قضیه اولجایتو [۴٧]
مادر اولجایتو از قبیله عیسوی کرائیت بود، وی مطابق رسم دین مسیحیت اولجایتو را غسل تعمید داد و تا زمان مرگ مادر، اولجایتو عیسوی بود. بعد از مرگ او، اولجایتو زنی مسلمان اختیار کرد. آن زن پاکدامن وی را به اسلام خواند و بدین ترتیب اولجایتو به اسلام گروید. در سال ٧۰٩ ه. ق اولجایتو در اثر تبلیغ یکی از امرای متنفذ خود بنام طرمطاز و تشویق سید تاج‌الدین آوجی به ملاحده گروید. وی دستور داد تا نام خلفای راشدین را از خطبه و سکه بیندازند و بجای آن نام حضرت علی و دو فرزندش را بیاورند. همچنین لفظ علی ولی‌الله را در ردیف شهادتین گردانند و مردم ایران را شیعه کنند. همچنین حی علی خیرالعمل را به اذان اضافه کنند. اولجایتو برای اشاعه عقاید ملاحده پیشوایان این مذهب را جلب کرد و در جنب گنبد سلطانیه مدرسه‌ای درست کرد که در آن شصت معلم و دویست شاگرد بسر می‌بردند. برای از بین بردن مذهب اهل سنت جمال‌الدین حسن بن مطهر حلی ۶۴۸-٧۲۶ ه. ق معروف به علامه حلی و پسرش فخرالدین محمد به درگاه اولجایتو می‌شتابند تا از فرصت بدست آمده کمال استفاده را ببرند. علامه حلی برای منحرف کردن مسلمین کتاب منهاج الکرامه را نوشت. این کتاب دلایل حلی را درباره ولایت حضرت علی و دیگر عقاید وی را شامل است. خواجه نصیر طوسی ملاحده دیگر نیز با خیانت‌های خود تا آنجا که توانست در این زمینه کوشید.
در آن زمان علمای بزرگی با این اندیشه‌های ملاحده به مبارزه برخواستند که مشهورترین آن‌ها عبارتند از قاضی بیضاوی صاحب تفسیر و علامه ابن تیمیه – قاضی بیضاوی در سال ۶۸۵ ه. ق وفات نمود. اما ابن تیمیه که تا سال ٧۲۸ ه. ق زنده بود با فعالیت شدیدی که داشت مسیر تاریخ را در ایران تغییر داد. ابن تیمیه با نوشتن کتاب‌های در رد ملاحده و مذهب تصوف بزودی این دو فرقه را که تحت حمایت مغول رشد کرده بودند را به حاشیه راند. این عالم بزرگوار در رأس علمایی قرار داشت که سعی و کوشش آن‌ها اولجایتو را مجبور ساخت دست از روافض بردارد و دوباره به اهل سنت بگرود. علامه ابن تیمیه معتقد بود، شیطان بدو طریق مردم را به نافرمانی خداوند سوق می‌دهد: یکی افراطی‌گری دیگری تفریط. وی برای دفاع از اسلام کتاب‌های زیادی نوشت که از آن جمله است:
۱- منهاج السنة النبوية في نقد کلام اهل الرفض و الاعتزال: ابن تیمیه این کتاب را در رد مذهب حلی نوشت. وی در این کتاب، کتاب منهاج الکرامه حلی را جمله به جمله آورده و آن را نقد کرد. این کتاب بنام منهاج السنة النبوية في نقد کلام الشيعة والقدرية نیز مشهور است. و منهاج الاعتدال في نقد کلام اهل الرفض والاعتزال، مختصر آن است که علامه ذهبی شاگرد امام ابن تیمیه آن را اختصار نموده است [۴۸].
