مشهورترین مصنفات در علم مصطلح:
۱- «المحدث الفاصل بین الراوی و الواعی» تالیف قاضی ابومحمدحسن بن عبدالرحمن بن خلاد رامهرمزی (متوفی ۳۶۰) هجری، مؤلف تمامی مسائل مصطلح را کتاب خود ذکر نکرد.
۲- «معرفة علوم الحدیث» تألیف ابو عبدالله محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری (متوفی ۴۰۵) هجری، کتاب او ترتیب مناسبی نداشت.
۳- «المستخرج علی معرفة علوم الحدیث» که ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانی (متوفی ۴۳۰) هجری آن را به نگارش درآورد. در حقیقت مؤلف مطالبی را بر کتاب حاکم نیشابوری افزود و آن را ادامه داد و لذا کتاب او با نام «المستخرج علی کتاب حاکم» نیز مشهور است.
۴- «الکفایة في علم الروایة» تالیف ابوبکر بن احمد بن علی بن ثابت مشهور به خطیب بغدادی (متوفی ۴۶۳) هجری، این کتاب جزو معتبرترین مراجع این علم می‌باشد و بسیاری از علمای بعد او از کتاب وی بهره برده‌اند. همچنین خطیب در بیشتر فنون علم الحدیث تصنیفات جداگانه‌ای دارد؛ از جمله کتابی درباره‌‌ی آداب راویت تالیف نموده بنام «الجامع لأخلاق الراوي و آداب السامع».
۵- «الإلماع إلی معرفة أصول الروایة و تقیید السماع» تألیف قاضی عیاض بن موسی یَحصُبِی (متوفی ۵۴۴) هجری، کتاب او شامل تمامی ابحاث مصطلح نیست بلکه فقط متعلق به مباحث مربوط به کیفیت تحمل و ادای حدیث و فروعات آن‌هاست.
۶- «ما لا یَسَعُ المحّدِثَ جَهلهُ» تألیف ابوحفص عمر بن عبدالمجید مَیانَجی (متوفی ۵۸۰) هجری؛ کتاب او جزء کوچکی است که فواید زیادی در آن نهفته نیست.
۷- «علوم الحدیث» تألیف حافظ ابو عمرو عثمان بن عبدالرحمن شَهرَزوری مشهور به ابن صلاح (متوفی ۶۴۳) هجری، کتاب او بین مردم به مقدمه‌‌ی ابن صلاح مشهور است. [۳۴]این کتاب از بهترین و مفیدترین کتاب‌ها در حوزه‌‌ی علم الحدیث می‌باشد که مؤلف آن، مباحث متفرق در دیگر کتب از جمله کتاب خطیب بغدادی و کسانی که قبل از او بودند را جمع کرده است، و علمای زیادی بعد از وی کتاب او را مختصر و مرتب و شرح داده‌اند. از جمله کسانی که بر این کتاب تعلیق نموده‌اند عبارتند از: بدرالدین زَرکَشی (متوفی ۷۹۴) و حافظ زین الدین عراقی (متوفی۸۰۵) کتاب «التقیید والإیضاح شرح مقدمۀ ابن الصلاح، و حافظ ابن حجر عسقلانی (متوفی ۸۵۲) کتابش را با نام «الإفصاح بتکمیل النکت علی ابن صلاح»، و حافظ بلقینی (متوفی۸۰۵) که علوم الحدیث را در دو کتاب التهذیب و الزیادات مختصر نمود، و حافظ ابن کثیر نیز کتاب ابن صلاح را مختصر نمود با نام: «اختصار علوم الحدیث».
۸- «الإرشاد» تالیف محی الدین یحیی بن شرف نووی (متوفی ۶۷۶) هجری، کتاب او در حقیقت مختصر کتاب علوم الحدیث ابن صلاح است. سپس برای بار دوم آن را مختصر نمود و «التقریب و التیسیر لمعرفة سنن البشیر النذیر» نام نهاد.
۹- «تدریب الراوی في شرح تقریب النووی» تألیف جلال الدین عبدالرحمن بن ابوبکر سیوطی (متوفی ۹۱۱) هجری، کتاب او نیز شرح کتاب تقریب امام نووی است، و مولف فواید زیادی را در این کتاب جمع کرده است. همچنین او کتابی را با نام «ألفیة الحدیث» که بصورت نظم است تألیف کرده و سپس خود وی آن را شرح داده و «البحر الذی زخر في شرح ألفیة الأثر» نام نهاده است و محدثین دیگری از جمله شیخ احمد محمد شاکر و شیخ محیی الدین عبدالحمید نیز آن را (الفیة الحدیث) شرح داده‌اند.
