مصطلح حدیث

ب) حکم نوشتن حدیث:

اصل در آن بر جواز است، زیرا نوشتن وسیله است و پیامبرجبه عبدالله ابن عمرو اجازه داد تا آنچه را که از او می‌شنود بنویسد. (امام احمد با اسناد حسن آن را روایت کرده است). [۳۱۱]

البته هرگاه ایشان از نوشتن اقوال خود به سبب منعی شرعی خوف داشت، از نوشتن منع نمود، چنان‌که نهی از کتابت را در این فرموده‌‌ی ایشان می‌یابیم: «لا تكتبوا عني شيئاً غير القرآن، فمن كتب عني شيئاً غير القرآن فليمحه» (مسلم و احمد و لفظ متعلق به اوست). [۳۱۲]

یعنی: چیزی بجز قرآن از من ننویسید، پس هرکس چیزی جز قرآن از من نوشت باید آن نوشته را پاک نماید و از بین ببرد.

و هرگاه کتابت حدیث، حفظ سنت و ابلاغ شریعت را در پی داشت، نوشتن آن واجب می‌شود، و نوشتن سخنان پیامبر جبرای مردم -که آن‌ها را به سوی الله دعوت و شریعت را بدانها ابلاغ می‌نمود- بر این امر حمل می‌شود، چنان‌که در صحیحین از ابوهریرهسروایت است که پیامبر صلّى الله علیه وسلّم در سال فتح مکه برای مردم خطبه خواند و در آن هنگام مردی از اهل یمن که به وی «أبو شاه» می‌گفتند بلند شد و گفت: ای رسول خدا برایم بنویسید، پیامبر جفرمود: «اكتبوا لأبي شاه» [۳۱۳]برای ابو شاه بنویسید؛ یعنی خطبه‌ای که از رسول الله جشنید. [۳۱۴]

[۳۱۱] روایت احمد (۲/۲۱۵/۷۰۱۸) وابن خزیمه در «صحیح خود» (۴/۲۶/۲۲۸۰) کتاب زکات، و شیخ البانی آن را حسن دانسته است. امام احمد و غیر او از حدیث عبدالله بن عمرو العاص روایت کرده‌اند که او گفت: «كنت أكتب كل ‏شيء أسمعه من رسول الله‎ ‎أريد حفظه فنهتني قريش عن ذلك وقالوا: إن رسول الله بشر يتكلم في الغضب ‏والرضا قال: فأمسكت عن الكتابة ثم ذكرت ذلك لرسول الله صلى الله عليه وسلم فقال النبي: أكتب‎ ‎فوالذي ‏نفس بيده ما خرج مني إلا الحق». ‏ یعنی: من هرآنچه را که از رسول الله جمی‌شنیدم، می‌نوشتم، و می‌خواستم آن‌ها را ‏حفظ کنم، ولی قریش مرا از این کار منع کردند و گفتند: رسول الله نیز بشری است که (مثل ما گاهاً) در ‏حالت خشم و خوشحالی سخن می‌گوید، بعد گفت: من نیز از نوشتن پرهیز کردم، سپس این موضوع را ‏به رسول خدا جبازگو کردم و ایشان فرمود: «بنویس، سوگند به آنکسی که نفس من ‏در دست اوست، هیچ چیزی بجز حق از زبان من خارج نشده است».‏ [۳۱۲] روایت مسلم (۳۰۰۴) کتاب زهد ورقائق، وأحمد (۳/۱۲/۱۱۱۰۰). [۳۱۳] روایت بخاری (۱۱۲) کتاب علم، ۳۹- باب کتابت علم. ومسلم (۱۳۵۵) کتاب حج. [۳۱۴] در صفحات بعد، در مورد کتابت وتدوین حدیث بصورت مفصل توضیح داده خواهد شد.