب عربی و آیین اسلامی به جای مانده که ناشران فرانسوی همه را به چاپ رسانیده‌اند، و برخی از مسلمانان پاره‌ای از آثار او را به عربی و فارسی، ترجمه کرده‌اند.
کتاب‌ها و مقالات بلاشر که ما تاکنون از آن‌ها آگاهی یافتیم بدین قرارند:
١- نخستین کتابی که بلاشر به تألیف آن پرداخته، رسالۀ دکترای او است که آن را دربارۀ أبوطیّب متنبّی، شاعر سوری (متوفّی به سال ٣٥٤ ه . ق) به نگارش درآورده و با عنوان "Un Poete arabe du Iv Siecle de l’hegire About-tayyib-Almotanabbi" یعنی: «شاعری عرب از سدۀ چهارم هجری، أبوطیّب متنبّی» انتشار یافته است. این کتاب به وسیلۀ دکتر ابراهیم الکیلانی (از نویسندگان عرب) به زبان عربی برگردانده شده و تحت عنوان «أبوطیّب المتنبّيّ، دراسة في التاريخ الأدبي» به چاپ رسیده است. بلاشر در این رساله، از زندگانی شاعر و اوضاع اجتماعی و سیاسی عصر وی یاد می‌کند و فصل پایانی کتاب را به «متنبّی و خاورشناسان» اختصاص می‌دهد و سابقۀ پژوهش در احوال و آثار وی را در میان مستشرقان بیان می‌کند.
می‌دانیم که به نظر بسیاری از محقّقان ما، متنبّی در دوران ناپختگی از عمر خود به ادّعای نبوّت برخاسته و عبارات مسجّع و مقفّی نیز پرداخته است. اما چون کارش به ناکامی کشیده، راه توبه پیش گرفته و به شعر بسنده کرده است. از این رو خاورشناسان به پژوهش در احوال وی عنایتی نشان می‌دهند و گاهی منکر ادعای وی می‌شوند! اما بلاشر از عذرهایی که متنبّی دربارۀ کار نابخردانۀ خود آورده، بدین نتیجه رسیده که وی از آن ادّعا دور نبوده است جز آنکه ادّعای او را همسان دعاوی ائمۀ قرامطه می‌شمارد و وی را تحت‌تأثیر آنان می‌پندارد[١٦١].
٢- دومین کتاب از آثار بلاشر: "Histoire de la literature Arabe" نام دارد که معادل با «تاریخ ادبیات عرب» است. بلاشر در این کتاب از جغرافیای سرزمین عرب و تاریخچۀ خطّ عربی آغاز نموده و به ذکر پاره‌ای از اشعار دوران جاهلیّت و ظهور قرآن کریم و پیدایش خطیبان و شاعران و رواج أمثال و قصص و جز این‌ها در دورۀ اسلامی، پرداخته است. کتاب مزبور را نیز آقای دکتر ابراهیم الکیلانی به عربی و بخشی از آن را اقای دکتر آذرنوش به فارسی برگردانده‌اند. دیدگاه ما مسلمانان با بلاشر در این مباحث تفاوت دارد. و به نظر ما، وی در این کتاب به اشتباهات گوناگون در افتاده است که نمونه‌ای از آن‌ها را در همین مقاله خواهیم آورد.
٣- سومین اثر بلاشر، ترجمه‌ای به زبان فرانسه از کتاب «طبقاتُ الأمم» اثر ابوالقاسم صاعد ابن احمد اندلسی است که در قرن پنجم هجری می‌زیسته، کتاب مزبور در زمینۀ تاریخ تمدّن و نژادهای بشری تألیف شده است.
٤- چهارمین کتاب بلاشر، نوشتاری است با عنوان "le Probleme de Mahomet" یعنی «مسألۀ محمد». بلاشر در این کتاب به گمان خود شرح زندگانی پیامبر اسلام ج را به صورتی نقّادانه (biographie Critique) به نگارش درآورده و پرواضح است که رسالۀ مزبور، به نظر ما از داوری‌های نادرست خالی نیست.
