(۱۰) هدیه پیامبر برای روز جمعه

اختصاص روز جمعه به روزه حرام است. پیامبر صمی‌فرماید: روز جمعه، روز عید است، پس روز عیدتان را برای روزه قرار ندهید مگر اینکه روزهای قبل و بعد از آن را هم‌ روزه باشید [۱۰۴].

مکروه است که شب جمعه را به نماز شب اختصاص دهید. بدلیل فرمایش پیامبر صکه می‌فرماید: «لاَ تَخْتَصُّوا لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ بِقِيَامٍ مِنْ بَيْنِ اللَّيَالِى، ...» [۱۰۵]. خواندن سوره‌های سجده و انسان در نماز صبح جمعه [۱۰۶].

زیاد صلوات فرستادن بر پیامبر صدر روز جمعه [۱۰۷].

خواندن سوره کهف در شب و روز جمعه، زیرا هر کس آنرا بخواند میان او و بیت‌العتیق را برایش روشن خواهد کرد [۱۰۸].

در غسل روز جمعه اختلاف هست بر سر اینکه واجب [۱۰۹]است یا مستحب [۱۱۰]، پس برای گرفتن فضیلت و خروج از اختلاف لازم است آنرا انجام داد.

اختصاص دادن لباس خاص برای روز جمعه، از عبدالله بن سلام نقل شده که از پیامبر شنیده در روز جمعه بر روی منبر می‌گفت: چه می‌شود اگر دو دست لباس داشته باشید یکی برای جمعه غیر از لباس کار؟

سنت است قبل از همه برای نماز جمعه به مسجد رفت، و خود را خوشبو کرده و مسواک زده و غسل جمعه را انجام داد بعد به مسجد رفت، از اوس بن اوس روایت شده که گفت: از پیامبر صشنیدم که می‌گفت: هرکس روز جمعه غسل نماید و اول وقت به جمعه رود، و پیاده رود نه سواره، و نزدیک امام باشد، و به خطبه گوش دهد و لغو نگوید، برای هر قدمی که برداشته است اجر و ثواب یک سال را خواهد داشت که روزهایش را روزه و شبهایش را قیام‌اللیل خوانده باشد [۱۱۱].

در روز جمعه وقتی وجود دارد که به ساعت اجابه مشهور است، و این ساعت بنابر قول اکثر سلف، آخرین وقت بعد از عصر می‌باشد و اکثر احادیث نیز این وقت را تأئید می‌کند [۱۱۲]. و گفته شده: آنوقت مابین نشستن امام بر منبر تا اتمام نماز است.

باید با شروع امام به خطبه ساکت شد و گوش فراداد، پیامبر صمی‌فرماید: اگر به دوستت گفتی ساکت باش در حالیكه امام خطبه می‌خواند، لغو گفته‌اید [۱۱۳]. پس بهتر آن است بعد از پائین آمدن امام از منبر و قبل ادای نماز چیزی نگفت، مگر اینکه نیاز باشد، بدلیل حدیثی که سلمان روایت کرده که می‌گوید: «وَيُنْصِتُ حَتَّى يَقْضِيَ صَلَاتَه» [۱۱۴]. ساكت می‌شود تا اینكه نمازش به اتمام برسد.

سنت است نمازگزار اگر در مسجد خوابش گرفت، محل نشستن خویش را تغییر دهد [۱۱۵].

از روی دیگران حرکت نکند.

قبل از نماز جمعه سنت مشخص و معین به وقت وجود ندارد، چون چنین چیزی با قول و فعل پیامبر صاثبات می‌شود و او چیزی را ثابت نکرده است؛ اما بعد از نماز جمعه، ابن‌القیم در زاد المعاد (۱/۴۴۰) گفته است: پیامبر صوقتیکه نماز جمعه را می‌خواند وارد خانه‌اش می‌شد و دو رکعت سنت را می‌خواند، و به کسانیکه نماز خوانده بودند می‌گفت چهار رکعت بخوانند؛ ابن تیمیه /می‌گوید: اگر در مسجد نماز می‌خواند، چهار رکعت می‌خواند و اگر در خانه می‌خواند، دو رکعت سنت را می‌خواند.

