به روشنی آفتاب - ازدواج امیرالمومنین عمر با ام کلثوم رضی الله عنهما

فهرست کتاب

شبهه: تحلیل روایت جعلی رد خواستگاری عمر از دختر أبو بکر توسط عایشه:

شبهه: تحلیل روایت جعلی رد خواستگاری عمر از دختر أبو بکر توسط عایشه:

البته برخى سعى کرده‌اند که بگویند عمر فقط از او خواستگارى کرده است و ازدواج اتفاق نیفتاده، اما ماجراى این خواستگارى را به صورتى نقل کرده‌اند که نه شیعه قبول دارد و نه سنى مى‌تواند بپذیرد.

عالمان اهل سنت نقل کرده‌اند که عمر از دختر ابوبکر خواستگارى کرد، اما امّ‌کلثوم و عائشه با این خواستگارى، به خاطر اخلاق تند و خشونت ذاتى عمر مخالفت کردند. و سپس عایشه به عمرو عاص متوسل شد و عمرو عاص که دشمنى او با خاندان امیر مؤمنان ÷روشن‌تر از خورشید است، دختر امیر مؤمنان ÷را پشنهاد کرد.

(طبری و..): عمر بن خطاب ابتدا به خواستگارى امّ‌کلثوم دختر ابوبکر رفت، عایشه این پیشنهاد را با خواهرش مطرح کرد. در پاسخ گفت: مرا با او کارى نیست. عایشه گفت: آیا امیرالمؤمنین را نمى‌خواهى؟ گفت: آرى نمى‌خواهم، او در زندگى سخت و خشن و با زنان تندخو و بد رفتار است.

عایشه کسى را نزد عمرو عاص فرستاد و ماجرا را براى او بازگو کرد. عمرو عاص گفت: من ماجرا را درست مى‌کنم، آن گاه نزد عمر رفت و گفت: اى امیر مؤمنان خبرى شنیده‌ام که خدا کند درست نباشد، عمر گفت: چیست؟ گفت: امّ‌کلثوم دختر ابوبکر را خواستگارى کرده‌اى؟ گفت: بله، مرا براى او نمى‌پسندى یا او را براى من نمى‌پسندى؟ گفت: هیچکدام، ولى او نوسال است و در سایه امّ‌المؤمنین عایشه با ملایمت و مدارا بزرگ شده و تو تندخویى و ما از تو مى‌ترسیم و نمى‌توانیم هیچیک از عادات تو را بگردانیم... و من بهتر از او را به تو نشان مى‌دهم: امّ‌کلثوم دختر علی بن ابوطالب را...

آیا اهل سنت این نکته را قبول مى‌کنند که خواستگارى عمر از دختر ابوبکر آن قدر وحشتناک بوده است که عمرو عاص از آن به خدا پناه مى‌برد! اما همین شخص پشنهاد مى‌کند که از دختر امیر مؤمنان خواستگارى کند. یعنى احترام ابوبکر واجب است و نباید دختر او آزرده خاطر شود، اما حضرت زهرا احترام ندارد و آزردن دختر او نیز اشکالى ندارد!!!.

آیا اهل سنت متلزم به این مسأله مى‌شوند که آزردن روح ابوبکر مهم‌تر از آزردن روح حضرت زهرا سلام الله علیها است، با این که طبق روایات صحیح السند موجود در کتاب‌هاى اهل سنت، آزردن فاطمه، آزردن رسول خدا است، اما در باره ابوبکر چنین روایتى نیامده است.

مگر اهل سنت از عمر نقل نمى‌کنند که گفت: بستگان رسول خدا از بستگان من براى من مهم‌تر هستند؟

آیا اهل سنت قبول مى‌کنند که بگویند که عمر حرمت بستگان ابوبکر را مراعات مى‌کند، ولى حرمت خاندان پیامبر را مراعات نمى‌کند!!! به خاطر خشونت ذاتى از ازدواج با دختر ابوبکر امتناع، اما براى ازدواج با ناموس رسول خدا اصرار مى‌کند!!!.

