سورۀ لیل مکی و دارای ۲۱ آیه می‌باشد

سورة الليل (مكية وهي إحدى وعشرون آية)

بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ

﴿وَٱلَّيۡلِ إِذَا يَغۡشَىٰ ١ وَٱلنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّىٰ ٢ وَمَا خَلَقَ ٱلذَّكَرَ وَٱلۡأُنثَىٰٓ ٣ إِنَّ سَعۡيَكُمۡ لَشَتَّىٰ ٤ فَأَمَّا مَنۡ أَعۡطَىٰ وَٱتَّقَىٰ ٥ وَصَدَّقَ بِٱلۡحُسۡنَىٰ ٦ فَسَنُيَسِّرُهُۥ لِلۡيُسۡرَىٰ ٧ وَأَمَّا مَنۢ بَخِلَ وَٱسۡتَغۡنَىٰ ٨ وَكَذَّبَ بِٱلۡحُسۡنَىٰ ٩ فَسَنُيَسِّرُهُۥ لِلۡعُسۡرَىٰ ١٠ وَمَا يُغۡنِي عَنۡهُ مَالُهُۥٓ إِذَا تَرَدَّىٰٓ ١١﴾[اللیل:۱-۱۱].

ترجمه: به نام خدای کامل الذات و الصفات رحمن رحیم. سوگند به شب چون فرا گیرد و بپوشاند (۱) و به روز چون جلوه کند(۲) و به آنکه نر و ماده را آفرید(۳) که سعی و کوشش شما مختلف است(۴) پس اما آنکه بخشش کرده و پرهیز نموده(۵) و به نیکی و بهترین عقیده تصدیق کرده(۶) به زودی آسانترین راه را برایش میسر خواهیم کرد(۷) و اما آنکه بخل ورزیده و خود را بی‌نیاز شمرده(۸) و به بهترین عقیده تکذیب نموده(۹) به زودی دشوارترین راه را پیش او آریم(۱۰) و مال او به حال او فایده ندهد وقتی که به هلاکت افتد.(۱۱)

نکات: قسم به مخلوقات در حقیقت قسم به قدرت پروردگار آنهاست، در اینجا خدا سوگند یاد کرده به شب و روز که منشأ تمام نباتات است و قسم خورده به قدرتی که ایجاد نر و ماده نموده که موجب بقای نسل است، و چرا کلمۀ ما آورده برای اینکه خدانشناسان بپذیرند.

﴿إِنَّ عَلَيْنَا لَلْـهُدَى١٢ وَإِنَّ لَنَا لَلْآخِرَةَ وَالْأُولَى١٣فَأَنذَرْتُكُمْ نَارًا تَلَظَّى١٤ لَا يَصْلَاهَا إِلَّا الْأَشْقَى١٥ الَّذِي كَذَّبَ وَتَوَلَّى ١٦وَسَيُجَنَّبُهَا الْأَتْقَى ١٧ الَّذِي يُؤْتِي مَالَهُ يَتَزَكَّى ١٨ وَمَا لِأَحَدٍ عِندَهُ مِن نِّعْمَةٍ تُجْزَى ١٩ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِ الْأَعْلَى ٢٠ وَلَسَوْفَ يَرْضَى ٢١﴾

[اللیل: ۱-۱۲]

ترجمه: محققاً بر عهدۀ ماست رهنمایی(۱۲) و حقا مخصوص ما است اختیار آخرت و دنیا(۱۳) پس شما را از آتشی که زبانه کشد بیم دادم(۱۴) وارد آن نمی‌شود مگر بدبخت‌ترین مردم(۱۵) آنکه حق را تکذیب و از آن روگردانید (۱۶) و پرهیزکارترین مردم از آن اجتناب خواهد کرد(۱۷) آنکه مالش را می‌دهد تا پاکیزه شود(۱۸) و برای احدی نزد او نعمتی که پاداشی داشته باشد نیست (۱۹) جز برای طلب خشنودی ذات والای پروردگارش(۲۰) و البته به زودی خشنود گردد.(۲۱)

نکات: ﴿إِنَّ عَلَيۡنَا لَلۡهُدَىٰ﴾دلالت دارد که خدا بر عهده گرفته هدایت تمام بندگانش را به هدایت فطری و عقلی و دینی. و جملۀ: ﴿وَلَسَوۡفَ يَرۡضَىٰ﴾و سایر آیات این سوره دربارۀ ابو‌الدحداح به قولی نازل شده [۲۶۷]، چون سمرة بن جندب درختی داشت که شاخه‌هایش در منزل همسایه رفته بود و هر‌گاه خرمایی از آن درخت در خانۀ همسایۀ فقیر می‌افتاد کودکانش بر می‌داشتند، سمره می‌آمد و از دهان اطفال خارج می‌نمود، مرد فقیر خدمت رسول خداصشکایت کرد، حضرت سمره را خواست و فرمود: درخت را در مقابل درختی در بهشت به من واگذار کن و او قبول نکرد، ابو‌الدحداح رفت و همان درخت را به چهل درخت خرید و به رسول خداصتقدیم کرد و رسول خداصبه فقیر بخشید. ولی باید دانست که این آیات دربارۀ ابی‌بکر است زیرا قصۀ ابی‌الدحداح در مدینه بوده و این آیات در مکه نازل شده، چون ابابکر بنده‌های ضعفا را که مسلمان می‌شدند و در تحت عذاب مشرکین بودند خریداری می‌کرد بدون توقع که خدا فرموده: ﴿وَمَا لِأَحَدٍ عِندَهُۥ مِن نِّعۡمَةٖ تُجۡزَىٰٓ ١٩ إِلَّا ٱبۡتِغَآءَ وَجۡهِ رَبِّهِ ٱلۡأَعۡلَىٰ﴾، از آن جمله بلال بندۀ عبدالله بن جدعان بود، روزی که بتهای مشرکین را آلوده به نجاست ساخت مشرکین شکایت کردند، عبدالله، بلال را به ایشان بخشید، آنان بنا کردند در میان ریگزار حجاز او را آزار دادن [۲۶۸]، رسول خداصعبور می‌کرد دید او را آزار می‌کنند فرمود: خدای واحد، تو را نجات می‌دهد، سپس به ابو‌بکر خبر داد، ابوبکر رطلی از طلا آورد و بلال را خرید و آزاد کرد [۲۶۹]و لذا این آیات در شأن او و امثال او نازل گردید.

[۲۶۷] این روایت را طبرسی در مجمع البیان از عکرمة از ابن عباس (۵/۵۰۱) نقل کرده است. و نگا: بغوی، معالـم التنزیل (۸/۴۴۶-۴۴۷)؛ ثعلبی نیشابوری، الکشف والبیان (۱۰/۲۲۰)؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم (۴/۵۲۰-۵۲۱)؛ واحدی، أسباب النزول (ص: ۵۲۳)؛ و سیوطی، الدر الـمنثور (۸/۵۳۲-۵۳۳). با ذکر اسم «مردی از انصار» به جای «سمرة بن جندب». [۲۶۸] الرمضاء: زمینی است که از حرارت خورشید داغ شده باشد به ویژه اگر زمینی شنزار باشد. [۲۶۹] ثعلبی نیشابوری، الکشف والبیان (۱۰/۲۲۰)؛ و فخر رازی، التفسیر الکبیر (۳۱/۲۰۶).