۱۰- «نظم الدرر في علم الأثر» تالیف زین الدین عبدالرحیم بن حسین عراقی مشهور به حافظ عراقی (متوفی ۸۰۶) هجری، کتاب او بنام «ألفیة العراقی» نیز مشهور است. مولف در آن، کتاب علوم الحدیث ابن صلاح را بصورت نظم در آورده و اضافاتی بر آن افزوده است. شرحهای متعددی بر این کتاب صورت گرفته و از جمله خود مؤلف نیز کتابش را شرح داده است با نام: «فتح المغیث بشرح ألفیة الحدیث».
۱۱- «فتح المغیث في شرح ألفیة الحدیث» تألیف محمد بن عبدالرحمن السخاوی (متوفی ۹۰۲) هجری، که در حقیقت شرحی است بر کتاب (الفیه عراقی) که از جمله مفیدترین و بهترین شرحهای کتاب الفیه است.
۱۲- «نخبة الفِکر في مصطلح اهل الأثر» تألیف حافظ ابن حجر عسقلانی (متوفی ۸۵۲) هجری، که کتاب کوچک و مختصری است اما جزو مفیدترین و بهترین کتاب‌های مختصر می‌باشد که مؤلف روشی را در ترتیب و تقسیم بکار برده که قبل از وی سابقه نداشته است. سپس خود مولف آن کتاب را شرح داده و آن را «نزهة النظر في توضیح نخبة الفکر» نامیده است.
۱۳- «المنظومة البیقونیة» تألیف عمر بن محمد بیقونی دمشقی (متوفی ۱۰۸۰) هجری، این کتاب شامل ۳۴ بیت است، و جزو کتاب‌های مختصر و مفید در این زمینه قرار گرفته و شرحهای زیادی بر آن نیز صورت گرفته است. [۳۵]
۱۴- «قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث» تالیف محمد جمال الدین قاسمی (متوفی ۱۳۳۲) هجری، که جزو کتاب‌های مفید در این علم می‌باشد.
۱۵- «الباعث الحثیث شرح إختصار علوم الحدیث» تألیف احمد محمد شاکر(متوفی۱۳۷۷) هجری، کتاب او شرحی است بر کتاب (مختصر علوم الحدیث) حافظ ابن کثیر رحمهما الله.
البته تصنیفات زیاد دیگری در این علم صورت گرفته که ما در اینجا همه‌‌ی آن‌ها را نیاوردیم، اما بطور مختصر به کتاب‌ها و شروح دیگری اشاره می‌کنیم:
۱۶- «التمييز» مسلم بن الحجاج قشیری نیشابوری (۲۶۱هـ).
۱۷- «الاقتراح في بيان الاصطلاح وما أضيف إلى ذلك من الأحاديث المعدودة الصحاح» تألیف تقی الدین بن دقیق العید (۷۰۲هـ).
۱۸- «علم الحديث» تألیف احمد بن عبدالحلیم بن تیمیة (۷۲۸هـ).
۱۹- «رسوم التحديث في علوم الحديث» تألیف جعبری ابراهیم بن عمر بن ابراهیم بن خلیل برهان الدین ابو محمد جعبری خلیلی شافعی (۷۳۲هـ).
۲۰- «المنهل الروی في مختصر علوم الحديث النبوي» تألیف ابو عبدالله بدر الدین محمد بن ابراهیم بن جماعة (۷۳۳هـ).
۲۱- «التذكرة في علوم الحديث» تصنیف عمر بن علی معروف بـه (ابن الملقن) (۸۰۴هـ).
۲۲- «رسالة في علم أصول الحديث» تألیف علی بن محمد بن علی جرجانی (۸۱۶هـ).
۲۳- «الديباج المذهب» تألیف علی بن محمد جرجانی (۸۱۶).
۲۴- «المختصر في أصول الحديث» تألیف ابو الحسن جرجانی (۸۱۶هـ).
