کسی که در تلاوت سورهی بعد از فاتحه دچار اختلال شود
از جناب شیخ سوال شد: دربارهی کسی که در نماز (در هنگام خواندن سورهی بعد از فاتحه) سهواً از سورهای به سورهی دیگری که قبل از آنست منتقل میشود. آیا سجدهی سهو بر او واجب میشود؟ [۲۱۲]
جواب دادند: سجدهی سهو بر او واجب نمیشود، هرگاه عکس ترتیب قرآن (تلاوت کند)، یعنی مثلا سورهای را از آخر قرآن بخواند و سپس به (سورهی دیگری در) ماقبل آن بازگردد، اما افضل آنست که به ترتیب قرآن پیش رود همانطور که صحابهشقرآن را بر وجه معروفی که در مصحف است ترتیب بندی کردهاند.
و بدان که ترتیب آیات قرآن امری توقیفی است، به این معنا که آن ترتیب از رسول خدا جاخذ شده است و جایز نیست که عکس آن ترتیب (تلاوت کرد) [۲۱۳]. اما در مورد ترتیب سوره بندی قرآن، علما دربارهی آن دو قول مختلف دارند و قول صحیح آنست که بعضی از آن سورهها توقیفی هستند مانند ترتیب سورههای سبح (اعلی) و غاشیه، و بعضی دیگر از آنها با اجتهاد صحابهشبوده است [۲۱۴].
[۲۱۲] شماره سؤال: ۷۱۹. [۲۱۳] مثلا کسی بعد از فاتحه ابتدا آیة الکرسی را میخواند و بعد از آن به ابتدای سوره بقره بازگشته و از آنجا ادامه میدهد..این عمل وی یعنی عکس خواندن آیات قرآن مخالف باترتیب بندی آیات قرآن است، و مخالفت با آن ترتیب جایز نیست. [۲۱۴] در مورد معکوس خواندن سورههاى قرآن چه در نماز و چه غیر آنغ، مانند خواندن سوره فلق در رکعت اول و سپس سوره اخلاص در رکعت دوم؛ بعضى از علماء آنرا مکروه میدانند، و بعضى دیگر آنرا حرام میدانند، زیرا نظرشان بر اینست که ترتیب سورههاى قرآن توقیفى هست، یعنى از طرف خداوند متعال سورههاى قرآن ترتیب داده شدهاند، پس جائز نیست که آنرا پس و پیش خواند. ولى بیشتر علماء از قبیل امام مالک، امام احمد بن حنبل، قاضى عیاض، نووى، ابن تیمیة، ابن باقلانى، و غیره آنرا مباح میدانند، زیرا میگویند ترتیب سورههاى قرآن توقیفى نیست بلکه از اجتهاد صحابه میباشد و براى ترتیب سورههاى قرآن بین صحابه اجماع واقع نشده، و دلیلشان اینست که در صحیح مسلم آمده است که پیامبر جدر یکی از نمازهایش سوره نساء را قبل از سوره ال عمران خوانده است (مراجعه شود به حدیث شماره ۷۷۲ از صحیح مسلم)، و همچنین اصحاب پیامبر جنیز سورههاى قرآن را در نماز گاه گاهى پس و پیش میخوانده اند، همانطور که امام بخارى ذکر کرده است که «أحنف» هنگام نماز صبح امام بود و در رکعت اول سوره کهف را خواند و در رکعت دوم سوره یوسف (که در ترتیب مصحف قبل از سوره کهف میباشد) را تلاوت نمود، و عمر بن خطاب که پشت سرش نماز میخواند ایرادى نگرفت.