(۳۸)آداب خوابيدن

اندكی قبل از آنكه بخوابد، خود را محاسبه كند.

قبل از خواب درها را بسته، آتش و چراغ‌ها را خاموش كند. چون پیامبر صفرموده است: «در شب هرگاه خواستید بخوابید، چراغ‌ها را خاموش كرده و درها را ببندید» [۴۶۳]. و علت خاموش‌كردن آتش و چراغ‌ها در حدیث نبوی است كه می‌فرماید: «چه بسا كه موش فتیله چراغ را بكشد و اهل خانه را آتش بزند» [۴۶۴]. و در صحیحین از ابوموسی روایت شده كه: خانه‌ای در مدینه شب هنگام بر اهلش آتش گرفت. وقتی خبر به پیامبر صرسید، پیامبر فرمود: «آتش دشمن شما است، پس هر وقت خوابیدید، آن را خاموش كنید» [۴۶۵]. ولی در مورد بستن درها قبل از خواب در روایت مسلم از حدیث جابرسآمده است كه: «درها را ببندید و بسم الله بگویید، چون شیطان در بسته را باز نمی‌كند» [۴۶۶]. نووی گفته است: «وقتی علت منتفی شود، مانع نیز از بین می‌رود» [۴۶۷].

پوشاندن ظروف قبل از خواب، چون پیامبر صفرموده است: «ظرفها را بپوشانید و درِ مشكها را ببندید، چون در سال یک شب وبا نازل می‌شود و در ظرف‌های نپوشیده و مشك‌های بسته نشده وارد می‌شود» [۴۶۸].

و ابن مفلح می‌گوید: «ظرفها را بپوشانید یا چوب یا چیزی شبیه آن را [۴۶۹]روی ظرفها قرار دهید». در صحیحین آمده است: «وقتی ساعتی از هنگام شام سپری شد، سفره را رها كرده، و درهایت را ببند و بسم الله بگو، و چراغت را خاموش كن و بسم الله بگو، و در مشک را ببند و بسم الله بگو، و ظرفها را بپوشان و بسم الله بگو، گرچه هم چوبى روى آن قرار دهی، وگرنه دچار مشكلی می‌شود» [۴۷۰].

مستحب است كه قبل از خوابیدن وضو گرفت. چون پیامبر صفرموده است: «هرگاه خواستی به رختخواب بروی مانند وضو نماز، وضو بگیر...» [۴۷۱].

از ارشادات پیامبر صاین است كه قبل از خوابیدن، رختخواب خود را تكان دهید. چون ابوهریرهسروایت كرده كه پیامبر صفرموده است: «وقتی كسی از شما وارد رختخواب شد، با دامن لباس خود رختخوابش را بتكاند چون نمی‌داند كه چه چیزی روی آن قرار دارد». و در روایت دیگری آمده است كه وقتی یكی از شما خواست به رختخوابش برود. با گوشه لباسش سه بار آن را بتكاند...». و در صحیح مسلم آمده است كه: «دامن لباسش را بگیرد و با آن رختخوابش را بتكاند و بسم الله بگوید. چون نمی‌داند بعد از او چه چیزی روی رختخوابش است» [۴۷۲].

بر طرف راست بدن خود بخوابد و صورتش را بر دست راست خود بگذارد [۴۷۳]. چون در حدیث براء بن عازب آمده است كه پیامبر صفرمود: «وقتی خواستی به رختخواب بروی مانند وضوی نماز وضو بگیر، و بر طرف راست بدن خود بخواب» [۴۷۴].

قبل از خواب اوراد و اذكاری را كه به وارده از رسول الله (ص) را بخواند: «آیه‌الكرسی، سوره اخلاص، سوره الناس و سوره الفلق را بخواند و بعد در آنها بدمد و سوره الكافرون و بعضی دعاها و اذكار دیگر نیز بخواند...».

به تنهایی خوابیدن مكروه است.

بعد از غذا و هنگام خواب دستها را باید شست.

هنگام هول و هراس و پریشانی در خواب بگوید: «أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ وَشَرِّ عِبَادِهِ وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ وَأَنْ يَحْضُرُونِ». «با كلمات كامل الهی از خشم او و بدی بندگانش و وسوسه‌های شیاطین و از اینكه آنها نزد من بیایند، به خداوند پناه می‌برم» [۴۷۵].

