برگزیده ای از آداب شرعی

(ب) آداب متعلم و حامل قرآن

صادقانه و خالصانه از خدا بخواهد که او را بر حفظ قرآن یاری دهد، و باید هدفش در این راه عملاً و علماً رضایت خداوند باشد.

حفظ قرآن و عمل نمودن به آن باعث علو درجات و رفعت مقام می‌گردد. پیامبر صفرموده است: «إِنَّ اللَّهَ يَرْفَعُ بِهَذَا الْكِتَابِ أَقْوَامًا وَيَضَعُ بِهِ آخَرِينَ» رواه مسلم. یعنی: «خداوند بوسیله این کتاب اقوامی را بلند و دیگران را پست و ذلیل می‌کند».

باید از وسایلی که باعث عدم تحصیل علم بطور کامل می‌شود خودداری نماید.

باید حفظیاتش با تلقی از دیگران باشد.

نباید از طولانی گشتن مدت حفظ مأیوس گردد، چون پیامبر صفرموده است: «إِنَّمَا الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ». رواه الدارقطنی. یعنی: «همانا علم با یادگیری است».

باید تفسیر آیاتی که می‌خواهد حفظ کند بخواند.

باید برنامه‌ای را تنظیم کند که براساس آن قرآن را خوانده و حفظ نماید.

باید بر خواندن قرآن محفاظت نماید، و زیاد قرآن را بخواند (چون فراموشی قرآن همچون شتر رها شده است که خیلی زود فرار کرده و گم می‌شود) و باید بر مدت حفظ آن محافظت نماید.

باید قرآن را با ترتیل بخواند، خداوند می‌فرماید: ﴿وَرَتِّلِ ٱلۡقُرۡءَانَ تَرۡتِيلًا﴾[المؤمل: ۴]. «و قرآن را با دقت و تأمل بخوان».

و هرگاه آیه رحمت را خواند، درخواست فضل و رحمت را از خدا بکند، و اگر آیه عذاب را خواند به خدا پناه برد، و باید رو به قبله بنشیند همراه با خشوع، وقار و آرامش.

مستحب است که قرآن را براساس ترتیب آن بخواند، و اگر آیه‌ای را خواند که سجده تلاوت داشت، سنت است که سجده ببرد، و اگر بهنگام تلاوت قرآن کسی بر او سلام کرد، جواب سلام را می‌دهد، و پس با خواندن تعوذ تلاوت را از سر می‌گیرد.

آیاتی که حفظ نموده بهنگام بر

خواستن برای نماز شب بخواند، چون پیامبر صمی‌فرماید: هرگاه حافظ قرآن، آنرا بهنگام شب و روز بخواند، قرآن او را به یاد می‌آورد، و اگر آنرا نخواند، او را فراموش خواهد کرد. (مسلم با شرح نووی ۶/۷۶، سلسله صحیحه ۵۹۷).

حذر و دوری کردن از معاصی، زیرا از آثار آن فراموشی علم و محفوظات می‌باشد.

در جلوی استاد همچون شاگرد خوب می‌نشیند، و صدایش را بیش از نیاز بلند نمی‌کند، نمی‌خندد و زیاد حرف نمی‌زند، و بدون نیاز و بیهوده به طرف راست و چپ خود نگاه نمی‌کند.

بهنگام مشغله فکری استاد و یا بی‌حوصلگی او قرآن نخواند، و باید تندخوئیها و سوءرفتارهای استاد را تحمل نماید، و اگر استاد با وی بدرفتار کرد ابتدا او معذرت‌خواهی کند.

اگر به محل کلاس آمد و استاد در آنجا نبود منتظر می‌نشیند تا بیاید، و اگر استاد را مشغول به کاری دید اجازه انتظارکشیدن را بخواهد.

هیچ وقت بدون اذن خواستن پیش استاد نرود، مگر اینکه استاد در جایی باشد که نیاز به آن نباشد، و نباید او را با اجازه‌گرفتنهای زیاد ناراحت کند.

باید با استاد مؤدب باشد، و نسبت به او متواضع و فروتن باشد، اگرچه استاد کوچکتر هم باشد.

باید بر یادگیری حریص باشد، و نباید به کم قناعت کند، در حالیکه توانایی یادگیری بیشتر را داشته باشد، و نباید خود را به مشقتی بیندازد که در توانایی او نمی‌باشد، چون باعث ملالت و افسردگی گشته و آنچه هم یاد گرفته از دست می‌رود.

باید نسبت به افراد صالح، اهل خیر و مساکین متواضع و فروتن باشد.

طالب قرآن باید بهترین حال و شمائل را داشته باشد، و نفس خویش را از تمام چیزهایی که قرآن نهی فرموده دور نگاه دارد.

ابن مسعود سمی‌فرماید: باید حامل قرآن به هنگام شب معروف گردد، وقتیکه تمام مردم در خواب هستند، و به هنگام روز شناخته شوند، وقتیکه همه مردم می‌خورند و می‌آشامند، و با حزن و اندوهش وقتیکه همه مردم شاد و خوشحال‌اند، و با گریه و زاریش وقتیکه همه می‌خندند، و با سکوتش وقتیکه همه صحبت می‌کنند، و با خشوعش وقتیکه همه با هم فخرفروشی می‌کنند، و لازم است که حامل قرآن گریان و محزون و حکیم و آگاه و آرام باشد، و نباید خشک و غافل باشد، و نباید داد و فریاد بزند، و نباید سنگ‌دل باشد [۹].

باید به اهل قرآن احترام بگذارد، و از اذیت و آزار آنان نهی کند.

[۹] الآداب الشرعیة، ۲/۳۰۱.