٥- پنجمین کتاب بلاشر، مقدمه‌ای است بر ترجمۀ وی از قرآن کریم تحت عنوان "Introduction au coran" که به وسیلۀ آقای دکتر محمود رامیار به فارسی ترجمه شده و با نام «در آستانۀ قرآن» انتشار یافته است. این کتاب در پاره‌ای از مواضع از انصاف دور نشده و تندروی‌های خاورشناسان را نمی‌پذیرد. با وجود این، خطاهایی را نیز می‌توان در آن یافت که در همین مقاله به ذکر نمونه‌ای از آن‌ها خواهیم پرداخت.
٦- ششمین اثر بلاشر، ترجمه‌ای است به زبان فرانسه از قرآن کریم. این ترجمه، به قولی: «یکی از بهترین ترجمه‌های قرآن به زبان‌های اروپایی شناخته شده[١٦٢]» ولی لغزش‌های مترجم در پاره‌ای از مواضع، چشمگیر است چنانکه نمونه‌ای از آن‌ها را نشان خواهیم داد.
٧- هفتمین اثر بلاشر، تهیۀ لغتنامه‌ای به سه زبان عربی، فرانسه و انگلسی است تحت عنوان "Dictionaire Arabe-Fracais-Anglais" بلاشر اثر مزبور را با همکاری مصطفی شویمی و کلود دنیزو تهیه کرده و آن را در سه مجلّد بزرگ به چاپ رسانده است. مؤلّفان این کتاب قید کرده‌اند که پژوهش‌های لغوی در فرهنگ ایشان، هم شامل لغات کهن می‌شود و هم واژه‌های نو را در بر دارد چنانکه این جمله در روی جلد کتاب دیده می‌شود: "langue classique et moderne".
٨- هشتمین اثر بلاشر، جزوۀ کوچکی است که در مجموعۀ «چه می‌دانم؟ que sais-je» تحت عنوان «قرآن = le coran» به چاپ رسیده است. این جزوه، پس از «مقدمۀ قرآن» نگاشته شده و خلاصه‌ای از آن را در بر دارد. جزوۀ مزبور را رضا سعادت (از نویسندگان عرب) به زبان عربی برگردانده‌اند و آن را با عنوان «القرآنُ (نزولهُ، تدوینهُ، ترجمتهُ وتأثیرهُ)» در بیروت به چاپ رسانده است.
٩- نهمین اثر بلاشر، نظارت در چاپ کتاب «الصّاحبی» است که اثری ارزنده در فقهُ اللّغه شمرده می‌شود و از آثار أبوالحسین احمدبن فارس از دانشمندان و أعلام قرن چهارم هجری است. این کتاب، با نظارت بلاشر (از دانشگاه پاریس) و جبّور عبدالنّور (از دانشگاه لبنان) به زیور چاپ درآمده و مصطفی شویمی نیز تحقیق نصوص و مقدمه‌نویسی آن را بر عهده گرفته است.
١٠- دهمین اثر بلاشر را می‌توان مجموعۀ مقالات و رسایلی برشمرد که وی در دائرة المعارف اسلام (چاپ اروپا) نگاشته، و دربارۀ شاعرانی چون: عبّاس‌بن أحنف و أبوصخر هذلی و أخطل و عمروبن کلثوم و عنتره و ذوالرّمه و بشّاربن برد و فرزدق و جز ایشان تحقیق کرده است و همچنین مقالاتی که در دائرة المعارف بزرگ فرانسه دربارۀ أبونواس و شوقی و معرّی و دیگران دارد.
این‌ها کتاب‌ها و مقالاتی است که از بلاشر چاپ شده و اغلب در دسترس ما قرار گرفت و از دیگر آثار وی ـ اگر چیزی داشته باشد ـ بی‌خبریم.
[١٦١]- به صفحات ١٠٥ و ١٠٦ از کتاب: «أبوطیّب المتنبّی، دراسة في التاریخ الأدبی» اثر بلاشر، ترجمه دکتر ابراهیم الکیلانی، چاپ لبنان نگاه کنید.
[١٦٢]- در آستانه قرآن، اثر بلاشر، ترجمه دکتر محمود رامیار، چاپ تهران (مقدمه، ص ٣).