۴- آیه‌ها و دعاهای پیشگیری از جادو و پس از دچار شدن به آن
همه‌ی قرآن برای مؤمنان شفا و رحمت است:
﴿وَنُنَزِّلُ مِنَ ٱلۡقُرۡءَانِ مَا هُوَ شِفَآءٞ وَرَحۡمَةٞ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ﴾[الإسراء: ۸۲].
«و ما آیاتی از قرآن را فرو میفرستیم که مایه بهبودی و رحمت مؤمنان است».
ذکر خدا و دعاها و تعویذهایی که انسان به وسیله‌ی آن به خدا پناه برده و متوجه او میگردد به شرطی که انسان از روی یقین و صداقت از آن استفاده کند، همگی شفابخش و به اذن خدا مؤثر واقع می‌شوند.
اکنون به برخی از آیات و احادیث و سخنان علما در این زمینه اشاره میکنیم.
۱- پناه بردن به خداوند بزرگ از شر دشمن نفرین شده انسان (شیطان).
خداوند میفرماید:
﴿وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ نَزۡغٞ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِۚ إِنَّهُۥ سَمِيعٌ عَلِيمٌ٢٠٠﴾[الأعراف: ۲۰۰].
«و اگر وسوسهای از شیطان به تو رسید به خدا پناه ببر، او شنوای داناست».
و میفرماید:
﴿وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنۡ هَمَزَٰتِ ٱلشَّيَٰطِينِ٩٧ وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَن يَحۡضُرُونِ٩٨﴾[المؤمنون: ٩٧-٩۸].
«بگو پروردگارا! خویشتن را از وسوسههای اهریمنان در پناه تو میدارم و خویشتن را در پناه تو میدارم از اینکه با من گرد آیند».
ابن عباسبمی‌گوید: «پیامبر خدا صحسن و حسین را از شر شیطان به خدا میسپرد و می‌فرمود: «پدر شما (ابراهیم) اسماعیل و اسحاق را به خداوند میسپرد: پناه میبرم به کلمات تامه‌ی خداوند از هر شیطان و جنبنده‌ی سمی و خطرناکی (مانند عقرب و مار و...) و از هر چشم بدی که آدم را فرا گیرد». [۲۱۸]
۲- گفتن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ»
جابر بن عبدالله سروایت کرده که پیامبر خدا صگفت: «چون شب فرا رسد کودکانتان را نگه دارید، زیرا شیاطین در این وقت پراکنده می‌شوند. و چون ساعتی از شب گذشت آنان را رها کرده و (به حال خود وا گذارید) درها را ببندید و نام خدا را یاد کنید، زیرا شیطان هیچ در بستهای را نمیگشاید، و دهانه مشکهای خود را ببندید و نام خدا را یاد کنید، و ظرفهای خود را بپوشانید و نام خدا را یاد کنید اگرچه [پوشاندن ظروف] با قرار دادن چیزی روی آن باشد، و چراغهایتان را خاموش کنید». [۲۱٩]
۳- خواندن ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ١﴾و معوّذتین در صبحگاه و شامگاه.
معاذ بن عبدالله بن خبیب از پدرش روایت کرده که گفت: «در یک شب بارانی و بسیار تاریک در جستجوی رسول خدا صخارج شدیم تا برایمان نماز بخواند. عبدالله بن خبیب می‌گوید: من پیامبر را یافتم و او به من فرمود: بگو، من چیزی نگفتم. دوباره فرمود: بگو، من باز چیزی نگفتم؛ باز هم فرمود: بگو، عرض کردم: چه بگویم؟ فرمود: ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ١﴾و معوّذتین را شامگاه و صبحگاه سه مرتبه بخوان که تو را از همه چیز بینیاز می‌کند». [۲۲۰]
صدیق حسن خان می‌گوید: معوّذتین تاثیر عجیبی در از بین بردن سحر و جادو دارند.
کسی که شبانه روز بر خواندن آن دو سوره مداومت داشته باشد به اذن خداوند هیچ سحری به او زیان نمیرساند، و اگر شخص جادو شده آن سورهها را بخواند إن شاء الله اثر آن سحر از بین خواهد رفت. [۲۲۱]
عایشهبمیگوید: «هرگاه رسول خدا صدچار رنج و دردی میشد معوّذتین را بر خود میخواند و [به اطراف خود] میدمید، این حدیث را مالک در مؤطأ روایت کرده، و در صحیح بخاری و صحیح مسلم نیز از طریق او آمده است.
