دنیای سحر و شعبده بازی

۲- دلیل کسانی که منکر این حدیث هستند

برخی از علما این حدیث را تکذیب و به شدت رد کرده‎اند و آن را با کتاب خدا که رسولش در آن از جادو شدن تبرئه شده در تضاد دانسته‎اند.

یکی از این علما جصاص است که می‎گوید: «گمان می‎کنند که پیامبر صجادو شده و آن جادو بر او تأثیر گذاشته است به اندازه‎ای که در خصوص آن فرموده: من چنان می‎‎پندارم که کاری را انجام داده و چیزی گفته‎ام در حالی که نه آن را گفته و نه انجام داده‎ام.

و می‎پندارند که یک زن یهودی به وسیله غشای جوانه‎ای که آن را زیر سنگ بالای چاه پنهان کرده بود او را جادو کرد و چون آن را بیرون آوردند اثر آن نیز بر پیامبرصاز بین رفت، در حالی که خداوند در تکذیب کافران که چنان پدیده‎ای را به پیامبرصنسبت می‌دادند فرمود:

﴿وَقَالَ ٱلظَّٰلِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلٗا مَّسۡحُورًا٨﴾[الفرقان: ۸].

«ستمگران می‎گویند شما جز از یک انسان دیوانه پیروی نمی‎کنید».

او در ادامه می‎افزاید: چنین روایاتی را افراد بی‌دین درست کرده‌اند تا بوسیله‌ی آن مردم عوام و ساده‎لوح را به بازیچه گرفته‎ و تا مردم معجزات پیامبران را باطل شمرده و آن را با اشکال مواجه نمایند. [۱٩۳]

ابوبکر أصم می‎گوید: «حدیث روایت شده در مورد جادو شدن پیامبر ص، حدیث متروکی است، زیرا لازمه چنان حدیثی آن است که کافران در ادعای مسحور شدن پیامبر ص راست گفته باشند و این مخالف با نص قرآن است، زیرا خداوند خود در قرآن کافران را در ادعایشان تکذیب می‎کند. رازی به نقل از قاضی می‎گوید: این روایت باطلی است، چگونه می‎توان آن را صحیح دانست در حالی که خداوند می‎فرماید: ﴿وَٱللَّهُ يَعۡصِمُكَ مِنَ ٱلنَّاسِۗ﴾[المائدة: ۶٧] «و خداوند تو را از مردمان محفوظ می‎دارد».

و می‎فرماید: ﴿وَلَا يُفۡلِحُ ٱلسَّاحِرُ حَيۡثُ أَتَىٰ٦٩﴾[طه: ۶٩].

«و جادوگر هرکجا برود پیروز نمی‎شود».

اگر این حدیث را صحیح بدانیم به نبوت خدشه وارد می‌شود، و اگر چنین روایتی درست بود جادوگران می‎بایست به تمام پیامبران ضرر می‎رساندند. همچنین کافران به پیامبر صطعنه می‌زدند و می‎گفتند: جادو شده است، حال اگر چنین واقعه‎ای راست باشد کافران نیز باید در دعوای خود راستگو باشند و آن عیب [جادو شدن] متوجه ذات پیامبر صمی‎شود و بدیهی است که چنین امری جایز نمی‎باشد. [۱٩۴]

شیخ جمال‎الدین قاسمی می‎گوید: «با دلایلی که ذکر شد جای تعجب ندارد که چنین روایتی مورد قبول واقع نشود اگرچه کتاب‌هایی صحیح هم آن را روایت کرده باشند، زیرا تمام آنچه که در کتب صحاح آمده از نظر سند و معنی عاری از عیب و نقد نیست، و این را راسخان در علم می‎دانند. همچنین پیشینه‌ی مناقشه، در خبر آحاد از دوران اصحاب وجود داشته است». [۱٩۵]

شیخ محمد عبده می‌گوید: «احادیثی نقل کرده‎اند که گویا لبید بن العصم پیامبرصرا جادو کرد و آن جادو در او اثر نمود تا جایی که خیال می‌کرد کاری را انجام می‎دهد در حالی که آن را انجام نمی‎داد و یا نزد چیزی می‎‎آید، در حالی که چنان نبود، و خداوند پیامبرش را از این واقعه آگاه نمود و اشیایی که پیامبر صبه وسیله‌ی آن جادو شده بود از چاه بیرون آورده شد و پیامبر صاز آن جادو خلاص شد».