اگر این روایت را صحیح بدانیم، اشکالات گفته شده بر اهل سنت وارد مى‌شود، و اگر این روایت جعلی باشد (که چنین است) علت جعل آن مشخص است، در زمان جعل این افسانه، این دیدگاه در بین مردم شیوع داشت که عمر با دختر ابوبکر ازدواج کرده است و نه دختر علی، خواستند بگویند یک خواستگارى ساده صورت گرفته است و سپس در پى دختر علی رفته است!!! (همان دروغ‌هایى که در بسیارى از ازدواج‌ها گفته مى‌شود!!! که این آقا پیش از این همسر نداشته و تنها یک خواستگارى ساده بوده، اما مشخص مى‌شود که زن داشته و...).

جواب:

مختصر: ما در این مورد با آقای قزوینی همصدا می‌‌شویم و می‌‌گوییم چنین خواستگاری صورت نگرفته است و اصولاً خواستگاری از دختر ۳ یا ۴ ساله در عقل گنجشک هم نمی‌گنجد چه برسد به ازدواج با آن!!! البته شما عقل آقای قزوینی را با عقل گنجشک مقایسه نکنید، دور از جان گنجشک!!.

«با درک این حقیقت، الباقی تاویلات آقای قزوینی باطل می‌‌شود».

ادامه شبهه: نسب شناسان شیعه نیز همین کلام نووى را قبول داشته و امّ‌کلثوم همسر عمر را از نسل امیرمؤمنان نمى‌دانند.

آیة الله مرعشى که تمام شجره نامه‌هاى موجود خاندان اهل بیت در اختیار ایشان بود در حاشیه شرح احقاق الحق همین مطلب را اشاره کرده و آن را نظر محققین مى‌دانند.

«هاجرت مع زوجها إلى الحبشة، ثم إلى الـمدینة الـمنورة، تزوجها بعد جعفر أبو بكر، فتولدت له منها عدة أولاد منهم أم كلثوم وهی التی رباها أمیر الـمؤمنین ÷وتزوجها الثانی، فكانت ربیته ÷وبمنزلة إحدى بناته، وكان ÷یخاطب محمد بابنی وأم كلثوم هذه بنتی، فمن ثم سرى الوهم إلى عدة من الـمحدثین والـمؤرخین فكم لهذه الشبهة من نظیر، ومنشأ الأكثر الاشتراك في الاسم أو الوصف، ثم بعد موت أبی بكر تزوجها مولانا علی ÷». «همراه با شوهرش به حبشه هجرت کرده و سپس به مدینه آمد، پس از جعفر ابوبکر با او ازدواج کرده و چند فرزند براى او آورد که از جمله آن‌ها امّ‌کلثوم است، که امیرمؤمنان ÷او را بزرگ کرده و خلیفه دوم نیز با او ازدواج کرد، او دختر خوانده حضرت و مانند یکى از دختران ایشان بود، و آن حضرت محمد را پسر خویش و امّ‌کلثوم را دختر خویش خطاب مى‌کردند، و به همین سبب عده‌اى از محدثین و مورخین به توهم افتاده‌اند، و این اشتباه، مشابهات بسیار دارد که منشا آن‌ها اشتراک در اسم یا وصف بوده است، و پس از مردن ابوبکر، امیرمؤمنان با اسماء ازدواج کردند».

حال این دختر چطور در خانه امیرمؤمنان بوده است؟ واضح است، هنگامى که ابوبکر از دنیا رفت، بعضى همسران ابوبکر با امیرمؤمنان ازدواج کردند، و به همین سبب ایشان و تعدادى فرزندان ابوبکر در خانه حضرت بزرگ شده‌اند، مانند محمد بن ابى بکر، امّ‌کلثوم هم یکى از ایشان.

