(۴۳) آداب مربوط به شانه‌كردن موي سر(احكام موي سر)

جایز نیست كه موی سر را جز برای اعمال حج، در جهت دین، تراشید.

تراشیدن موی سر در حالات زیر مستحب است:

وقتی كافری مسلمان می‌شود، چون پیامبر صفرموده است: «موی كفر را از خودت دور كن و ختنه كن» [۵۱۵].

وقتی هفت روز از تولد نوزاد سپری شد، چون پیامبر صفرموده است: «هر پسری كه تازه متولد شده در روز هفتم مرهون به عقیقه است كه برایش ذبح كند، و او را نامگذارى كند، و موى سرش را بتراشد [۵۱۶].

اگر موهایش بسیار بلند باشد.

وقتی كسی زیبارو باشد مستحب است كه سرش را بتراشد، تا منبع فتنه نشود.

مستحب است كه شكل موی سر از فرق سر نصف شود: چون آخرین شكل موی پیامبر صاینگونه بوده است. در حالی كه اهل كتاب موهایشان را فرو می‌اندازند، و مشركان موهایشان را از وسط سر نصف می‌كردند و پیامبر صموی پیشانی‌اش را فرومی‌انداخت و بعد موهایش را از فرق سر نصف می‌كرد» [۵۱۷].

وقتی موی سر زیاد شد تبدیل به زلف می‌شود [۵۱۸].

فروانداختن موی سر، از شكل‌های مكروه است [۵۱۹].

مستحب است كه موی انسان بر صفت موی پیامبر صباشد. وقتی موهایش بلند می‌شد تا روی شانه‌هایش بود، و هنگامی كه كوتاه بود تا نرمه گوشش بود [۵۲۰].

تراشیدن بعضى از موى سر، و ترک بعض دیگر از موها مكروه است، بخاطر حدیث ابن عمر‌سكه از پیامبر صروایت كرده است: «پیامبر صاز تراشیدن بعضى از موها، و ترک بعض دیگر نهی كرده است» [۵۲۱]. و شاید این امر منجر به حرام بشود، بخاطر این حدیث پیامبر صكه می‌فرماید: «هر كس خود را به قومی شبیه كند، خود جز آنها می‌شود» [۵۲۲].

از برچیدن موها (هنگام سجده كردن) نهی شده است. چون پیامبر صفرموده است: «به ما امر شده است كه بر هفت استخوان [۵۲۳]سجده كنیم، و لباسها و موها را برنچینیم» [۵۲۴].

نهی شده از اینكه مسلمان توجه زیادی به موها و شكل ظاهری آنها بكند، ولی به نظافت و زیبایی آن باید تا حدی توجه كند. چون پیامبر صفرموده است: «كسی كه موی سر دارد باید ارزش و قدر آن را بداند و به آن رسیدگى كند» [۵۲۵].

و هنگامی كه پیامبر صشخص ژولیده‌ای را می‌دید كه موهایش آشفته شده بود، به او می‌گفت: «آیا جایی را پیدا نمی‌كنی كه موهایت شانه كنى و روغن به آن بزنی» [۵۲۶]. و پیامبر صنهی كرده از اینكه هر روز موى سر را شانه كنى» [۵۲۷]. مقصود این است كه زیاد خود را مشغول موى سر كنى.

ثابت نشده كه زیر خاک‌كردن موها سنت پیامبر صباشد، ولی حدیث ضعیفی وجود دارد كه می‌گوید: «ناخنها و خون و موها را دفن كنید چون مرده هستند» [۵۲۸].

موی سر از لحاظ شرعی پاک است، چون پیامبر صموی سرش را تراشید و آن را به ابوطلحه داد و گفت: «آن را میان مردم تقسیم كن» [۵۲۹].

كندن موهای سفید سر به درجه حرام‌بودن نمی‌رسد. چون حكم باریک كردن ابروها را ندارد. چون پیامبر صفرموده است: «موهای سفید را نكنید. موی سفید هر مسلمان در روز قیامت نوری دارد كه خداوند به وسیله آن حسناتش را نوشته و به وسیله آن اشتباهاتش را پاک می‌كند» [۵۳۰].

رنگ‌كردن مو سنت است ولی نه به رنگ سیاه، چون پیامبر صفرموده است: «گروهی در آخر زمان پیدا می‌شوند كه با رنگ سیاه مثل لوزه (كه در حلق قرار دارد) كبوترها موهایشان را رنگ می‌كنند، اینها در قیامت بویی از بهشت نمی‌برند» [۵۳۱].

فروش موها جایز نیست و نووی در المجموع گفته است كه: «فروش و بهره‌گرفتن از موی انسان و سایر اعضایش حرام است، چون انسان كرامت دارد» [۵۳۲].

برای زنان جایز است كه موی سر خود را به غیر از رنگ سیاه رنگ كنند (مثل رنگهای قرمز و طلایی و زرد). ابن عثیمین /گفته است كه: «اصل در این مورد جایز بودن است، مگر اینكه به درجه شباهت با زنان كافر و فاسق و فاحشه برسد كه این حرام می‌باشد» [۵۳۳].

[۵۱۵] ابوداود و احمد و آلبانی آن را در «ارواء الغلیل» حسن دانسته است.(۷۹). [۵۱۶] ارواء الغلیل (۱۱۶۵) و حدیث صحیح است. [۵۱۷] بخاری (۱۰/۳۷۴) فتح الباری و مسلم. [۵۱۸] ابن قیم /در مورد موی سر می‌گوید: «وقتی موی سر بلند شد بهتر است كه آن را از طرف چپ و راست به صورت زلف فرو بیندازد. وقتی موی سر تبدیل به زلف شد فرو انداختن آن مكروه نیست. (احكام اهل الذمه ۲/۷۵۱). [۵۱۹] الفتح (۱/۳۷۴) و شرح مسلم نووی (۱۵/۹۰). [۵۲۰] المغنی (۱/۶۵). [۵۲۱] به روایت بخاری (۵۹۲۰). [۵۲۲] احمد (۲/۵۰ و ۹۲) و آلبانی آن را در ارواء الغلیل صحیح دانسته است(۱۲۶۹). [۵۲۳] دو استخوان انگشتان پا، دو استخوان زانو، دو استخوان كف دست و یک استخوان پیشانی (مترجم). [۵۲۴] بخاری. [۵۲۵] السلسلة الصحیحة (۵۰۰). [۵۲۶] السلسلة الصحیحة (۴۹۳). [۵۲۷] به روایت ابوداود (۳۵۰۵). [۵۲۸] السلسلة الضعیفة (۲۱۷۸) ولی اگر بترسد كه به دست جادوگران بیافتد باید آن را دفن كرده و یا در جایی بیندازد كه دست جادوگران به آن نرسد. [۵۲۹] مسلم (۱۳۰۵). [۵۳۰] صحیح ابی‌داود (۳۵۳۹) و ابن ماجه (۳۷۲۱). [۵۳۱] صحیح ابی‌داود (۳۵۴۸) و آلبانی آن را در «غایه المرام» صحیح دانسته است. [۵۳۲] المجموع (۳/۱۴۰). [۵۳۳] الفتاوی (۴/۱۲۰).