مهمترین جریانات الحادی در دوران اولیه عباسی [۱۳]
۱- سنباد: سپهبد فیروز معروف به سنباد از قریه اهروانه نیشابور بود که ظاهراً به خونخواهی ابومسلم برخاست. وی قصد ویرانی مکه را داشت ولی شکست خورده و کشته می‌شود.
۲- استاد سیس: وی در سال ۱۵۰ ه. ق دعوی پیامبری کرد. در ۱۵۱ شکست خورده و به قتل می‌رسد.
۳- المقنّع هشام یا هشام بن حکیم: از دبیران ابومسلم خراسانی در سال ۱۵٩ با آوردن دینی جدید و ادعای پیامبری با بنی‌عباس مخالفت می‌کند. در سال ۱۶۳ ه. ق کشته می‌شود. او تا آنجا پیش رفت که خود را خدا خواند. عقیده‌‌اش مبتنی بر حلولیه و تناسخ بود.
۴- خرم دینان: دسته‌ای بودند که به سرخ جامگان مشهور بودند و قبل از بابک خرمدین تحت رهبری جاویدان بن سهل خود را برای انقلاب آماده می‌کردند. آن‌ها بقایایی از یک فرقه مزدکی بودند که در آذربایجان تعالیم مزدک را مخفیانه نشر می‌دادند. بابک با ادعای خدایی و احیای آئین مزدکی از میان آن‌ها برخاست و مدت بیست سال بر قسمتی از آذربایجان و ارمنستان مستولی بود. وی با عرب و مسلمین کینه سختی داشت. عده مقتولین مسلمان بدست پیروان آن ملحد را تا یک میلیون تن هم نوشته‌اند. او ده تا جلاد داشت که هر کدام از آن‌ها بتنهایی سر سی و سه هزار تن از مسلمانان را از تن جدا کرده بودند. بابک در سال ۲۲۳ بدست افشین سردار ایرانی معتصم خلیفه عباسی دستگیر می‌شود. و بدار مجازات آویخته می‌شود.
۵- مازیار بن قارن: از خاندان قارن زردشتی بود که در دوران ساسانی حکومت جبال مازندران (ایالت ماد) به عهده آن‌ها بود. در سال ۲۲۴ ه. ق افشین سردار معتصم نامه‌‌ای را به این مضمون برای وی نوشته و او را به قیام بر ضد طاهریان و خلیفه دعوت می‌کند: من در این مذهب پسندیده (دین زردشت) با تو متفقم، بیا تا بمدد همدیگر این رسم و دین عرب را براندازیم و آئین گبری تازه کنیم. این نامه بدست عبدالله‌بن طاهر می‌افتد. وی با نشان دادن آن به خلیفه خیانت افشین را ثابت می‌کند به امر خلیفه افشین در سال ۲۲۵ ه. ق دستگیر و زندانی می‌شود. و در همانجا می‌میرد. بدستور مازیار زردشتیان بسیاری از مسلمانان مازندران را می‌کشند و اموالشان را غارت می‌کنند. هدف او استقلال طبرستان (مازندران) بود. عبدالله‌بن طاهر به دستور معتصم خلیفه عباسی به جنگ مازیار می‌رود او را شکست داده و اسیر می‌کند. سپس وی را بر بغداد پیش خلیفه می‌‌فرستد و معتصم او را کشته جسدش را در مقابل جسد بابک به دار می‌آویزد.
از جمله منابع معتبر در مورد ملحدان سیاست‌نامه یا سیرالملوک خواجه شهید نظام‌الملک وزیر معروف سلجوقی است.
[۱۳] تاریخ ایران پس از اسلام، اقبال آشتیانی – تاریخ مردم ایران، جلد دوم، زرین‌کوب – سیاست‌نامه نظام‌الملک – تاریخ گزیده، حمدالله مستوفی – طبقات ناصری منهاج سراج – تاریخ ادبیات در ایران، ذبیح‌الله صفا – طبری – تاریخ کامل ابن اثیر و ... .