مصطلح حدیث

حدیث:

هرآنچه که از قول یا فعل یا تقریر یا وصفی که به پیامبر جنسبت داده می‌شود، حدیث گویند. [۸۶]

[۸۶] مثال برای قول؛ مانند این فرمایش پیامبر ج: «إنما الأعمال بالنیات»یعنی: براستی که اعمال به نیت‌ها بستگی دارند. (متفق علیه). مثال برای فعل؛ مثلا ثابت شده که پیامبر جکیفیت نماز را به اصحابش آموزش می‌دادند و می‌فرمود: «صلوا کما رأیتموني أصلي»(بخاری) یعنی: همانگونه که می‌بینید من نماز می‌خوانم، شما نیز نماز بخوانید. یا به اصحاب خویش مناسک حج را می‌آموخت و می‌فرمود: «خذوا عني مناسککم»یعنی: مناسک خود را از من یاد بگیرید. (مسلم). و مثال برای تقریر؛ مثلا یکی از اصحابشعملی انجام می‌دهد یا گفته‌ای را می‌گوید و پیامبر جبه آن اقرار کرده و تایید می‌کند، و فرقی ندارد که این فعل یا قول صحابی در حضور پیامبر جرخ داده باشد و یا در غیاب ایشان بوده و بعدا برایشان بازگو کرده باشند. مانند روایت عایشهلکه گفت: پیامبر جمردی را بعنوان فرمانده سِریه ای (یک دسته‌‌ی نظامی) تعیین و اعزام کرد، او که نماز را برای یارانش امامت می‌کرد، (همواره) قرائت‌اش را با «قل هو الله احد»به پایان می‌رساند، آنان هنگام بازگشت، مسئله را برای پیامبر جبازگو کردند، ایشان فرمودند: «سَلُوهُ لأَيِّ شَيْءٍ يَصْنَعُ ذَلِكَ»؟از او بپرسید که چرا چنین می‌کند؟ از وی پرسیدند، گفت: چون در این سوره صفت خدای رحمان بیان شده است لذا دوست دارم آن را بخوانم، پیامبر جفرمود: «أَخْبِرُوهُ أَنَّ اللَّهَ يُحِبُّهُ»‌به او بگویید که خداوند هم او را دوست دارد. (بخاری؛۷۳۷۵ و مسلم). و مثال برای وصف؛ یعنی صفتی از خُلق و خوی یا خِلقت ظاهری ایشان، چنان‌که در مورد اخلاق ایشان روایت شده که: «کان دائم البُشر، سهل الخلق، لین الجانب لیس بفظّ ولا غلیظ ولا ضخّاب ولا فحّاش ولا عیّاب...»یعنی: او همواره خوش رو و متبسم، خوش خلق و نرم خو بود، و خشن، تندخو، پرهیاهو، ناسزاگو و عیب گیر نبود. (ترمذی، مختصر شمایل محمدی؛ ۲۴). و در مورد صفات ظاهری ایشان، انسسمی‌گوید: ‏«كان رسول الله صلى الله عليه وسلم ليس بالطويل الْبَائِنِ وَلا بِالْقَصِير، ِوَلَيْسَ بِالْأَبْيَضِ الْأَمْهَقِ، ‏‏وَلَيْسَ بِالْآدَمِ، وَلَيْسَ بِالْجَعْدِ الْقَطَطِ، وَلَا بِالسَّبْطِ، بَعَثَهُ اللَّهُ عَلَى رَأْسِ أَرْبَعِينَ سَنَةً، فَأَقَامَ بِمَكَّةَ عَشْرَ ‏‏سِنِينَ وَبِالْمَدِينَةِ عَشْرَ سِنِينَ، وَتَوَفَّاهُ اللَّهُ عَلَى رَأْسِ سِتِّينَ سَنَةً، وَلَيْسَ فِي رَأْسِهِ وَلِحْيَتِهِ عِشْرُونَ ‏‏شَعَرَةً بَيْضَاءَ»بخاری (۵۴۴۹)‏. رسول الله جنه بیش از حد بلند بودند ونه کوتاه، پوستش بسیار سفید یا بسیار ‏گندمگون نبود، موهایش نه کاملاً صاف بود و نه بسیار مجعد و موجدار، خداوند او ‏را در چهل ‏سالگی مبعوث نمود، و در مکه ده سال اقامت داشت و در مدینه ده سال، و خداوند وی را در ‏راس شصت سالگی قبض روح کرد در حالی که در سر و ریش(مبارکش) بیشتر از بیست تار موی ‏سفید نبود. (نکته: علما درباره‌‌ی مدت اقامت پیامبر جدر مکه اختلاف نظر دارند، ولی راجح سیزده سال اقامت ایشان در مکه است. والله اعلم).