جواب:

ببینید قسمت قیچی شده متن آقای مرعشی را:

«هي أسماء بنت عميس بن معبد بن الحارث الخثعمية الصحابية الشهيرة الجليلة من الـمهاجرات الأول وأخت ميمونة لأمها، يروي عنها ابناها عبد الله عون ابنا جعفر الطيار وجماعة، هاجرت مع زوجها إلى الحبشة، ثم إلى الـمدينة الـمنورة، تزوجها بعد جعفر أبو بكر، فتولدت له منها عدة أولاد منهم أم كلثوم وهي التي رباها أمير الـمؤمنين ÷وتزوجها الثاني، فكانت ربيته .....» [۱۴۹].

آقای قزوینی اگر این است نظر محققین شیعه پس وای به حال این محقیقن!! آقای مرعشی مادر ام کلثوم را اسما بنت عمیس می‌داند! بعد شما به قول او استناد می‌کنید؟ به کسی که خودش توهم زده ولی محدثین و مورخین را متهم می‌کند؟! در کلیه کتب تواریخ و انساب و تراجم که بگردید برای اسما بنت عمیس تنها یک فرزند (محمد) از حضرت صدیق سنوشته‌اند و همه آنها مادر ام کلثوم را حبیبه بنت خارجه نوشته‌اند ولی گویا این آقا در موقع نوشتن این سطور حالت عادی نداشته‌اند! و خودشان توهم زده بودند!.

سخن بعضی از بزرگان در تذکره حبیبه بنت خارجه و ام کلثوم بنت ابی بکر:

طبری: «وتزوج أیضا في الاسلام حبیبة بنت خارجة ابن زید بن أبى زهیر من بنى الحارث بن الخزرج وكانت نسأ حین توفى أبو بكر فولدت له بعد وفاته جاریة سمیت أم كلثوم» [۱۵۰].

ابن سعد: «وحبیبة ابنة خارجة بن زید بن أبی زهیر من بلحارث بن الخزرج، وهی أم أم كلثوم وكانت بها نسأ حین توفی أبو بكر /» [۱۵۱].

ابن جوزی: «والزوجة الثانیة: حبيبة بنت خارجة بن زيد، فولدت له أم كلثوم بعد وفاته: وكان أبو بكر لـما هاجر إلى الـمدينة نزل على أبيها خارجة بن زيد فتزوجها» [۱۵۲].

ذهبی: «وحبیبة بنت خارجة والدة أم کلثوم» [۱۵۳].

ابن حجر عسقلانی: «حبيبة بنت خارجة بن زيد أو بنت زيد بن خارجة الخزرجية زوج أبي بكر الصديق ووالدة أم كلثوم ابنته التي مات أبو بكر» [۱۵۴].

ابن عبدالبر در تذکره خارجه بن زید: «ابنته تحت أبي بكر وفيها قال: أبو بكر - حين حضرته الوفاة: إن ذا بطن بنت خارجة أراها جارية، واسم ابنته زوجة أبي بكر حبيبة وذو بطنها أم كلثوم بنت أبي بكر» [۱۵۵].

بدر الدین العینی: «أم كلثوم بنت أبى بكر الصديق التيمية القرشية: أمها حبيبة بنت خارجة أخت زيد بن خارجة» [۱۵۶].

ابن حزم آندلسی: «خارجة بن زيد بن أبي زهير، وكانت ابنته تحت أبي بكر الصديق، فولدت له أم كلثوم» [۱۵۷].

صالحی شامی: «وزوجته الثانية في الاسلام حبيبة بنت خارجة بن زيد، فولدت له أم كلثوم بعد وفاته» [۱۵۸].

عصامی در ذکر فزندان ابوبکر: «وأم كلثوم، وهي أصغر بناته لوهي التي تركها أبو بكر في بطن بنت خارجة» [۱۵۹].

ترجمه کلی آنها نشان می‌دهد که: دومین همسرحضرت ابوبکر صدیق سدر اسلام حبیبه دختر خارجه بوده که به هنگام وفات ابوبکر ساو دختری در شکم داشته‌اند که حضرت ابوبکر پیش از به دنیا آمدن وی او را ام کلثوم نام نهاد.