مكروه است كه با حالت دمر خوابید، به خاطر حدیث ابوذرسكه روایت كرده پیامبر صاز كنار ابوذر گذشت و دید كه او بر شكم خوابیده است، با پاهایش به او زد و گفت: «ای جنیدیب، این گونه خوابیدن، خوابیدن جهنمیان است» [۴۷۶].

مكروه است كه بر روی یک پشت بام بدون حصار بخوابد بخاطر این سخن پیامبر صكه فرموده است: «هر كس بالای بنا یا خانه‌ای بخوابد و دورش خالی باشد(بدون محافظ) پایش بلغزد، تكلیفی نسبت به او نیست» [۴۷۷].

بهتر است كه بعد از طلوع فجر نخوابد. چون پیامبر صفرموده است: «خداوندا در صبحگاهان بر امت من بركت بفرست» [۴۷۸].

حدیث ضعیفی آمده است كه: «پیامبر صهر شب قبل از آنكه بخوابد، چشمانش را با سنگ سرمه (اثمد)، سرمه می‌كشید» [۴۷۹].

معروف است كه پیامبر ص«اول شب می‌خوابید و آخر شب بیدار می‌شد» [۴۸۰].

از معاذ بن جبل و از پیامبر صروایت شده است كه: «هر مسلمانی كه در شب با ذكر خدا و با وضو بخوابد سپس در اثناى شب بلند شود، هر آنچه از نیكی برای دنیا و آخرت از خداوند درخواست نمایید به او بخشیده می‌شود» [۴۸۱].

[۴۶۳] به روایت بخاری (۶۲۹۶) و مسلم (۲۰۱۲). [۴۶۴] فتح الباری (۱۱/۸۹). [۴۶۵] گفته‌اند اگر چراغ در جایی آویزان باشد. یا در جایی دور از دسترس موش و خزندگان باشد، اشكالی ندارد. (الآداب الشرعیة (۳/۲۴۲). [۴۶۶] به روایت مسلم (۲۰۱۲). [۴۶۷] شرح مسلم (۱۳/۱۵۶) شماره (۲۰۱۵). [۴۶۸] مسلم (۵۲۲۳). [۴۶۹] الاداب الشرعیة (۲/۲۳۸) حكمت گذاشتن چوب روی ظروف شاید برای این باشد كه عادت كند یا فراموش نكند كه آن را بپوشاند، یا اینكه مورچه بطرف آن یا روى آن نرود، و این ویژه شب و روز است. [۴۷۰] بخاری (۳۴۷) و مسلم (۲۷۱۰). [۴۷۱] شرح مسلم (۱۳/۱۵۶) شماره (۲۰۱۵). [۴۷۲] از احادیث پیشین این گونه برداشت می‌شود كه: الف) قبل از خوابیدن مستحب است كه رختخواب را بتكاند. ب) تكاندن سه بار باشد. ج) هنگام تكاندن بسم الله بگوید. كسی كه از رختخواب بلند شود و بار دیگر به رختخواب آمد مستحب است كه یک بار دیگر آن را بتكاند. [۴۷۳] خوابیدن برطرف راست فواید زیادی دارد كه زود به ذهن می‌رسد، چون قلب طرف چپ بدن است و هنگام خواب بر آن فشار نمی‌آید. [۴۷۴] بخاری (۶۳۲۰)، (۷۳۹۳) و مسلم (۲۷۱۴). [۴۷۵] ابوداود (۳۸۹۳) و آلبانی آن را حسن دانسته است. [۴۷۶] ابن ماجه(۳۷۲۴) و آلبانی آن را صحیح دانسته است(۹۰۵). [۴۷۷] به روایت بخاری في الادب المفرد (۱۱۹۲) و آلبانی آن را صحیح دانسته است(۹۰۸). [۴۷۸] به روایت ابوداود (۲۶۰۶) و آلبانی آن را صحیح دانسته است (۱۳۰۰). [۴۷۹] آلبانی در السلسلة الضعیفة (۲۴۵۴). [۴۸۰] به روایت احمد و شیخین و ابن ماجه. [۴۸۱] به روایت ابوداود و آلبانی آن را در كتاب: المشكاه صحیح دانسته است (۱۲۱۵) و صحیح ابی‌داود (۴۲۱۶).