۲- الفرقان بین أولیاء الرحمن وأولیاء الشیطان
۳- الصوفية و الفقهاء
۴- مجموع الرسائل
در آن زمان با حمایت‌هایی که خواجه رشیدالدین از مذهب تصوف به عمل آورد و رسم جشن‌های چهل روزه تولد پیامبر اسلام در سالروز رحلت جانگداز آن پیامبر عظیم الشان جبه راه انداخت. شیوخ صوفی مذهب نیز تا آنجا که توانستند به بسط خرافات پرداختند. اوحدی مراغه‌ای در جام جم می‌گوید: [۴٩]
اعمال اهل ذوق و تلبیس باعث شده است، دین و ایمان چون سیمرغ و کیمیا نایاب شده و طریقت و تصوف دامی گشته که شیادانی بنام پیر و شیخ در سر راه خامان ره نرفته گسترانده‌اند:
بی‌خطر نیست کار سیر امروز
دیده‌ور شو که نیست خبر امروز
اهل مکر و حبل بکوشیدند
به ریا روی دین بپوشیدند
سخن صدق سر به لاف آورد
دین چوسیمرغ رو به قاف آورد
طالبی چشم و گوش باش ای دل
با چنین‌ها بهوش باش ای دل
که بسی دام و دانه در راهست
گذرت جمله بر سر چاهست
چون نهنگند بازکرده دهان
همه در نیل خرقه گشته نهان
اوحدی وضع خانقاها و درویشان روزگار خود را سخت انتقاد کرد، و آن‌ها را به مارگیری و حقه‌بازی و نیرنگ و دروغ‌بافی و راحت‌طلبی و گدایی متهم ساخته و حقیقت‌جویان را از خوردن گول آن‌ها برحذر داشته می‌گوید:
بدرآی ای حکیم فرزانه
پرنشاید نشست در خانه
چند در خانقاه دود کنی
سفری کن مگر که سود کنی
نشود مرپخته بی‌سفری
تا نکوشی نباشدت ظفری
رنگ‌پوش دروغ چون پر شد
عقد خرمهره رشته درشد
خلق دریافت زرق سازیشان
حق نهایی و حقه بازیشان
نام تلیسان بسانی رفت
که کرامات ده بنایی رفت
بروش چون گناهکار شدند
همه در چشم خلق خوار شدند
تا که شد زین ملامت‌انگیزان
خون درویش و پاکرو ریزان
گشت کار طریقت آشفته
شد جهان از مجردان رفته
از مسافر ادب نمی‌جوید
و نیک از دربدر نمی‌پویند
زین کچول و کچل سری چندند
که به ریش جهان همی خندند
رندو رقاص و مارگیر همه
زرق ساز و زنخ‌پذیر همه
در اندر کلاه خود دوزند
خلق را ترک همت آموزند
تنها اوحدی مراغه‌ای نیست که بر مذهب تصوف می‌تازد بلکه همه دلسوزان اهل سنت از جمله مولوی، حافظ، سعدی، جامی و همگی علمای اهل سنت آن زمان و قرن‌ها قبل از آن‌ها بزرگانی همچون امام محمد غزالی در ایها الولد و احیاء علوم‌الدین جلد سوم صفحه ۸۵۰ و سنایی غزنوی و... بر علیه این مذهب کوشیده‌اند و به علت طولانی بودن بحث در این زمینه از آن صرف نظر می‌کنم.
[۴٧] تاریخ گزیده ۲- پیدایش دولت صفوی میشل، م مزاوی ۳- تاریخ ایران آشتیانی ۴- عصر ایلخانان منوچهر مرتضوی. [۴۸] وآیة الله برقعی رحمة الله علیه این کتاب مختصر را به فارسی به نام (رهنمود سنت در رد اهل بدعت) ترجمه نموده است.میتوانید ان را در سایت اهل سنت دریافت کنید www.ahlesonnat.net تصحیح کننده. [۴٩] جام جم، چاپ ارمغان، بکوشش وحید دستگیری، ص ۳۲۰ به بعد.