(۳۱) آداب تبریک گفتن

هنگام تبریک گفتن باید از خداوند برای شخص، درخواست برکت را نمود، چون پیامبر صبه دیدار هر کس که می‌رفت برای او درخواست برکت می‌نمود.

هرگاه چیزی را خواست می‌گوید: فلان چیز را به من بده، بارک الله فیک. و دلیل آن این است که پیامبر صوقتی که در بهشت از آن دو فرشته خواست که وارد خانه‌اش شوند، برای آنان دعای برکت خواند.

تبریک گفتن به مناسبت ازدواج (الترفئة) و عرب می‌گفتند: «بالرفاء والبنين» یعنی: با توافق و مهربانی زندگی کنید، و زندگی شما با فرزندان پسر همراه باشد [۳۲۳].

برای تبریک و مبارک‌بادی، هر کس آنچه که می‌داند بگوید، و به اندازه علم و آگاهی که دارد می‌گوید، آنگونه که می‌بینیم پیامبر صوقتیکه أبی بن کعب از بزرگترین آیه قرآن از او سؤال کرد، به او تبریک گفت [۳۲۴].

تبریک گفتن بخاطر نکاح، و در آن هنگام گفته می‌شود: (بارك الله عليك) و(بارك الله لك) و(بارك الله لك، وبارك عليك، وجمع بينكما في خير) [۳۲۵].

یعنی: خداوند به شما عنایت فرماید، و کار شما را با برکت کند، و پیوندتان را مبارک و باعث خیر گرداند.

تبریک و مبارک گفتن برای کسی است که حاضر در مجلس نکاح می‌باشد، و همچنین بعد از عقد و بعد از عروسی، و ترفئه نیز گفته می‌شود.

پیامبر صهنگام تولد بچه‌ها می‌آمد و برایشان درخواست برکت می‌کرد و دهان آنها را با خرما شیرین می‌کرد [۳۲۶].

هنگام برطرف شدن مشکل، و یا فراوانی نعمتی هم مستحب است تبریک گفت، همچنین بخاطر وظیفه و کار و یا مال و ثروت هم تبریک گفته می‌شود، و باید برای او درخواست برکت را کرد.

بخاطر نعمت‌های دینی هم مستحب است به همدیگر تبریک گفت، همانگونه که در قصه کعب بن مالک آمده است؛ و در صحیحین آمده است وقتی که آیه: ﴿إِنَّا فَتَحۡنَا لَكَ فَتۡحٗا مُّبِينٗا ١﴾[الفتح: ۱]. «ما براى تو پیروزى آشكارى فراهم ساختیم. (از نظر جمهور مفسران‌، مراد از (فتح‌ مبین) در این‌ آیه‌ صلح‌ حدیبیه‌ است‌ و خداوند متعال‌ از آن‌ رو آن‌ را فتح‌ نامید كه‌ صلح‌ حدیبیه‌ سبب‌ فتح‌ مكه‌ و فتوحات ‌بعدی‌ گردید، و این‌ از باب‌ اطلاق‌ سبب‌ بر مسبب‌ می‌باشد)».

نازل شد، اصحاب پیامبر صبه همدیگر تبریک گفتند [۳۲۷].

سیوطی در کتاب «بلوغ الأماني لأصول التهاني» از أم خالد بنت خالد، نقل کرده است که پیامبر صبا دست خویش لباسی را به تن او کرده و گفت: «أبلي واخلقي» انگار که برایش دعا کرد [۳۲۸].

تبریک گفتن به مناسبت عید، و از صحابه روایاتی نقل شده که دلالت بر مشروعیت آن می‌کند، از محمد بن زیاد نقل شده که گفت من با ابوأمامه باهلی و تعدادی دیگر از اصحاب بودم که دیدم وقتی از مراسم عید برمی‌گشتند، به همدیگر می‌گفتند: تقبل الله منا ومنكم [۳۲۹].

به هنگام تحویل سال و یا آمدن ماه جدید، حافظ منذری از حافظ مقدسی نقل می‌کند که او چنین جواب داده است: بر سر این مساله علما اختلاف‌نظر دارند، ولی به نظر من مباح است، نه سنت است، و نه بدعت، همچنین قلیوبی از ابن‌حجر /چنین نقل کرده است که تبریک گفتن بخاطر تحویل سال و آمدن ماه جدید و عیدهای سنتی بطور عام سنت است. آنچه ذکر شد خلاصه گفتار ابن باز است وقتیکه از او درباره این مسایل پرسیده شد [۳۳۰].

[۳۲۳] بالرفاء و البنین: رفاء: یعنی همبستگی و اتفاق، یعنی ازدواجی کرده باشید که بوسیله آن همبستگی و توافق میان شما صورت گیرد؛ البنین: یعنی دعای آمدن فرزند پسر را می‌نمودند، ولی این دعا برای اینكه دارى فرزند پسر غیر از فرزند دختر شدن درست نیست و این سنت جاهلی است، و سرّ نهی از آن همین است. معجم المناهی اللفظیة، (۱۷۸). [۳۲۴] السلسلة الصحیحة (۴۳۱۰). [۳۲۵] حسن صحیح. الکلم الطیب (۲۰۷). [۳۲۶] صحیح است با شرط شیخین، الکلم الطیب (۲۱۳). [۳۲۷] الآداب الشرعیة (۳/۲۲۰). [۳۲۸] حدیثی است صحیح. [۳۲۹] برای توضیح بیشتر به کتاب «الآداب الشرعیة» ۳/۲۱۹. مراجعه نمائید. [۳۳۰] از شیخ عبدالکریم الخضیر – حفظه الله – درباره تبریکات و مبارک بادی به مناسبه آمدن سال هجری جدید سؤال کردند و گفتند: اگر شخصی این چنین تبریک بگوید و یا بنویسید: سال نو مبارک، و در آن برایش دعای خیر و سالی پر از نعمت و خیر طلب کند، حکم آن چیست؟
در جواب گفت: دعای مسلمان بشرطیکه دعاى تعبدی نباشد، اشکالی ندارد، خصوصاً اگر تبریک باعث ایجاد محبت و سرور و شادی گردد، امام احمد /گفته است: من تبریک گفتن را ابتدا شروع نمی‌کنم، ولی اگر به من تبریک گفتند، آنرا جواب خواهم داد، چون جواب دادن آن واجب است، ولی ابتدا تبریک‌گفتن، سنت مأمور به نیست، و از موارد منهی‌عنه هم نیست. [(سایت)موقع‌الاسلام سؤال و جواب / ۲۱۲۹۱].