(۵۲) آداب خانه‌ها

بدان كه وضعیت رسول الله صكامل‌ترین وضعیت‌ها، و راه و روش وی بهترین راه و روش بود. وقتی پیامبر صمی‌دانست كه دنیا سرای سفر است نه سرای اقامت، خانه‌اش را بر حسب نیاز تعیین می‌كرد، تا او را از دیدها پنهان كند، و در مقابل گرما و سرما و باد و باران حفظ كند تا محافظ حیوانات و وسایل وی باشد. و خانه را تزیین نمی‌كرد و گچ و آهک به آن نمی‌مالید، و سنگین نبود، تا ترس خراب شدن آنرا داشته باشد. و آن را بسیار بزرگ و بلند نمی‌ساخت كه تبدیل به لانه حشرات بشود، و بادهاى زیان‌آور آن را آسیب دهد. و خانه‌های زیرزمینی مانند خانه‌های ستمگران پیشین درست نمی‌كرد، چون ممكن است ساكنین آن در اثر كمبود هوا یا عدم دیدن آفتاب یا وجود تاریكی و بعضی از حشرات در اذیت بیفتند. بلكه خانه پیامبر صجزء خانه‌های متوسط و بسیار خوب بود كه با بوی پیامبر صپاک و خوشبو شده بود [۶۳۴].

عمرسبر سر منبر گفت: ای مردم خانه‌های خود را اصلاح كنید و عقربها و مارهای آنرا بكشید تا از شما بترسند و بیرون نیایند، قبل از اینكه شما را بترسانند.

خداوند متعال برای خانه‌ها احترام قایل شده است و می‌فرماید: ﴿يَسۡ‍َٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡأَهِلَّةِۖ قُلۡ هِيَ مَوَٰقِيتُ لِلنَّاسِ وَٱلۡحَجِّۗ وَلَيۡسَ ٱلۡبِرُّ بِأَن تَأۡتُواْ ٱلۡبُيُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَٰكِنَّ ٱلۡبِرَّ مَنِ ٱتَّقَىٰۗ وَأۡتُواْ ٱلۡبُيُوتَ مِنۡ أَبۡوَٰبِهَاۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ ١٨٩﴾[البقرة: ۱۸۹]. «در باره «هلالهاى ماه‏» از تو سؤال مى‏كنند؛ بگو: «آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعى) براى (نظام زندگى) مردم و (تعیین وقت) حج است‏». و (آن چنان كه در جاهلیت مرسوم بود كه به هنگام حج، كه جامه احرام مى‏پوشیدند، از در خانه وارد نمى‏شدند، و از نقب پشت خانه وارد مى‏شدند، در حالى كه آن را تقرب به خدا مى‏دانستند نكنید!) كار نیک، آن نیست كه از پشت خانه‏ها وارد شوید؛ بلكه نیكى این است كه پرهیزگار باشید! و از در خانه‏ها وارد شوید و تقوا پیشه كنید، تا رستگار گردید».

هنگام خروج از منزل بگوید: «بِسمِ اللهِ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللهِ ، وَلا حَولَ وَلا قُوَّةَ إلاَّ بالله» [۶۳۵]. «به نام خدا، بر خدا توكل كردم و هیچ قدرت و توانایی جز از طرف خدا نیست».

هنگام وارد شدن به منزل بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ وَلَجْنَا وَبِسْمِ اللَّهِ خَرَجْنَا وَعَلَى اللَّهِ رَبِّنَا تَوَكَّلْنَا ثُمَّ لْيُسَلِّمْ عَلَى أَهْلِهِ» [۶۳۶]. «به نام خدا داخل شدیم و به نام خدا خارج گشتیم و بر پروردگارمان توكل نمودیم و سپس بر خانواده‌اش سلام كند».

ساختمان‌سازی را به درازا نكشاند، چون پیامبر صفرموده است: «قیامت هنگامی برپا می‌شود كه مردم ساختمان‌سازی را به درازا می‌كشانند» [۶۳۷].

منزل باید وسیع و گشاد باشد. چون پیامبر صفرموده است: «خوشبختی انسان در این است كه مسكن وسیع و همسایه صالح و مركب مرفه داشته باشد» [۶۳۸].