بی‎شک تاثیر سحر در جان پیامبر صبه آن اندازه که گمان کند کاری انجام می‎دهد و در واقع آن را انجام ندهد به مانند اثر بیماری‎ها بر بدن و یا عارض شدن سهو و فراموشی در برخی از کارهای عادی نیست، بلکه [در صورت صحت] عقل و روح او را تحت تاثیر قرار داده است.

سپس می‎افزاید: «عقیده به چنین امری تصدیق مشرکان است که گفتند: ﴿إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلٗا مَّسۡحُورًا٨﴾[الفرقان: ۸].

«شما جز از یک انسان دیوانه پیروی نمی‎کنید»و فرد سحر شده نزد مشرکان کسی نبود جز آنکه عقلش مختل شده وگمان کند کاری به انجام می‌رسد در حالی که اصلاً آن کار واقع نشود و چنان بپندارد که به او وحی می‎شود در حالی که به او وحی نشود.

بسیاری از مقلدان که درک درستی از نبوت و لوازم آن ندارند چنان می‌پندراند که خبر تاثیر سحر صحّت دارد و باید آن را پذیرفت و انکار آن کار بدعت گذران است، زیرا انکار آن در واقع انکار سحر است در حالی که حقیقت سحر و جادو را قرآن ثابت کرده است».

دلایل این دیدگاه را می‎توان در نکات زیر خلاصه کرد:

۱- آنها ادعا می‎کنند که این روایت باطل است و ملحدان آن را وضع کرده‎اند.

۲- گمان می‎کنند که سند این حدیث دارای اشکال است.

۳- آنها ادعا دارند که این حدیث آحاد است و حدیث آحاد مفید ظن است نه یقین، و به همین دلیل نمی‎توان به احادیث آحاد استدلال کرد.

۴- ادعا می‌کنند باور به این حدیث مقام نبوت را خدشه‎دار می‌سازد و با عصمت در تضاد است، اگر این گفته درست باشد که پیامبر گمان می‎کرده کاری را انجام می‎داده است در حالی که آن را انجام نداده است، این امکان هم وجود دارد که او گمان کرده باشد که به وی وحی می‌شود در حالی که وحیی در کار نبوده یا چنان پنداشته که وحی را تبلیغ کرده و به مردم رسانده است در حالی که آن را تبلیغ نکرده است.

۵- می‎گویند سحر کار شیاطین است و شیاطین بر پیامبران و فرستادگان خدا چیره نمی‌شوند. ﴿إِنَّ عِبَادِي لَيۡسَ لَكَ عَلَيۡهِمۡ سُلۡطَٰنٌ﴾[الحجر: ۴۲].

«بی‎گمان تو هیچگونه تسلط و قدرتی بر بندگان من نداری».

۶- می‎گویند: این حدیث مشرکانی را که به پیامبر خداصتهمت جادوشدن می‎زدند تصدیق می‎کند، ﴿وَقَالَ ٱلظَّٰلِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلٗا مَّسۡحُورًا٨﴾[الفرقان: ۸].

«و ستمگران گفتند شما جز از یک انسان دیوانه پیروی نمی‎کنید».

[۱٩۳] أحکام القرآن: (۱/۴٩) [۱٩۴] شارح المجموع آن را از او نقل کرده است: (۱٩/۲۴۳) [۱٩۵] محاسن التأویل، جمال الدین قاسمی.