ملاحده [۳۵]
از آنجا که ملاحده در تاریخ ایران رول بسیار مهمی را بازی کرده‌اند خیانت‌های بی‌شمار از آن‌ها در حق مسلمین بخصوص مسلمانان ایران سرزده است. خلاصه‌ای از احوال آن‌ها را در اینجا بیان می‌کنیم.
ملاحده را از آن جهت که خود را به محمدبن اسمعیل بن امام جعفر صادق منسوب می‌کردند اسماعیلی و از آن لحاظ که عقاید واقعی خود را پنهان نگه می‌داشتند و معتقد به امام باطنی بودند باطنی و بالاخره به خاطر آن که پیرو شخصی بنام حمدان‌بن الاشعث مشهور به قرمط بودند قرمطی می‌خواندند. این مذهب در واقع ترکیبی بود از عقاید غیر اسلامی و آرمان‌های مزدکی، ثنوی (دوگانه پرستی – نور و ظلمت) گنوسی و نو افلاطونی.
بعد از قتل حمدان داعیان جدید وی زکرویه بن مهرویه و ابوسعید خبابی اعراب و نبطی‌های عراق را در جهت مقاصد تازه خود برای ایجاد یک شورش ضد اهل سنت تجهیز کردند و عناصر غیر اسلامی تازه‌یی را هم در دعوت خود وارد نمودند. بنیان‌گذار اصلی ملاحده عبدالله بن میمون القداح اهوازی مجوسی بود.
وی این فرقه را در سال ۲۶۰ ه. ق بنیان‌گذاری کرد او در جمعیت سری خود ایرانی – عرب و یهود و مسیحی را در مکتبی بنام فرقه اسماعیلی بهم مرتبط و متحد ساخت که شخص او را تعبداً و بدون هیچ شرطی پیشوای خود دانسته از او اطاعت می‌کردند. او به هر طایفه‌ای مطابق ذوق آن‌ها تبلیغ می‌کرد، به یهودی‌ها قیام مسیح، به مسلمانان شیعه ظهور مهدی، به فلاسفه ایجاد خردی تازه، و به عوام رهائی از قید و بندهای اخلاقی را نوید می‌داد. آن‌ها روشی فلسفی و مذهبی داشتند از افکار افلاطون و حکمت فیثاغورس استفاده می‌کردند و از عدد ٧ بعنوان رمز استفاده می‌نمودند. دعوت‌کنندگان آن‌ها سؤالات زیر را می‌کردند:
چرا خدا عالم را در هفت روز آفرید؟ چرا سوره فاتحه ٧ آیه است؟ چرا زمین و آسمان ٧ طبقه است؟ فلسفه عذاب‌های جهنم چیست؟
[۳۵] تاریخ تمدن ویل دورانت، جلد چهارم، تاریخ مذاهب اسلامی بغدادی، سیاست‌نامه، جهانگشای جوینی.