۲۵- «جواهر الأصول في علم حديث الرسول» تألیف ابوالفیض محمد بن محمد بن علی فارسی مشهور به فصیح هروی (۸۳۷هـ).
۲۶- «النكت الوفية بما في شرح الألفيّة» تألیف برهان الدین ابراهیم بن عمر بقاعی (۸۸۵هـ).
۲۷- «الغاية» شرح متن ابن الجزری (الهداية في علم الرواية) تألیف محمد بن عبد الرحمن سخاوی (۹۰۲).
۲۸- «قفو الأثر في صفو علوم الأثر في المصطلح على مذهب السادة الحنفيّة» تألیف رضی الدین محمد بن ابراهیم بن یوسف تاذفی (۹۷۱هـ).
۲۹- «خلاصة الفكر شرح المختصر في مصطلح أهل الأثر» تألیف عبدالله بن محمد شنشوری مصری (۹۸۳هـ).
۳۰- «نيل الأماني في توضيح مقدمة القسطلاني» تألیف عبدالهادی نجا الإیباری (۱۳۰۵هـ).
۳۱- «اجتناء الثمر في مصطلح أهل الأثر» تألیف عبدالمحسن بن حمد العباد.
۳۲- «إتحاف النبيل بأجوبة أسئلة الملطلح والجرح والتعديل» ابو الحسن مصطفى بن اسماعیل؛ (جده مکتبة العلم، ۱۴۱۴هـ).
۳۳- «الامالي المكيّة على المنظومة البيقونيّة» املای ابو عبدالله سلیمان بن ناصر العلوان؛ (ریاض: دار الجلالین، ۱۴۱۳هـ).
۳۴- «الإيضاح في تاريخ الحديث وعلم الاصطلاح» تألیف سعدی یاسین؛ (بیروت: المکتب الإسلامی، ۱۴۰۱هـ).
۳۵- «الباكورة الجنية من قطاف متن البيقونيّة» تألیف محمد امین بن عبدالله اثیوبی؛ (مکه مکرمه: مطابع الصفا، فسح ۱۴۰۴هـ).
۳۶- «البيان الصريح شرح قصيدة غرامي صحيح» تألیف عبدالقادر بم محمد سلیم گیلانی؛ (دمشق: مطبعة التوفیق، ۱۳۴۶هـ). و قصیده‌‌ی غرامی صحیح، نظم اسماعیل بن احمد بن فرح اشبیلی (۶۹۹هـ) است.
۳۷- «تبسيط علوم الحديث وأدب الرواية» محمد نجیب مطیعی؛ (قاهره: توزیع المختار الإسلامی: دار الاعتصام، ۱۳۹۹هـ).
۳۸- «التقريرات السنيّة شرح المنظومة البيقونيّة في مصطلح الحديث» حسن محمد المشاط؛ (بیروت: دار الکتاب العربی، ۱۴۰۶هـ).
[۳۴] امام حدیث حافظ ابو عمرو عثمان بن عبدالرحمن بن عثمان بن موسی بن ابی نصر نصری اربلی کُردی شهرزوری و معروف به ابن صلاح که پدرش لقب صلاح الدین داشته و به همین خاطر ایشان به ابن صلاح شهرت یافته است. او از بزرگان فقهای شافعیه و از اساتید قاضی ابن خلکان بوده است. وی فقیهی بوده مفسر، محدث، رجالی، ادیب، لغوی و علاوه در علوم مختلف اسلامی تألیفاتی دارد، بعضی از آثار او عبارتند از: ۱) الفتاوی: که به فتاوای ابن صلاح معروف و بعضی از شاگردانش آن را جمع و تدوین کرده‌اند. ۲) فوائد الرحله: و آن حاوی قواعد قواعد غریبه از علوم متنوعه می‌باشد که در رحلت و مسافرت خراسان تحصیل کرده. ۳) علوم الحدیث: که از مهمترین تألیفات در این موضوع می‌باشد و به انحاء مختلفه محل توجه اکابر قرار گرفته و به مقدمۀ ابن صلاح نیز موسوم است. ابن صلاح در سال ۵۷۷ هجری در روستای شرخان شاره‌زور، از توابع اربیل (هَولِر) در کردستان متولد شد و در سال ۶۴۳ هجری در دمشق در گذشت. [۳۵] مؤلف کتاب حاضر هم بر این منظومه شرح مفیدی دارد.