۴- خواندن سوره‌ی بقره.
درصحیح مسلم از بوهریره روایت شده که پیامبر صفرمودند: «لاَ تَجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ مَقَابِرَ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنْفِرُ مِنَ الْبَيْتِ الَّذِى تُقْرَأُ فِيهِ سُورَةُ الْبَقَرَةِ» [۲۲۲]خانههای خود را به گورستان تبدیل نکنید، همانا شیطان از خانهای که سوره‌ی بقره در آن خوانده میشود فرار می‌کند.
۵- خواندن آیة الکرسی.
در داستانی که بخاری در صحیح خود آن را روایت کرده، شیطانی به ابوهریره گفت: آنگاه که به رختخواب رفتی آیة الکرسی را بخوان ﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ﴾تا آخر آیه، زیرا این آیه همیشه نگاهبان تو خواهد بود و تا صبح هیچ شیطانی به تو نزدیک نمی‌شود.
آنگاه که ابوهریره این ماجرا را برای پیامبر خدا صتعریف نمود، آن حضرت صفرمود: «أما إنه صدقك وهو کذوب» [۲۲۳]او به تو راست گفته هرچند که بسیار دروغگوست.
آیة الکرسی این است:
﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ لَا تَأۡخُذُهُۥ سِنَةٞ وَلَا نَوۡمٞۚ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ مَن ذَا ٱلَّذِي يَشۡفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيۡءٖ مِّنۡ عِلۡمِهِۦٓ إِلَّا بِمَا شَآءَۚ وَسِعَ كُرۡسِيُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۖ وَلَا ئَُودُهُۥ حِفۡظُهُمَاۚ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡعَظِيمُ٢٥٥﴾[البقرة: ۲۵۵].
«خدایی جز الله وجود ندارد و او زنده پایدار دو جهان هستی را نگهدار است. او را نه چُرتی و نه خوابی فرا نمیگیرد، از آن اوست آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است. کیست آنکه در پیشگاه او میانجیگری کند مگر با اجازه‌ی او؟ میداند آنچه را که در پیش روی مردمان است و آنچه را که در پشت سر آنان است. چیزی از علم او را فراچنگ نمیآورند جز آن مقداری را که وی بخواهد، فرماندهی و فرمانروایی او آسمان‌ها و زمین را در برگرفته است و نگاهداری آن دو وی را درمانده و ناتوان نسازد و او بلندمرتبه و سترگ است».
۶- خواندن دو آیه‌ی آخر سوره بقره.
ابن مسعود سروایت کرده که رسول خدا صفرمود: «مَنْ قَرَأَ بِالْآيَتَيْنِ مِنْ آخِرِ سُورَةِ الْبَقَرَةِ فِي لَيْلَةٍ كَفَتَاهُ» [۲۲۴]هر کسی که دو آیه‌ی آخر سوره‌ی بقره را در شبی بخواند برای او کفایت می‌کند.
دو آن این است:
﴿ءَامَنَ ٱلرَّسُولُ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مِن رَّبِّهِۦ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۚ كُلٌّ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ لَا نُفَرِّقُ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّن رُّسُلِهِۦۚ وَقَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَاۖ غُفۡرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيۡكَ ٱلۡمَصِيرُ٢٨٥ لَا يُكَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَاۚ لَهَا مَا كَسَبَتۡ وَعَلَيۡهَا مَا ٱكۡتَسَبَتۡۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذۡنَآ إِن نَّسِينَآ أَوۡ أَخۡطَأۡنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تَحۡمِلۡ عَلَيۡنَآ إِصۡرٗا كَمَا حَمَلۡتَهُۥ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلۡنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِۦۖ وَٱعۡفُ عَنَّا وَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَآۚ أَنتَ مَوۡلَىٰنَا فَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ٢٨٦﴾[البقرة: ۲۸۵-۲۸۶].
«فرستاده (خدا، محمّد) معتقد است بدانچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده است (و شکی در رسالت آسمانی خود ندارد) و مؤمنان (نیز) بدان باور دارند. همگی به خدا و فرشتگان او و کتاب‌های وی و پیغمبرانش ایمان داشته (و می‌گویند:) میان هیچ یک از پیغمبران او فرق نمی‌گذاریم (و سرچشمه رسالت ایشان را یکی می‌دانیم). و می‌گویند: (اوامر و نواهی ربّانی را توسّط محمّد) شنیدیم و اطاعت کردیم. پروردگارا! آمرزش تو را خواهانیم، و بازگشت به سوی توست».