******

برای اینکه دل آقای قزوینی نشکند این سخن را از آقای مرعشی قبول می‌‌کنیم و می‌‌گوییم: آری آن ام کلثوم فرزند خوانده حضرت علی ÷و دختر اسما بنت عمیس! بوده که تحت سرپرستی حضرت علی ÷بزرگ شده‌اند.

حال ما می‌‌گوییم:چطور حضرت علی ÷به خودشان اجازه دادند دختری را که خودشان آن را تربیت کرده و مسلماً آن را مومن بار آورده‌اند به عقد و نکاح یک فرد کافر(نعوذ بالله) در آورند؟؟ آیا حضرت علی ÷حق داشته‌اند دختر خوانده خود را وادار به زنا کردن بکنند؟ کما اینکه ازدواج با شخص کافر به مثابه زنا و از گناهان کبیره است.

پس ماجرا همان است که همه می‌‌دانیم و ام کلثوم دختر سیدة فاطمه و همسر حضرت عمر بوده است. و به هر تاویل و ترتیبی نتیجه همان می‌‌شود یعنی محبتی که بین آن بزرگان بوده و به تاویل قرآن: ﴿رُحَمَآءُ بَيۡنَهُمۡ.

ادامه شبهه: در مقابل این نظر تنها یک اشکال وجود دارد، برخى ادعا کرده‌اند که این دختر نمى‌تواند ربیبه امیر مؤمنان ÷باشد، چرا که طبق روایات اهل سنت، مادر امّ‌کلثوم حبیبه بن خارجه بوده و او نیز پس از مردن ابوبکر با خبیب بن أساف ازدواج کرده، نه با امیر مؤمنان،‌ در پاسخ مى‌گوییم که ازدواج مادر امّ‌کلثوم با این شخص نیز از دروغ‌هاى جاعل این قصه است، تا تمام راه‌هاى کشف حقیقت را ببندد، زمانى پرده از دروغ بودن این قصه برداشته مى‌شود که مشخص شود منابع قدیم تاریخ نزد اهل سنت، خبیب بن أساف در جنگ یمامه و در زمان ابوبکر کشته شده است.

محمد بن حبیب بغدادى در المحبّر مى‌نویسد:

خبیب بن اساف در روز یمامه (جنگ با مسیلمه کذاب) کشته شد.

جواب:

در بالا گفتیم که آقای مرعشی دچار توهم شده‌اند و می‌‌بینید که آقای قزوینی هم می‌‌گویند که مادر ام کلثوم حبیبه بنت خارجه بوده. و خودشان سخن آقای مرعشی را که حامی آقای قزوینی می‌‌باشد نفی می‌‌کند و البته چه خوب حامیانی هستند!!.

آقای قزوینی ادعا می‌‌کنند، حبیبه بعد از ابوبکر با خبیب ازدواج نکرده ما می‌‌گوییم: قبول (البته فعلاً) حبیبه با خبیب ازدواج نکرده ولی در مورد ازدواج حضرت علی ÷با حبیبه کوچک‌ترین نصی وجود ندارد و حتی اشاره‌ای هم به آن نشده است، پس این ادعای آقای قزوینی مستلزم آن است که ایشان عالم به امور گذشته باشند و غیب بدانند که البته از ایشان این کرامات بعید نیست!.

ولی بر عکس حضرت علی ÷در روایات متعدد و از علمای انساب و تراجم ثابت است که خبیب با حبیبه ازدواج کرد [۱۶۰]تا وقتی که او در زمان خلافت حضرت عثمان وفات یافت و نقل محمد بن حبیب [۱۶۱]بغدادی نیز در این مقام بی‌ارزش است چونکه وفات خبیب در زمان خلافت عثمان با دیگر شواهد تاریخی همخوانی دارد که از جمله آنها همین ازدواج با حبیبه بنت خارجه است و دوستی و پیمان برادری خبیب با حضرت ابوبکر سو همینطور ابن کثیر زمانی که شهدای جنگ یمامه را ذکر می‌کند از خبیب نامی نمی‌آورد.

اما خبیب بن اساف، و تاریخ وفات ایشان:

خبیب بن یساف «...وشهد بدراً وأحداً والخندق والـمشاهد كلها مع رسول الله جومات في خلافة عثمان س» [۱۶۲].

