احکام سجدۀ سهو

۲- نقص در واجبات نماز :

هرگاه نمازگزار یکی از واجبات نماز را عمداً انجام ندهد نمازش باطل می‌شود [۱۰۲].

اما اگر عمدی نبوده بلکه از روی فراموشی بود، و قبل از آنکه محل آن واجب را در نمازش ترک کند (بلافاصله) بیاد آورد، باید آن عمل واجب را انجام دهد و در این حالت، دیگر چیزی بر وی نیست و نیازی به انجام سجده‌ی سهو در پایان نمازش ندارد، ولی چنانچه بعد از ترک محل واجب و قبل از رسیدن به رکن مابعد آن بیادش آمد، بایستی بازگردد و واجب را انجام دهد، ولی بعد از آنکه نمازش را کامل کرد و سلام داد باید دو سجده بابت این سهو انجام داده و سلام دهد [۱۰۳].

و اگر پس از رسیدن به رکن بعد از آن (عمل واجب) بیادش آمد، دیگر لازم نیست که به محل عمل واجبی که ترک کرده بازگردد، بلکه نمازش را ادامه دهد و در عوض قبل از آنکه سلام دهد دو سجده‌ی دیگر بعنوان سجده‌ی سهو ببرد و بعد سلام دهد [۱۰۴].

مثلا شخصی را در نظر بگیرید که در رکعت دوم است و از سجده‌ی دوم برمی‌خیزد ولی فراموش می‌کند که تشهد بخواند و به رکعت سوم می‌رود، حال در هنگامی که قصد برخواستن داشت (و هنوز بلند نشده) بیاد می‌آورد، در این صورت او باید زود حالت نشسته به خود بگیرد و تشهد خود را بخواند و بعد به نمازش ادامه دهد، اما لازم نیست که در پایان نمازش سجده‌ی سهو ببرد. اما چنانچه بعد از اینکه (کمی) برخواست ولی هنوز کاملاً کمر خود را راست نکرده بود و به اصطلاح حالت ایستاده‌ی کامل به خود نگرفته بود، باید بازگردد و بنشیند و تشهد خود را بخواند و سپس نمازش را ادامه دهد و بعد از آنکه سلام داد دو سجده دیگر بابت سهوی که مرتکب شده انجام دهد و بعد سلام دهد.

و چنانچه بعد از آنکه برخواست و به حالت ایستاده درآمد، بیادش آمد دیگر لازم نیست بنشیند و تشهد بخواند، بلکه تشهد از او ساقط می‌شود، در عوض قبل از سلام دادن باید دو سجده‌ی سهو برده بعد سلام دهد.

دلیل آن روایتی است که امام بخاری و غیر او نیز از عبد الله بن بحینهسآورده‌اند که پیامبر جنماز ظهر را با آن‌ها خواند و در دو رکعت اول برخواست بدون اینکه تشهد بخواند، صحابه نیز با وی برخواستند تا اینکه به آخر نماز رسیدند و آن‌ها منتظر شدند تا پیامبر جسلام دهد، ولی پیامبر جالله اکبر گفت و قبل از اینکه سلام دهند دو سجده بردند و بعد سلام دادند [۱۰۵].

[۱۰۲] در انتهای این کتاب در مورد شناخت ارکان و واجبات و سنت‌های نماز توضیح خواهیم کرد. [۱۰۳] بعداً در بخش سوم این کتاب اشاره خواهد شد که بعضی از علما انجام سجده‌ی سهو را در این حالت نیز لازم نمی‌دانند. [۱۰۴] بعبارتی ترک واجبات در نماز اگر سهوا روی دهد، با سجده‌ی سهو که قبل از سلام نماز صورت می‌گیرد جبران می‌شود. [۱۰۵] بخاری: ۱۲۲۴، مسلم: ۵۷۰، نسائی: ۱۹/۳، ابوداود: ۱۰۲۱، ترمذی: ۳۸۹، ابن ماجه: ۱۲۰۶.