خداوند به هیچ کس جز به اندازه توانائیش تکلیف نمی‌کند (و هیچ‌گاه بالاتر از میزان قدرت شخص از او وظائف و تکالیف نمی‌خواهد. انسان) هر کار (نیکی که) انجام دهد برای خود انجام داده و هر کار (بدی که) بکند به زیان خود کرده است. پروردگارا! اگر ما فراموش کردیم یا به خطا رفتیم، ما را (بدان) مگیر (و مورد آن مؤاخذه و پرس و جو قرار مده)، پروردگارا! بار سنگین (تکالیف دشوار) را بر (دوش) ما مگذار آن چنان که (به خاطر گناه و طغیان) بر (دوش) کسانی که پیش از ما بودند گذاشتی. پروردگارا! آنچه را که یارای آن را نداریم بر ما بار مکن (و ما را به بلاها و محنتها گرفتار مساز) و از ما درگذر و (قلم عفو بر گناهانمان کش) و ما را ببخشای و به ما رحم فرمای. تو یاور و سرور مایی، پس ما را بر جمعیت کافران پیروز گردان.
«کفتاهُ» در حدیث فوق به معنی کافی بودن در مقابله با شیطان است. در حدیث مرفوعی از نعمان بن بشیر چنین آمده است: «إِنَّ اللَّهَ كَتَبَ كِتَابًا فَأَنْزَلَ مِنْهُ آيَتَيْنِ خَتَمَ بِهِمَا سُورَةَ الْبَقَرَةِ لَا يُقْرَآنِ فِي دَارٍ فَيَقْرَبَهَا الشَّيْطَانُ ثَلَاثَ لَيَالٍ»خداوند [در ازل] کتابی را بر شما فرض کرده و دو آیه از آن نازل نموده که سوره‌ی بقره را با آن تمام کرده است، اگر در خانهای این دو آیه خوانده شود شیطان تا سه شب به آن نزدیک نمی‌شود. حاکم این حدیث را روایت کرده و آن را صحیح دانسته است. در تفسیر «کفتاهُ» اقوال دیگری نیز وجود دارد.
٧- گفتن «لا إله إلا الله»صد مرتبه در روز.
ابوهریرهسمی‌گوید: پیامبر خدا صفرمودند: «مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ فِي يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ كَانَتْ لَهُ عَدْلَ عَشْرِ رِقَابٍ وَكُتِبَتْ لَهُ مِائَةُ حَسَنَةٍ وَمُحِيَتْ مِائَةُ سَيِّئَةٍ وَكَانَتْ لَهُ حِرْزًا مِنْ الشَّيْطَانِ يَوْمَهُ ذَلِكَ حَتَّى يُمْسِيَ وَلَمْ يَأْتِ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا جَاءَ بِهِ إِلَّا أَحَدٌ عَمِلَ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ» [۲۲۵]«کسی که هر روز صد مرتبه لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌرا بخواند، [این ذکر] به اندازه ده غلام برایش ارزش دارد و صد نیکی برای او نوشته میشود و صد گناه از گناهانش محو میگردد و در آن روز تا غروب به سپری در برابر شیطان برای او تبدیل میشود و هیچ کس عملی بهتر از آن انجام نمیدهد مگر اینکه بیشتر از او آن ذِکر را بگوید» [معنی ذکر: هیچ معبود بر حقی جز او نیست، او تنها و بیشریک است، همه ملک از آن اوست و تمام ستایش و حمد برای او و او بر هر چیزی قادر و تواناست].
۸- آیههایی که لفظ آن بیانگر ابطال سحر وجادو است.
مانند این سخن خداوند متعال که میفرماید:
﴿فَوَقَعَ ٱلۡحَقُّ وَبَطَلَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ١١٨﴾[الأعراف: ۱۱۸].
«پس حق ثابت و ظاهر گردید و آنچه آنان می‌کردند باطل شد».
﴿فَغُلِبُواْ هُنَالِكَ وَٱنقَلَبُواْ صَٰغِرِينَ١١٩﴾[الأعراف: ۱۱٩].
«در آنجا که گرد آمده بودند، فرعون و فرعونیان شکست خوردند و خوار و رسوا برگشتند».
