۲- شیوه‌های جایز پرهیز از جادو و جادوگران
بهترین درمان جادو آن است که فرد قبل از واقع شدن و دچار شدن به جادو از آن پرهیز نماید، زیرا پیشگیری بهتر از درمان است.
جادوگر، فردی گمراه و شیفته بدی و فساد است و برای محقق نمودن اهداف فاسد خود از شیطان یاری میجوید. قرآن به ما میآموزد که چگونه انسان مسلمان خود را از شیطان و یاران و پیروان او در امان نگاه میدارد. برخی از این شیوهها عبارتند از:
۱- پناه‌بردن به خداوند. قرآن در موارد متعدد ما را به پناه بردن به خدا رهنمون شده است. خداوند می‌فرماید:
﴿وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ نَزۡغٞ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِۚ﴾[الأعراف: ۲۰۰].
«و اگر وسوسهای از شیطان به تو رسید به خدا پناه ببر».
﴿وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنۡ هَمَزَٰتِ ٱلشَّيَٰطِينِ٩٧ وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَن يَحۡضُرُونِ٩٨﴾[المؤمنون: ٩٧-٩۸].
«و بگو پروردگارا! خویشتن را از وسوسههای اهریمنان در پناه تو میدارم و خویشتن را در پناه تو میدارم از اینکه با من گرد آیند». بهترین وسیله‌ی پناه بردن به خدا خواندن معوّذتین یعنی: ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ١﴾و ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ١﴾است.
«استعاذه» پناه بردن به خداوند حکیم و دانا و بینایی است که نیرنگ شیطان و جادوگران را می‌داند و بر رد آن تواناست.
۲- تقوای خداوند و رعایت اوامر و نواهی او. کسی که تقوای خدا را پیشه کند، خداوند نیز حراست و حفاظت او را به عهده میگیرد و او را به دیگری نمیسپارد.
﴿وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مَخۡرَجٗا٢﴾[الطلاق: ۲].
«هرکس از خدا بترسد و پرهیزکاری کند خداوند راه نجات را برای او فراهم میسازد». و می‌فرماید:
﴿وَإِن تَصۡبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لَا يَضُرُّكُمۡ كَيۡدُهُمۡ شَيًۡٔاۗ﴾[آل عمران: ۱۲۰].
«و اگر بردباری کنید و بپرهیزید حیلهگری آنان به شما هیچ زیانی نمیرساند».
۳- توکل و اعتماد به خداوند. کسی که به خداوند توکل میکند، خدا برای او کافی است و توکل از قویترین شیوههایی است که انسان آزار و ظلم و تجاوز دیگران را بدان وسیله از خود دور میکند. ﴿وَمَن يَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسۡبُهُۥٓۚ﴾[الطلاق: ۳].
«هرکس بر خدا توکل کند خدا او را بسنده است».
۴- توبه خالصانه در برابر خداوند از تمام گناهانی که دشمن را بر او مسلط نموده است. خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَمَآ أَصَٰبَكُم مِّن مُّصِيبَةٖ فَبِمَا كَسَبَتۡ أَيۡدِيكُمۡ﴾[الشورى: ۳۰].
«آنچه از مصائب و بلایا به شما میرسد به خاطر کارهایی است که خود کردهاید». و می‌فرماید:
﴿أَوَلَمَّآ أَصَٰبَتۡكُم مُّصِيبَةٞ قَدۡ أَصَبۡتُم مِّثۡلَيۡهَا قُلۡتُمۡ أَنَّىٰ هَٰذَاۖ قُلۡ هُوَ مِنۡ عِندِ أَنفُسِكُمۡۗ﴾[آل عمران: ۱۶۵].
«آیا هنگامی که مصیبتی در جنگ احد به شما دست داده است به ناله و فغان افتادهاید و حال آنکه در جنگ بدر دو برابر آن کسب کردهاید گفتند: این از کجاست؟ بگو از ناحیه‌ی خودتان است».
۵- صدقه و احسان که تاثیر شگفتی در دور نمودن بلا و جادو و حسد دارد.
۶- توحید خالص و ناب و اینکه شخص هنگام مشاهده نمودن اسباب ظاهری تمام فکر و ذهن خود را متوجه مسبّب حقیقی یعنی خداوند حکیم و توانا نماید و یقین داشته باشد که این ابزار ظاهری مانند حرکات باد هستند که در دست قدرت محرّک و آفریننده خود قرار دارند و جز به اجازه‌ی او سود و زیانی نمی‌رسانند. پروردگار توانا در مورد سحر می‌فرماید:
﴿وَمَا هُم بِضَآرِّينَ بِهِۦ مِنۡ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ﴾[البقرة: ۱۰۲].
