۵- قرائت قرآن بصورت ترتیل، و زیبا تلاوت کردن آن
یکی از مواردی که موجب حصول خشوع است، قرائت صحیح و بدور از اشتباه است، که معمولا با رعایت قواعد ترتیل بدست میآید، چنانکه الله تعالی میفرماید: ﴿وَرَتِّلِ ٱلۡقُرۡءَانَ تَرۡتِيلًا﴾[المزمل: ۴]. «و قرآن را به ترتیل و شیوایی بخوان» یعنی: آن را با تأنی همراه با تدبر، شمرده شمرده و حرف به حرف بخوان.
ترتیل آنست که تمام حروف بهشیوایی بیان شده و حق اشباع به آن داده شود بیآنکه در نطق آن تکلف و زحمتی روی دهد. «یعنی نه کُند و نه تند بلکه به صورت متوسط به طوری که هریک از حروف جداگانه از مخارج مخصوص، ادا شود» [۴۸].
عائشهلمیگوید: «رسول خدا جچون سورهای از قرآن را میخواندند، آن را چنان به ترتیل و شمردهشمرده تلاوت میکردند که از آنچه بود هم طولانیتر مینمود» [۴۹]. و این ترتیل و شمرده خواندن به تدبر و اندیشه نمودن در آیات قرآن و لذا رسیدن به خشوع کمک خواهد کرد.
همچنین از جمله مواردی که به حصول خشوع کمک میکند، زیبا خواندن تلاوت قرآن است. پیامبر جفرمودند: «زَيِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ يَزِيدُ الْقُرْآنَ حُسْناً» [۵۰]. «قرآن را با صدایتان زینت ببخشید، زیرا صدای خوب بر حسن قرآن میافزاید». و منظور از صدای نیکو این نیست که مانند آواز اهلِ فسق بخواند، بلکه زیبایی صوت به همراه حزن باشد چنانکه رسولخدا جفرمودهاند: «إِنَّ مِنْ أَحْسَنِ النَّاسِ صَوْتًا بِالْقُرْآنِ الَّذِى إِذَا سَمِعْتُمُوهُ يَقْرَأُ حَسِبْتُمُوهُ يَخْشَى اللَّهَ» [۵۱]. «بهترین و خوش صداترین انسانها در قرائت کسی است که چون به قرائتش گوش دهید احساس کنید از خدا میترسد». امام نووی از قاضی عیاض نقل میکند که گفت: «أَجْمَعَ الْعُلَمَاء عَلَى اِسْتِحْبَاب تَحْسِين الصَّوْت بِالْقِرَاءَةِ وَتَرْتِيلهَا».«علما اجماع دارند که تحسین صوت در قرائت و شیوا خواندن آن مستحب است» [۵۲].
[۴۸] «صفة الصلاة النبی» علامه البانی. [۴۹] مسلم: ۷۳۳. [۵۰] بخاری در تعلیق و أبوداود و دارمی و حاکم و تمام رازی با دو سند صحیح آوردهاند، و در «صفة الصلاة» البانی. [۵۱] حدیثی است که ابن مبارک در الزهد: ۱۶۲/۱، از الکواکب: ۵۷۵، آورده است. همچنین دارمی و ابن نصر و طبرانی آن را آوردهاند و ابونعیم در «أخبار اصبهان» و ضیاء در «الـمختارة»، و در «صفة الصلاة» البانی. [۵۲] شرح نووی بر صحیح مسلم: ح ۱۳۲۲.