و مانند گفته خداوند بلندمرتبه:
﴿مَا جِئۡتُم بِهِ ٱلسِّحۡرُۖ إِنَّ ٱللَّهَ سَيُبۡطِلُهُۥٓ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُصۡلِحُ عَمَلَ ٱلۡمُفۡسِدِينَ٨١﴾[يونس: ۸۱].
«آنچه ارائه دادید واقعاً جادوست قطعاً خداوند آن را پوچ و نابود خواهد کرد و خداوند کار تبهکاران را شایسته و سودمند نمیگرداند».
و یا ﴿إِنَّمَا صَنَعُواْ كَيۡدُ سَٰحِرٖۖ وَلَا يُفۡلِحُ ٱلسَّاحِرُ حَيۡثُ أَتَىٰ٦٩﴾[طه: ۶٩].
«کارهایی که کردهاند نیرنگ و جادوست و جادوگر هرکجا برود پیروز نمی‌شود».
٩- دعاها و تعویذهای مأثور از پیامبر خدا صکه در احادیث صحیح آمده است.
مانند حدیث «رَبَّنَا اللَّهَ الَّذِي فِي السَّمَاءِ، تبارك اسْمُكَ، أَمْرُكَ فِي السَّمَاءِ وَالأَرْضِ، كَمَا رَحْمَتُكَ فِي السَّمَاءِ، أنزل رحمه من رحمتك وشفاء من شفائك عَلَى هَذَا الْوَجَعِ، فَيَبْرَأُ»«پروردگار ما، ای خدایی که در آسمان، اسم تو مبارک و امر تو در آسمان و زمین و رحمت تو در آسمان است، رحمت و شفایی از جانب خود برای اینِ درد نازل کن تا بهبود یابد» این حدیث را ابوداود روایت کرده است.
و مانند این حدیث عثمان بن ابی العاص که می‌گوید: پیامبر خدا صنزد من آمد در حالی که به دردی دچار شده بودم که داشت مرا نابود می‌کرد، آن حضرت صفرمودند: «امسح بیمینك سبع مرات وقل: أعوذ بعزة الله وقدرته وسلطانه من شرّ ما أجد»«هفت مرتبه با دست راست [محل درد را] مسح کن و بگو: پناه میبرم به بزرگی و قدرت و سلطنت خدا از شر آن [دردی] که احساس میکنم». عثمان بن ابی العاص می‌گوید: من آن کار را انجام دادم و خداوند درد مرا به آن وسیله از میان برد و من همیشه خانواده خودم و دیگران را به خواندن آن امر میکنم. ترمذی می‌گوید: این حدیث حسن و صحیح است. تمام کتاب‌های حدیث آکنده از چنین دعاها و تعویذهایی است که به اذن خداوند بلند مرتبه کافی و شفا دهنده هستند.
در پایان ما نیز مانند صدیق حسن خان میگوییم: «هر عمل و دعایی که بیماری و درد به وسیله‌ی آن برداشته بود و به عبارتی برای دردها و ناراحتیها سودمند باشد، اگر از الفاظ قرآن و حدیث و سخنان مأثور سلف صالح و عاری از اسامی و صفات شرکآمیز باشد، میتوان از آن بهره برد، در غیر این صورت حرام و شرک است». [۲۲۶]
[۲۱۸] صحیح بخاری، کتاب الأنبیاء، فتح الباری: (۶/۴۰۸) [۲۱٩] صحیح بخاری، کتاب الأشربة، باب تغطیة الإناء؛ فتح الباری: (۱۰/۸۸) [۲۲۰] سنن ترمذی: (۵/۵۶۸) [۲۲۱] الدین الخالص: (۲/۳۲۰) [۲۲۲] صحیح مسلم: (۱/۵۳٩) [۲۲۳] بخاری در کتاب الوکالة آن را روایت کرده، فتح الباری: (۴/۴۸٧) [۲۲۴] صحیح بخاری، کتاب فضائل القرآن، باب فضل سورة بقرة، فتح الباری: (٩/۵۵) [۲۲۵] بخاری در کتاب بدالخلق [باب صفة ابلیس و جنوده] آن را روایت کرده، فتح الباری: (۶/۳۳۸) و مسلم: (۴/۲۰٧۱) حدیث شماره: (۲۶٩۱) [۲۲۶] الدین الخالص: (۲/۳۴۳)