ابن القیم /در مبحث هدی پیامبر صو اصحابش در رابطه با جمعه آورده است: هنگامیکه پیامبر صایستاده خطبه می‌خواند، اصحاب و یارانش با صورتهایشان او را حلقه می‌زدند و صورت پیامبر صبهنگام خطبه رو به اصحاب بود.

خواندن سوره‌های جمعه و منافقون در نماز جمعه، یا سوره اعلی و غاشیه و یا جمعه و غاشیه [۱۱۶].

ابن‌القیم /گفته است: اینکه از هر سوره بعضی آیات را بخواند و یا اینکه یک سوره را در هر دو رکعت بخواند، این سنت نیست، بلکه خلاف سنت است [۱۱۷].

بعد از نماز جمعه مستحب است خواب (قیلوله) را انجام داد و پیامبر صبر قیلوله بعد از نماز جمعه، مردم را تشویق کرده است، و گفته است: «قيلوا فإنَّ الشياطين لا تقيل» [۱۱۸]و در روز جمعه وقت آنرا بعد از نماز اعلام کرده است بدلیل حدیثی که انس روایت کرده است و می‌گوید: نماز جمعه را زود می‌خواندیم و بعد از نماز جمعه قیلوله می‌کردیم [۱۱۹].

در روزهای جمعه به هنگام استواء خورشید، نماز خواندن جایز است، برخلاف روزهای دیگر، همانگونه که در احادیث متعددی آمده است. سپس نمازی که واجب است می‌خواند [۱۲۰].

تهدید کسانیکه جمعه را ترک می‌کنند و نمی‌خوانند: «لَيَنْتَهِيَنَّ أَقْوَامٌ عَنْ وَدْعِهِمُ الْجُمُعَاتِ أَوْ لَيَخْتِمَنَّ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ ثُمَّ لَيَكُونُنَّ مِنَ الْغَافِلِينَ» [۱۲۱]. یعنی: «کسانیکه جمعه را نمی‌خوانند، یا اینکه این رفتار زشت را ترک خواهند کرد (و نماز را اقامه می‌کنند) و یا اینکه خداوند بر دلهای آنها مهر می‌زند و سپس از فراموشکاران محسوب خواهند شد».

[۱۰۴] امام احمد آن را روایت کرده و شاکر گفته است سندش صحیح است. المسند (۱۵/۱۷۵). [۱۰۵] مسلم (۱۱۴۴). [۱۰۶] زادالمعاد (۱/۳۷۵). [۱۰۷] مسند احمد (۴/۸) و سندش صحیح است. [۱۰۸] دارمی (۳۲۸۳). آلبانی آنرا در صحیح الجامع صحیح دانسته است. [۱۰۹] بخاری (۸۷۷) این حدیث را روایت کرده است. [۱۱۰] آلبانی آنرا در صحیح نسائی ذکر کرده (۱۳۰۷). [۱۱۱] اول وقت رفتن برای نماز جمعه از عادات سلف صالح بود، بگونه‌ای که ابوشامه گفته است: در قرن اول، بعد از طلوع فجر راهها از مردم مملو می‌شدند که بسوی مسجد جامع می‌رفتند، بگونه‌ای که همچون ایام عید راه پرازدحام می‌شد، تا اینکه این کار از بین رفت؛ و گفته می‌شود اولین بدعتی که در اسلام دایر گشت، ترک همین زود رفتن به مسجد برای جمعه بود. [۱۱۲] نسائی این حدیث را روایت کرده و آلبانی آنرا صحیح دانسته (۱۳۱۶). [۱۱۳] مسلم (۸۵۱) این روایت را نقل کرده است. [۱۱۴] نسائی (۱۳۳۰) این حدیث را روایت کرده و آلبانی آنرا صحیح دانسته است. [۱۱۵] ترمذی (۵۳۲) این حدیث را روایت نموده است. [۱۱۶] صحیح مسلم (۸۷۷)، (۸۷۸). [۱۱۷] زادالمعاد (۱/۳۸۱). [۱۱۸] صحیح الجامع (۴۴۳۱). [۱۱۹] بخاری (۹۰۵) این روایت را نقل کرده است. [۱۲۰] بخاری (۸۸۳). [۱۲۱] مسلم (۸۶۵) این روایت را آورده است.