«و حال آنکه با چنین جادوی خویش نمیتوانند به کسی زیان برسانند مگر اینکه با اجازه و خواست خدا باشد». و می‌فرماید:
﴿وَإِن يَمۡسَسۡكَ ٱللَّهُ بِضُرّٖ فَلَا كَاشِفَ لَهُۥٓ إِلَّا هُوَۖ وَإِن يُرِدۡكَ بِخَيۡرٖ فَلَا رَآدَّ لِفَضۡلِهِۦۚ﴾[يونس: ۱۰٧].
«اگر خداوند زیانی به تو برساند هیچ کس جز او نمیتواند آن را برطرف گرداند و اگر بخواهد خیری به تو برساند هیچ کس نمیتواند فضل و لطف او را از تو برگرداند».
آنگاه که انسان کاملاً متوجه خداوند شده و به توحید ناب میرسد، خوف غیرخدا از دلش بیرون می‌رود و دشمن در چشم او کوچکتر از آن میشود که در کنار خداوند از او بترسد، بلکه فقط از خداوندی هراس دارد که او را از دشمنش در امان نگاه داشته است.
٧- به کثرت قرآن خواندن و دعا کردن. ابن قیم دعاهایی که در قرآن و حدیث وارد شده را داروهای الهی نامگذاری کرده و آن‌ها را مؤثرترین شیوه برای پرهیز از جادو و دور کردن شر جادوگران می‌داند. او میگوید: «از سودمندترین شیوه‌های درمان جادو استفاده از داروهای الهی است و در حقیقت داروی اصلی جادو همین است. زیرا سحر و جادو ناشی از تاثیرات روح‌های پلید و پست است و آن را باید با چیزی درمان کرد که در مقابل این روحها مقاومت و پیکار نماید یعنی اذکار و آیات و دعاهایی که سحر و تاثیر آن را باطل نماید.
این دعاها هر‌چه نیرومندتر باشند، جادو را بهتر میگشایند، این کار مانند روبرو شدن دو لشکر است که هرکدام اسلحه و تجهیزات مخصوص به خود را دارد، و هر لشکری که قویتر و نیرومندتر باشد پیروز خواهد شد.
اگر دل انسان لبریز از یاد خدا باشد و فرد در کنار آن دعاها و اورادی را بخواند که منافاتی با یاد خدا نداشته باشد و قلب و زبان در آن مطابق و همراه هم باشند، این بزرگترین و بهترین وسیله برای دور نمودن جادو از انسان است، و هنگام مبتلا شدن به جادو نیز همین بهترین درمان است، زیرا جادوی جادوگران فقط در زنان و کودکان و نادانان و مردم ساده لوح بیابان و کسانی که از دین و توکل و توحید بهره‌ی کافی ندارند و از دعاهای الهی واحادیث نبوی محرومند تأثیر می‌گذارد و خلاصه اینکه جادو در دل‌های ضعیف و اثر پذیری که به پستیها تمایل دارد اثر میکند.
گفتهاند: شخص جادو شده خود نیز در رساندن ضرر به خویش کمک میکند، زیرا در اغلب اوقات دل او متوجه چیزی است و آن چیز به سبب میل و التفاتی که در دل اوست بر قلب مسلط میشود. روح‌های پلید هم به محض آنکه چنان قلبهایی را مشاهده کردند و دانستند که در آن چیزی است که با آن‌ها [روح‌های پلید] تناسب دارد، و از سویی هیچ قدرت و نیروی الهی هم در آن دل‌ها نیست و ساز و برگ مبارزه با آن‌ها را ندارند، زمینه را مناسب میبینند و بر آن مسلط میشوند و ممکن است با جادو و یا چیزی شبیه جادو در آن تاثیر نمایند. [۲۰۶]
این گفتار ارزشمند ابن قیم را به این حقیقت راهنمایی میکند که بر مسلمان واجب است که همیشه جان خود را به وسیله‌ی دعاها و اوراد الهی و اذکار نبوی مصون و محفوظ نگاه دارد. به این ترتیب می‌تواند از وقوع سحر و جادو پیشگیری نماید. اما کسی که خود را به وسیله‌ی این داروهای الهی حفظ نمیکند، همان کسی است که خود به ضرر خود کار میکند و به ویژه اگر دلش را به غیر خدا مشغول نماید. در پایان این مبحث برخی از دعاها و اوراد و اذکاری که انسان را در مقابل جادو و شیاطین حفاظت میکنند و در درمان شخص جادو شده هم مفید است، برای شما بیان میکنم.
[۲۰۶] زاد المعاد: (۳/۱۰۵)