مقدمه‌ی مترجم: خشوع در نماز و راه‌های کسب آن
حمد و سپاس خداوند عالمیان، همان خدایی که در کتاب روشنگرش فرمود: ﴿وَقُومُواْ لِلَّهِ قَٰنِتِينَ﴾[البقرة: ۲۳۸]. «و از روى خضوع و اطاعت، براى خدا بپاخیزید»، و فرمود: ﴿وَٱسۡتَعِينُواْ بِٱلصَّبۡرِ وَٱلصَّلَوٰةِۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى ٱلۡخَٰشِعِينَ ٤٥﴾[البقرة: ۴۵]. «و از صبر و نماز یاری جویید و براستی که نماز جز براى خاشعان، گران و دشوار است»، و سلام و صلوات بر امام پرهیزکاران و سرور خاشعان محمد رسول الله و بر آل و اصحابش و بر تمامی کسانی که پیرو ایشان هستند. و بعد
براستی که نماز از بزرگ‌ترین ارکان عملی دین است، و خشوع نیز یکی از اوامر مطلوب شرع در نماز است، و از آنجاییکه دشمن خدا ابلیس ملعون با خود عهد بست تا بنی آدم را در گمراهی و انحراف بیاندازد و گفت: ﴿لَأٓتِيَنَّهُم مِّنۢ بَيۡنِ أَيۡدِيهِمۡ وَمِنۡ خَلۡفِهِمۡ وَعَنۡ أَيۡمَٰنِهِمۡ وَعَن شَمَآئِلِهِمۡ﴾[الأعراف: ۱۷]. «از پیش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آنها، به سراغشان مىروم»، لذا همواره یکی از بزرگ‌ترین نیرنگ‌های او این بوده تا با انواع و اقسام وسایل و روش‌های گوناگون و وسوسه، انسان را از نمازش منصرف کرده یا به تشویش و اضطراب بیاندازد تا لذت این عبادت بزرگ را از آنها محروم نماید و اجر و ثوابشان را نابود سازد، و می‌بینیم که بسیاری از مردم از قضیه‌ی وسواس و فقدان خشوع در نماز خود شاکی هستند. شیطان در وحله‌ی نخست می‌خواهد که عبد نماز نخواند تا وی را از جمله‌ی اصحاب جهنم قرار دهد، ولی هرگاه او اراده‌ی نماز خواندن نمود این بار تلاش می‌کند تا وقت نمازش را به تأخیر بیاندازد، و هرگاه برای اقامه‌ی آن برخواست، بین او و نفسش قرار می‌گیرد و وی را در وسوسه و اضطراب می‌اندازد تا در نمازش به تشویش و غفلت بیافتد تا جاییکه نمازش باطل شود، یا نقصی در آن وارد گردد و از اجر و ثواب نمازش بکاهد، در حدیث آمده که: «إِنَّ الْعَبْدَ لَيُصَلِّى الصَّلاَةَ مَايُكْتَبُ لَهُ مِنْهَا إِلاَّ عُشْرُهَا تُسْعُهَا ثُمُنُهَا سُبُعُهَا سُدُسُهَا خُمُسُهَا رُبُعُهَا ثُلُثُهَا نِصْفُهَا» [۴]. «همانا بنده نماز می‌گزارد در حالیکه برایش جز یک دهم یا یک نهم یا یک هشتم یا یک هفتم یا یک ششم و یا یک پنجم یا یک چهارم یا یک سوم و یا نصف اجر و پاداش آن نوشته نمی‌شود». یعنی هر قدر که نمازگزار نمازش را با خشوع و حضور قلب بیشتری بخواند و ارکان و واجبات و مستحبات آن را خوب انجام دهد، به همان مقدار نیز اجر و ثوابش بیشتر خواهد شد، و علاوه بر این خشوع موجب خواهد شد تا اشتباهات و سهوهای ما در نماز کاهش یابد، و در اینجاست که خشوع اهمیت زیادی در نماز و دیگر عبادات می‌یابد، لذا شایسته است که برای رسیدن به این امر مطلوب تلاش کنیم و تمامی اسباب شرعی را که ما را به نتیجه‌ی مطلوب می‌رساند بکار ببندیم و موانعی که ما را از آن هدف مهم دور می‌سازد، دفع نماییم.
به توفیق باری تعالی مطالبی را در ارتباط با این موضوع بیان خواهیم نمود، اما در ابتدا به تعریف خشوع و نیز به بررسی حکم آن در نماز می‌پردازیم و آنگاه اسبابی را که موجب حصول آن خواهند شد ذکر می‌کنیم.
[۴] روایت ابوداود و نسائی: و علامه البانی در الجامع الصحیح: ۷۶۱، آن را حسن ذکر کرده است.