الروض الانف: «مات خبيب في خلافة عثمان وهو جد خبيب بن عبد الرحمن الذي يروي عنه مالك في موطئه».

خبیب بن یساف در جنگ بدر و احد و خندق حضور داشت و همه اینها را همراه رسول الله جمشاهده کرد و در زمان خلافت عثمان سوفات یافت.

گذشته از این ثابت است که بعد از وفات حضرت ابوبکر سسرپرستی ام کلثوم بر عهده عایشه لبود و او بود که او را به خانه شوهر(سیدنا طلحه) فرستاد و هم او بود که بعد از شهادت شوهرش او را از آن خانه خارج کرد و با خود برد.

باز هم می‌‌گویم: به فرض محال که از آقایان تونل زمان گذشته! قبول کردیم که حضرت علی ÷با حبیبه بنت خارجه ازدواج کرده! در جواب می‌‌گویم: چنانچه گذشت، ام کلثوم در سال ۱۷ تنها ۳ یا ۴ سال داشته است! چگونه ازدواج با او و به دنیا آمدن دو فرزند از او را ممکن می‌‌دانید؟؟ حال اینکه گفتیم ام کلثوم تحت سرپرستی حضرت عایشه بوده و او با طلحه بن عبیدالله ازدواج کرده تا وقتی که او در وقایع جنگ جمل شهید شد.

********

تنها همسر ابوبکر ÷که بعد از وفاتش با حضرت علی ÷ازدواج کرد، اسما بنت عمیس بود و او از حضرت ابوبکر صدیق ÷فقط یک پسر به نام محمد داشت، پس اگر فردا روزی بخواهند به این ازدواج اشاره کنند پیشاپیش گفته باشیم که خودتان را بیش از این رسوا نکنید.

[۱۴۹] شرح إحقاق الحق: ج ۳، شرح ص ۳۱۵. [۱۵۰] تاریخ الطبری: ج ۲، ص ۶۱۶. [۱۵۱] الطبقات الکبرى ابن سعد: ج۳ ص ۲۱۰. [۱۵۲] المنتظم ابن جوزی. [۱۵۳]تاریح الاسلام ذهبی. [۱۵۴] الاصابة ابن حجر: ج۸، ص۸۰ رقم ۱۱۰۲۹. [۱۵۵] الاستیعاب ابن عبدالبر: ج۲، ص۴۱۷ رقم ۵۹۰. [۱۵۶] مغانى الأخیار في شرح أسامى رجال معانى الآثار بدرالدین العینی رقم ۴۳۰۶. [۱۵۷] جوامع السیرة ابن حزم: ج۱، ص ۱۳۰. [۱۵۸] سبل الهدی والرشاد: ج۱۱، ص ۲۵۱ . [۱۵۹] سمط النجوم العوالی في أنباء الأوائل والتوالی، العصامی. [۱۶۰] قال أبو عمر: «خبیب بن إساف هذا تزوج حبیبة بنت خارجة بن زید بن أبی زهیر بعد أن توفی عنها أبو بكر الصدیق». طبقات الکبری ابن سعد: ج۸، ص ۳۶۰، استیعاب في معرفة اصحاب،تذکره حبیبه بنت خارجه: ج۴، ص۱۸۰۷ رقم ۳۲۸۷ و همچنین تذکره خبیب بن اساف، اسد الغابة ابن اثیر، الوافي بالوفیات والجوهرة في نسب للبری. [۱۶۱]که قزوینی او را سنی معرفی می‌‌کند ولی در واقع از علمای شیعه است و آغا بزرگ طهرانی او را شیعه دانسته و در مورد شیعه بودنش با دلیل سخن گفته است ... ر.ک: الذریعة الی تصانیف الشیعة مدخل ۲۲۹۹ المحبَّر. [۱۶۲] امتاع الأسماع مقریزی: ج۱۱ ص ۳۴۵، الإستیعاب ابن عبدالبر،اسد الغابة ابن اثیر، و روض الانف و...