مسند امام احمد:
محدثان، مسانید را در درجهی سوم و بعد از «صحیحین» و «سننها» قرار دادهاند.
و از جمله گرانقدرترین مسانید و بامنفعترین آنها «مسند امام احمد» میباشد، چنانکه محدثان قدیم و جدید شهادت دادهاند که این کتاب جامعترین کتب سنت و کاملترین آنهاست که هر مسلمانی در مسائل دین و دنیایش بدان احتیاج پیدا میکند. امام ابن کثیر/میگوید: «هیچ کتاب مسندی در تعداد احادیث و حسن سیاق و اسلوب آن با مسند احمد برابری نمیکند». [۳۸۵]و حنبل بن إسحاق گوید: «احمد بن حنبل [۳۸۶]، من و صالح و عبدالله را دور هم جمع کرد و سپس مسند را بر ما خواند و جز ما کسی آن را نشنید، و گفت: من احادیث این کتاب را از میان بیشتر از هفتصد و پنجاه هزار حدیث جمع آوری کردهام، پس هرگاه مسلمانان در مورد حدیثی از رسول الله جاختلاف کردند به این کتاب مراجعه کنید، چنانکه حدیث را در این کتاب یافتید (پس بدان استناد کنید) وگرنه آن حدیث حجت نیست». اما امام ذهبی میگوید: «این قول او بر وجه غالبیت امر است وگرنه ما احادیث قوی در صحیحین و سننها و برخی از اجزاء دیگر داریم که در مسند (احمد) نیستند».
بعد از وی پسرش عبدالله احادیثی را به آن اضافه نمود که جزو روایتهای پدرش نبود، که به اضافات عبدالله مشهورند (زوائد عبدالله)، همچنین ابوبکر قطیعی – کسی که از عبدالله از پدرش(احمد) روایت میکرد- نیز اضافاتی را به آن کتاب (مسند احمد) افزود که جدای از روایات عبدالله و پدرش (احمد) هستند.
و تعداد احادیث مسند احمد با تکرار بالغ بر چهل هزار (۴۰۰۰۰) حدیث است و با حذف احادیث تکراری به سی هزار (۳۰۰۰۰) حدیث خواهد رسید.
[۳۸۵] تدریب الراوی ۱/۱۷۳. [۳۸۶] مؤلف چنین نوشته بود: «قال حنبل: جمعنا أبي أنا، وصالح، وعبد الله.. (حنبل میگوید: پدرم، من و صالح و عبدالله را دور هم جمع کرد...)»، ولی از آنجائی که این گفته مربوط به «حنبل بن إسحاق بن حنبل الشیبانی» (متوفی۲۷۳هـ) است و او در حقیقت شاگرد امام احمد و پسر عموی اوست، پس لازم دانستم متن را اصلاح کنم و برای آن، اصل متن را از منابع دیگری جستجو کردم و مطمئن شدم متنی که جناب مؤلف نقل میکند دقیق نیست بلکه متن اصلی بصورت: «قال حنبل: جمعنا أحمد بن حنبل: أنا، وصالح، وعبد الله..» است و بصورت: «قال حنبل: جمعنا عمي..»و «قال حنبل بن إسحاق: جمعنا عمي لي ولصالح ولعبد الله وقرأ علينا المسند..»نیز آمده است. صالح و عبدالله پسرهای امام احمد هستند، البته ذکر شده که حنبل و صالح و عبدالله سه پسر ایشان هستند، یعنی حنبل را پسر احمد ذکر کردهاند ولی با رجوع به روایات منقول دریافتم که صحیح آنست که حنبل پسر اسحاق (۱۶۱-۲۵۳م) عموی امام احمد است و اسحاق در بسیاری از مجالس احمد ملازم وی بود. (نگاه کنید به: خصائص مسند أحمد؛ أبو موسى المدینی، و المصعد الأحمد ص۲۱، و مصادرالحدیث و مراجعه؛ سید عبدالماجد الغوری، ص۱۶۴).