نقد و بررسی اصول و عقاید شیعه دوازده امامی (جلد دوم)

فصل اول: نقش شيعه در جهان اسلام

نقش شیعه در جهان اسلام در طول تاریخ و ادوار مختلف آن، بسیار گسترده و بزرگ است. بررسی این موضوع، ابعاد مختلفی دارد که کتاب‌های بسیار و تلاش‌های فراوانی می‌طلبد. بازگشت به رویدادهای تاریخی مانند آنچه در قرن چهارم و پنجم و بعد از آن در عراق اتفاق افتاده است و رخدادهایی که شیعه در آنها نقش اساسی داشته‏اند، یک موضوع گسترده‌ است، پس مطالعه و تحقیق آن در جهان اسلام چگونه ممکن است؟ بررسی جنبش‌های روزافزون شیعه در جهان امروز و در نقاط مختلف جهان اسلام و آثاری که از خود به جای می‏گذارند، نیازمند مطالعات و تحقیقات میدانی، ارتباطات گسترده و سفرهای متعدد است و تحقیق بخشی از آن در یک کتاب، آن هم در یک فصل که برای نقد اصول و عقاید شیعه در نظر گرفته شده، ممکن نیست.

به همین دلیل، در این فصل به اشاره‏ای سریع، سخنی کوتاه و بیان جزئی از کل و مُشتی نمونه خروار اکتفا می‏کنم و درحد توان تلاش می‏کنم بعضی از آثار آنها را در موضوعات محدود و مشخص بیان کنم، تا سخن به درازا نکشد. این موضوعات عبارتند از:

۱- فکری و اعتقادی؛

۲- سیاسی؛

۳- اجتماعی؛

۴- اقتصادی.

این تقسیم‌بندی فقط برای توضیح و بیان این آثار می‌باشد و در اصل، این موضوعات به هم مرتبط و متصل هستند؛ پرداختن به این مساله از این جهت است که شر بدعت برای امت اسلام بسیار خطرناک است و بر تمام جوانب زندگی مسلمانان تأثیر می‏گذارد. هر پژوهشگری ‏که تاریخ این امت و رویکردهای بدعت‌آمیزش را بررسی کند، اثرات منفی آن‌را بر دولت اسلامی می‏بیند. برای نمونه به آنچه شیخ‌الاسلام ابن‌تیمیه دربارۀ دلایل فروپاشی حکومت اموی می‌گوید دقت کنید: «حکومت بنی‌امیه به خاطر جعد بن درهم که عقیدۀ فرقه معطله را داشت و به دلایل دیگر فروپاشید [۱۵۵۰]. ایشان همچنین می‏گوید: «آخرین خلیفه بنی‌امیه به نام مروان بن محمد جَعدی، به همین جعد بن درهم نسبت داده می‌شود. و بدیُمنی او به مروان رسید، تا سرانجام دولت اموی دچار زوال و نابودی شد؛ زیرا هنگامی‏که بدعت‌های مخالف دین رسول اللهجبروز کردند، خداوند از مخالفان پیامبران‡انتقام گرفت و دیگران را [برای غلبه] بر آنها یاری داد [۱۵۵۱]».

این تفسیر دینی و اسلامی از رخدادهای تاریخی، با تفسیرِ مادی‌گرایانه از تاریخ تفاوت دارد، و این کاری است که تنها اهل ایمان آن‌را درمی‌یابند.

****

[۱۵۵۰] جعد بن درهم اولین کسی است که بحث تعطیل اسماء و صفات خداوند را مطرح نمود (مجموع فتاوى شیخ‌الإسلام: ۱۳/۱۸۲). [۱۵۵۱] همان: ۱۳/۱۷۷.