مردان در خانه چكار می‌كنند؟ از عایشه بسوال شد كه پیامبر صدر خانه و میان خانواده چكار می‌كنند. گفت: «به كارهای خانه می‌پرداخت و هنگامی كه وقت نماز می‌رسید برای نماز بیرون می‌رفت [۶۳۹]». و همچنین گفت: «پیامبر صمانند دیگران بشر بود كه لباسش را می‌شست و گوسفندانش را می‌دوشید» [۶۴۰].

پیامبر صفرمود: «كسی كه نفقه و مخارج خانواده‌اش را بدهد در حالی كه بر عهده اوست، و از خداوند اجر و ثواب بخواهد، صدقه‌ای برای وی نوشته می‌شود [۶۴۱]». «تو هر چه از مالت را برای جلب رضای خداوند می‌بخشی، در مقابلش پاداش می‌گیری حتی آن لقمه‌اى كه در دهان همسرت می‌نهی» [۶۴۲].

خاموش‌كردن چراغها: چون پیامبر صفرموده است: «درها را ببندید و ظرفها را بپوشانید و در مشک را ببندید و چراغها را خاموش كنید. چون شیطان در بسته‌ای را باز نمی‌كند، و مشک بسته و ظرف پوشیده را باز نمی‌كند، و چون موشها باعث آتش‌گرفتن خانه‌ها می‌شوند» [۶۴۳].

هنگام خواب آتش را در خانه شعله‌ور نگذارند. چون خانه‌ای در مدینه شبانه بر اهلش آتش گرفته بود و هنگامی كه پیامبر صاز آن باخبر شد، فرمود: «این آتش دشمن شماست، پس هنگام خواب آن را خاموش كنید» [۶۴۴].

تازیانه را در خانه آویزان كند، چون پیامبر صبه آویختن آن امر كرده است.

بستن درها در شب، پیامبر صفرموده است: «هنگام تاریكترین وقت شب (یک سوم اول شب) بچه‌ها را جمع كنید، و شما را بر حذر می‌دارم از اینكه بعد از سپری شدن مقداری از شب به شب‌نشینی بروید. چون نمی‌دانید كه خداوند چه چیزى مخلوقاتش بر روى زمین منتشر می‌سازد(مانند حیوانات درنده، یا حشرات زیان‌آور، و جن و غیره). پس درها را ببندید و چراغها را خاموش كنید و ظرفها را بپوشانید و مشكها را ببندید» [۶۴۵].

جمع‌كردن بچه‌ها در شب، چون پیامبر صفرموده است: «بچه‌ها را جمع كنید تا تاریكی و سیاهی شب، یعنی هنگامی كه شیطان منتشر می‌شود سپری شود» [۶۴۶].

امام بخاری /و ابن حجر در باب قضای حاجت در خانه‌ها می‌گویند: مصنف با این شیوه اشاره می‌كند كه خروج زنان برای قضای حاجت در فضای باز ادامه نداشت، بلكه بعد از آن در خانه‌ها دستشویی درست شد تا از خروج ناچاری زنان جلوگیری كند.

[۶۳۴] الأداب الشرعیة (۳/۴۱۱). [۶۳۵] ابوداود (۴۲۴۹)، ترمذی (۳۶۶۶). [۶۳۶] ابوداود (۱۰۹۱). [۶۳۷] آلبانی در صحیح الادب (۳۵۰). [۶۳۸] آلبانی در صحیح الادب (۳۵۵). [۶۳۹] آلبانی در صحیح الادب (۴۱۸). [۶۴۰] آلبانی در السلسلة الصحیحة (۶۷۱). [۶۴۱] آلبانی در صحیح الادب (۵۷۶). [۶۴۲] آلبانی در صحیح الادب آن را صحیح دانسته است. [۶۴۳] آلبانی در صحیح الادب آن را صحیح دانسته است (۹۲۷). [۶۴۴] آلبانی در صحیح الادب آن را صحیح دانسته است (۹۳۱). [۶۴۵] اسناد آن بنا بر شرط مسلم صحیح است و آلبانی در السلسله الصحیحه، صحیح دانسته است (۳۴۵۴) در روایت دیگرى آمده كه: (إیاكم والسیر بعد هدوء اللیل).برحذر باشید از راه رفتن در شب بعد از سپری شدن مقداری از شب و آرامش آن). [۶۴۶] آلبانی در صحیح الادب آن را صحیح دانسته است (۹۳۵).