دنیای سحر و شعبده بازی

۳- سحر نزد مصریان

یکی از ملت‏هایی که در تاریخ به جادوگری شهرت داشته‏اند، قبطیان مصر بودند «و دست‏نوشته‏های قدیمی مصر که بر کاغذ پاپیروس یافت شدند، نشان می‏دهند که جادو در میان تمام طوایف مصر از جایگاه والایی برخوردار بوده است تا جایی که مراسمی برای آن ترتیب می‏دادند و وظایفی را در قبال آن مشخص می‏کردند که عالمان دینی آنان عهده‏دار آن می‏شدند».

این دست‏نوشته‏ها بیانگر این نکته‌اند که گاهی مصریان به منظور غافلگیرکردن خدایان خود، افسون‏های شرک‏آلودی را می‏خواندند تا خدایان بتوانند برچیز مورد نظر آنان اثر داشته باشند، و گاهی هم جهت دفع بیماری‏ها نسخه‏های پزشکی را با طلسم‏ها و افسون‏ها آمیخته می‏کردند.

مصریان قدیم بدن انسان را به اعضای مختلف تقسیم می‏کردند و معتقد بودند که هریک از این اعضا تحت تأثیر یکی از خدایان قرار دارند و جدولی را برای روزهای با برکت و نحس ترسیم کرده بودند و می‏گفتند: در روز نوزدهم ماه «هاتور» عبور از رودخانه‏ی نیل جایز نیست، و نیز معتقد بودند که اگر کودکی در ماه «بابه» به دنیا بیاید، محکوم به قتل خواهد شد». [۱۶]

یکی از بزرگترین پادشاهان مصر که در واپسین روزگار مصریان قدیم بر آنان حکومت می‏کرد جادوگری ماهر بنام «نیکتانیبس» که تا سال ۳۵۸ قبل از میلاد حکومت او ادامه داشت. [۱٧]

قرافی در کتاب «الفروق» می‏گوید: «قبطیان در زمان «دلوکا» پادشاه مصر بعد از فرعون، در معابد سحر انجام می‏دادند [۱۸]و لشکریان دنیا را به تصویر می‏کشیدند در حالی که چشمانشان را بیرون می‏‏آوردند و گردن‏هایشان را می‏زدند. هر لشکری که قصد حمله به آنان را داشت از دیدن این تصاویر به وحشت می‏افتاد و ازیورش به آنان خودداری می‏کرد. بدین ترتیب پس از غرق شدن فرعون و لشکریانش، زنان مدت ششصد سال بر قبطیان پادشاهی و فرمانروایی می‌کردند.

جادوگران مصر دارای معادلات جبری و مجموعه‏های حسابی و فلکی و رموز و کلمات مبهمی بودند که هنگام سحر کردن از آن‌ها استفاده می‏کردند. کاهن قبل از آنکه به اعمال سحرآمیز بپردازد، به مدت نه روز در عبادتگاهش خلوت می‏کرد و در این مدت محل و لباس‌های روزانه‌ی خود را پاک می‏کرد و غذای مخصوصی می‏خورد و ریاضت‏های دینی سختی را انجام می‏داد. پس از پایان یافتن این نه روز، دهان خود را با نترون می‏شست و با رنگ سبز تصویر یک پر کوچک را بر زبان خود رسم می‏کرد. این تصویر از نظر آنان بیانگر راستی و حقیقت بود. سپس دایره‏ی بزرگی را به رنگ روزی که سحر را در آن شروع می‏کرد می‏کشید و در اطراف آن از داخل و خارج علامت‏ها و رمزهای سحر‏آمیزی را رسم می‏کرد و پس از آن کار خود را آغاز می‏کرد. [۱٩]

جادوگران هنگام تجهیز مردگان جهت انتقال به جهان آخرت جادو می‌کردند و از نظر مصریان قدیمی عملیات مومیایی و دفن کردن، ارتباط نزدیکی با سحروجادو داشت. هنگام مومیایی کردن، طلسم‏ها، افسون‏ها و عبارت‏های سحرآمیز مخصوصی را می‏خواندند که بدون آن‏ها، مومیایی کردن آنطور که شایسته است انجام نمی‏گرفت.

علاوه بر این، کتیبه‏های بدست آمده در «اهرام» که به زبان هیروگلیفی نوشته شدند و قدیمی‏ترین آثار فکری انسان به شمار می‏آیند، شامل آثار واضحی از سحر هستند، و حتی برخی از باستان‏شناسان این کتیبه‏ها را مجموعه‏ای از افسون‏ها و رموز سحری برشمردند.

پژوهشگران باستان‏شناسی تاکید می‏کنند که مناظر و تصاویر کشیده شده بر دیواره‏ی قبرهای قدیمی مصر، دارای انگیزه‏های سحر‏آمیزی بوده‏اند، زیرا که هدف از آن‌ها تحقق یافتن محتویات آن‌ها در زندگی اخروی بوده است.

در دوره‏ی امپراتوری قدیم مصر نامه‏ی مشهور مردگان مجموعه‏ای از تصاویر سحر‏آمیز و افسون و طلسم‏هایی بود که مردگان هنگام انتقال به جهان آخرت آن را مورد استفاده قرار می‏دادند.

زندگی روزمره‏ی مصریان قدیم را نیز سحر و جادو فرا گرفته بود تا جایی که آنان غذای خود را آماده نمی‏کردند و به مسافرت نمی‌رفتند مگر پس از خواندن افسون‏ها و صیغه‏های سحرآمیز مخصوصی. جادوگری در دولت‏های میانی و جدید بیشتر از دولت‏های قدیمی مصر رایج بود، زیرا بیشتر آثار و کتیبه‏های کشف شده‏ی حاوی سحر در دوران دو دولت میانی و جدید بود.

مصر قدیم جایگاه فنون و صنایع مختلف بوده است به گونه‌ای که تاریخ آن‌ها بیانگر این نکته است که هیچکدام از کارهای صنعتی و شیمیایی آنان انجام نمی‌شد مگر همراه با (گفتن) کلماتی دینی و تعابیری سحر‏آمیز که برای موفقیت در این کارها لازم و ضروری بودند. [۲۰]

جادوگران مصر در زمینه‏ی سحر به جایگاه والایی رسیده بودند، زیرا ملت‎های دیگر مثل یونانیان، رومیان و غیره بر این باور بودند که جادوگران مصر از جادوگران دیگر ممالک شرقی پیشرفته‏تراند، و ساحران سرزمین‏های همجوار مصر تلاش می‏کردند که از جادوگران مصر تقلید کنند. [۲۱]

کسی که از جایگاه سحر و جادو نزد مصریان قدیم آگاهی داشته باشد، به جنایت سحر بر زندگی انسان در طول تاریخ پی می‏برد و انسان مسلمانی که این گمراهی را مورد مطالعه قرار می‏دهد، راهی ندارد جز اینکه بگوید: سپاس و ستایش سزاوار خدایی است که نعمت اسلام را به ما ارزانی داشت.

[۱۶] دایرة المعارف قرن بیستم (۵/۶۴) «هاتور» و «بابه» از ماه‏های مصری قدیم هستند. [۱٧] محمد محمد جعفر، السحر ص(۱۵) [۱۸] هر روستایی در مصر دارای معبدی بود که کاهنی بر روی یک صندلی طلایی در آن می‏نشست. (نگا: نهایه الأرب فی فنون الأدب نویری (۱/۳٩۴) [۱٩] محمد محمد جعفر، السحر ص(۱٩) [۲۰] احمد شنتناوی، فنون السحر ص(۲۵) [۲۱] همان، ص(۲٩)