سورۀ أعلی مکی و دارای ۱۹ آیه می‌باشد

سورة الأعلى (مكية وهي تسع عشرة آية)

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ

﴿سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الأَعْلَى ١ ٱلَّذِي خَلَقَ فَسَوَّىٰ ٢ وَٱلَّذِي قَدَّرَ فَهَدَىٰ ٣ وَٱلَّذِيٓ أَخۡرَجَ ٱلۡمَرۡعَىٰ ٤ فَجَعَلَهُۥ غُثَآءً أَحۡوَىٰ ٥﴾[الأعلی:۱-۵].

ترجمه: به نام خدای کامل الذات والصفات رحمن رحیم. به نام پروردگار والایت تسبیح‌گوی(۱) آنکه آفرید و هماهنگ ساخت(۲) آنکه اندازه گرفت و هدایت کرد(۳) و آنگاه چراگاه را پدید آورد(۴) پس آنرا خشک و تیره کرد.(۵)

نکات: عظمت معنی و مسمی در اسم اثر دارد و اسم را بزرگ می‌گرداند در آیات قرآن گاهی امر شده به تسبیح نام خدا، مانند همین سوره و گاهی امر شده به تسبیح ذات خدا، ممکن است گفته شود اگر به قلب تسبیح شود باید ذات او را منزه بدانیم و اگر به زبان تسبیح گفتیم باید نامهای او را به زبان آورد و تسبیح نمود. و خصوصاً در آیاتی که باء جاره آمده سببیّت را می‌رساند مانند ﴿إِنَّهُۥ عَلَىٰ رَجۡعِهِۦ لَقَادِرٞ﴾. به هرحال باید خدا را منزه دانست و هم باید نام او را به پاکی و تقدیس یاد کرد، و اما معنی تنزیه اسم به چند وجه است: اول: نام او را منزه بدان از اطلاق بر غیر. دوم: نام او را به معنای غیر لائق که لائق مخلوق است معنی مکن مانند اینکه ﴿ٱلۡأَعۡلَى﴾را به معنی علو مکانی معنی کنی که از این معنی پرهیز کن. سوم: نام او را به کوچکی و تحقیر یاد مکن و غفلت از معنای آن مکن و همچنین نام خدا را در روزنامه‌ها و روی قبرها که زیر پای این و آن می‌رود ننویس و اگر نام او را در کاغذی دیدی بی‌احترامی و لگد مکن. چهارم: نامهایی‌که از وحی برای او نرسیده بر او اطلاق مکن زیرا هر نامی لائق ذات او و مقدس نیست، پس نامهای او باید توقیفی باشد که در شرع مجاز باشد [۲۶۲]. و اما معنی تسبیح ذات او در جای خود مفصل آمده است.

﴿سَنُقۡرِئُكَ فَلَا تَنسَىٰٓ ٦ إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُۚ إِنَّهُۥ يَعۡلَمُ ٱلۡجَهۡرَ وَمَا يَخۡفَىٰ ٧ وَنُيَسِّرُكَ لِلۡيُسۡرَىٰ ٨ فَذَكِّرۡ إِن نَّفَعَتِ ٱلذِّكۡرَىٰ ٩ سَيَذَّكَّرُ مَن يَخۡشَىٰ ١٠ وَيَتَجَنَّبُهَا ٱلۡأَشۡقَى ١١ ٱلَّذِي يَصۡلَى ٱلنَّارَ ٱلۡكُبۡرَىٰ ١٢ ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحۡيَىٰ ١٣ قَدۡ أَفۡلَحَ مَن تَزَكَّىٰ ١٤ وَذَكَرَ ٱسۡمَ رَبِّهِۦ فَصَلَّىٰ ١٥ بَلۡ تُؤۡثِرُونَ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا ١٦ وَٱلۡأٓخِرَةُ خَيۡرٞ وَأَبۡقَىٰٓ ١٧ إِنَّ هَٰذَا لَفِي ٱلصُّحُفِ ٱلۡأُولَىٰ ١٨ صُحُفِ إِبۡرَٰهِيمَ وَمُوسَىٰ ١٩﴾[الأعلی:۶-۱۹].

ترجمه: به زودی بر تو می‌خوانیم پس فراموش نمی‌کنی(۶) مگر آنچه را خدا بخواهد زیرا او آشکار و پنهان را می‌داند(۷) و تو را برای راه آسانتری آماده می‌سازیم(۸) تذکر ده اگر تذکره بهره دهد(۹) متذکر خواهد شد هر‌کس از خدا می‌ترسد(۱۰) و بدبخت‌ترین مردم از آن دوری می‌کند(۱۱) آنکه در آتش بزرگتر درآید(۱۲) آنگاه در آن نه بمیرد و نه زنده ماند(۱۳) محققا رستگار کسی است که پاک گردید(۱۴) و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز خواند(۱۵) ولی شما زندگی دنیا را ترجیح می‌دهید(۱۶) با آنکه آخرت بهتر و باقی‌تر است(۱۷) حقا که این گفتار در صحیفه‌های پیشین (نیز) هست(۱۸) صحیفه‌های ابراهیم و موسی.(۱۹)

نکات: از معجزه‌های الهی این است که چون رسول خداصمی‌ترسید مبادا چیزی از وحی را فراموش کند و یا کم و زیاد گردد خدا در این سوره که در اوائل بعثت نازل شده به او وعده داد که ما بر تو قرائت می‌کنیم و تو فراموش نخواهی کرد، پس رسول خداصدیگر فراموش نکرد و چنان حافظۀ او قوی شد که هرگاه جبرئیل یک سورۀ بزرگ را یک مرتبه بر او می‌خواند دیگر فراموش نمی‌کرد و لذا عقیدۀ ما این است که رسول خداصدر آنچه به او وحی شده فراموشی ندارد ولی در سایر امور زندگی و کارهای شخصی مانند سایر افراد بشر ممکن است نسیان کند طبق دلالت آیات دیگر.

[۲۶۲] مولف این موارد را از فخر رازی، التفسیر الکبیر (۳۱/۱۳۶) به صورت مختصر و با تصرف ذکر کرده است.