دانشمندان مشهور این دوره [۲۲]
۱- ابوعبدالله محمدبن موسی الخوارزمی: از ریاضی‌دان مشهور دوره طاهریان است. وفاتش را در سال ۲۶۱ ه. ق نوشته‌اند. وی بزرگ‌ترین ریاضی‌دان دنیای قدیم و مخترع واقعی کامپیوتر است. اثر او در تمدن اسلامی و مراکز علمی اروپا از قرن ۱۲ میلادی به بعد آشکار است. اروپائیان وی را بنام Alkhorism می‌شناسند. از آثار وی که در دست است. ۱- کتاب حساب به زبان لاتینی ۲- کتاب المختصر فی حساب الجبر و المقابله (در ۲ متن عربی و انگلیسی)....
۲- ابوالعباس فضل‌بن حاتم النیریزی: متوفای ۳۰٩ ه. ق ریاضی‌دان – شرح وی بر کتاب اصول بطلیموس و کتاب سمت القبله از وی دردست است.
۳- محمدبن کثیر الفرغانی: هم عصر خوارزمی بیست رساله و کتاب از او در اسطرلاب کتابی در اصول علم نجوم با ترجمه‌های لاتین در دست است.
۴- محمدبن موسی بن شاکر خراسانی: متوفای ۲۵٩ ه. ق آثار در دسترس وی عبارتند از: ۱- معرفة الاشکال البسيطه والکريه ۲- کتاب مخروطات.
۵- عمربن فرُّحان الطبری: ریاضی‌دان و منجم و مفسر بزرگ قرن سوم ه. ق از آثار او که در دست است: ۱- رساله‌یی در احکام نجومیه ۲- تفسیر کتاب الاربعه ۳- رساله‌یی در استخراج ضمیر بطریق نجوم ۴- جوامع الاسرار فی علم النجوم ۵- کتاب مختصر مدخل القیصرانی فی احکام النجوم.
۶- ابومعشر جعفربن محمد بلخی: متوفای ۲٧۲ ه. ریاضی‌دان و منجم بزرگ قرن سوم ه. ق از آثار وی حدود دوازده کتاب در دست است از جمله: ۱- ترجمه فارسی رساله‌یی در اتصال کواکب و قرانات ۲- کتاب ادوار والالوف ۳- الموالید ۴- احکام تحویل سنی الموالیه ۵- الاصل وسرائی الاسرار والمدخل فی علم النجوم ۶- احکام تحاویل سنی العالم و....
٧- ابوبشر عمروبن عثمان مولی بنی الحارث: متوفای ۱۸۳ ه. ق بزرگ‌ترین عالم نحو و صاحب اولین کتاب بزرگ و جامع در علم نحو که به الکتاب مشهور است. در فارسی به سیبویه فارسی معروف است.
۸- ابوحنیفه احمد بن داود بن وفند دینوری: از دانشمندان بزرگ که در نحو و لغت و ادب و هندسه و حساب و نجوم استاد بوده است. متوفای سال ۲۸۱ ه. ق از آثار اوست: ۱- الشعر و الشعراء ۲- کتاب الفصاحة ۳- کتاب النبات ۴- اخبار الطول ۵- وصایا. ابوحنیفه در ریاضی نیز تألیفاتی داشته است.
٩- ابن قتیبه ابوعبدالله محمدبن مسلم الکوفی المرزی الدینوری: هم عصر ابوحنیفه دینوری (۲۱۳-۲٧۶ ه. ق) بود، ولادت وی در کوفه بوده است. و پدرش در مرو به علت داشتن شغل قضاوت مشهور به دینوری بوده است. تألیفات او مانند معاصرانش جامع جمیع معارف و اطلاعات عصر بوده است. از آثار معروف وی: ۱- ادب الکاتب ۲- کتاب الشعر ۳- عیون الأخبار.
۱۰- امام ابوداود سجستانی: ۲۰۲-۲٧۵ ه. ق از رجال و اکابر و مشاهیر علماء و محدثین و حفاظ از امام محدثان عصر خود بود. آثار او عبارتند از ۱- السنن ۲- مراسیل ابی‌داود ۳- التنزیل فی الرسم ۴- البعث والنشور ۵- مسائل امام احمد ۶- ستمية؟؟ الاخوة ٧- سؤالات ابوعبید آجری. و در زهد و تقوا مشهور بود (به نقل از تاریخ سیستان، ایرج افشار سیستانی، ص ٩۱۴-٩۱۳).
[۲۲] مطالب این قسمت خلاصه شده از کتاب تاریخ ادبیات در ایران، جلد اول، تألیف ذبیع‌الله صفا می‌باشد.